آتش در زاگرس و نابودی درختان چند صد ساله؛ چه باید کرد؟

چند هفته است که بخش‌های زیادی از جنگل‌ها و مراتع ارزشمند زاگرس در استان‌های فارس، لرستان، کردستان، کهکیلویه و بویراحمد، خوزستان، و… درگیر آتش‌سوزی است. این آتش‌ها درختانی را نابود می‌کند که عمرشان به ده‌ها و صدها سال می‌رسد و شاهدان نوسان‌های پردامنه‌ی آب‌وهوا و گذر سرد و گرم‌های بسیار هستند. این رخداد غم‌انگیز، خاک کوهستان را در برابر باد و بارش بی‌پناه و مستعدِ فرسایش می‌کند. درختان و دیگر گیاهان هستند که به خاک توانِ جذب و اندوختن آب می‌دهند، و اگر رودخانه‌های بزرگی همچون کارون و دز و زاینده‌رود در همه‌ی فصل‌ها آب دارند (یا تا پیش از دستکاری‌های مخربِ سدسازان، داشته‌اند!) به دلیل قابلیت نگاهداشت آب است که خود مرهون وجود گیاهان است‌.

بحثی در میان دوستداران طبیعت ایران درگرفته که در رویارویی با رخداد آتش‌سوزی چه راهی باید پیش گرفت؟ شماری، همه‌ی توان خود را بر خاموش‌سازی گذاشته‌اند و شماری بر آموزش مردم محلی و بازدیدکنندگان که چه کنند تا موجب بروز آتش‌سوزی نشوند، جمعی می‌گویند که باید از دولت (و در این روزها، از نامزدان ریاست جمهوری) مطالبه‌ی جدی برای تشکیل سازمان حرفه‌ایِ مهار آتش داشته باشیم، کسانی خواستار ورود دستگاه‌های امنیتی برای شناسایی عوامل آتش‌افروزی هستند، و گروهی خواستار کار علمی – پژوهشی با هدف ریشه‌یابی علت‌های بروز آتش‌سوزی و ارزیابی اثرات آن بر محیط و نیز بررسی چگونگی احیای اکولوژیک پوشش گیاهی یا روش‌های مداخله‌ای برای احیا هستند.

در واقع، همه‌ی این کارها (و حتما فعالیت‌هایی دیگر) لازم‌اند! هر فرد، انجمن، و مدیر مسئولی در حیطه‌ی توان و موقعیت خود می‌تواند سهمی در دور نگاه داشتن آتش از دارایی طبیعی و ملی کشور داشته باشد. هر یک از ما به دور از اختلاف نظر با دیگری، و البته با گوش سپردن به نقدها و نظرهای مخالف، وظیفه داریم در حفاظت از میراث‌های طبیعی سرزمین خود به شیوه‌ای که بلد هستیم و صلاح می‌دانیم، بکوشیم.

در چند سال اخیر، آگاهی و حساسیت همگانی در زمینه‌ی محیط زیست بسیار افزایش یافته است. در موضوع آتش‌سوزی جنگل و مرتع، گروه‌های مردمیِ پرشماری در گوشه‌وکنار کشور شکل گرفته که در سه چهار سال اخیر نقش تعیین‌کننده در مهار آتش‌سوزی‌ها داشته‌اند. علت افزایش آتش‌سوزی‌ها هرچه باشد؛ گرمایش زمین، سهل‌انگاری گردشگران، درست کردن چای و غذا توسط چوپانان، ریخت‌وپاش زباله، اختلاف‌های محلی، تبه‌کاری زغال‌سازان غیرمجاز، یا هر چیز دیگر… آن‌چه که ضروری است، مهار آتش و جلوگیری از دامن‌گستر شدن آن، و فعالیت مشترک نیروهای مردمیِ آموزش‌دیده و مأموران در مهار آتش‌سوزی‌ها است. در این زمینه، کمک‌های مالی مردمی به مؤسسه‌ها و افراد شناخته‌شده و معتبری که در تأمین تجهیزات و پوشاک مناسب یا برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط فعالیت دارند، بسیار کارساز است.

در فرهنگ ایرانی، نیکوکاری و یاریگری ریشه‌دار است؛ همان‌گونه که ساخت مدرسه و بیمارستان و مرکز نگهداری سالمندان تا حد زیادی به دست نیکوکاران انجام می‌شود، جا دارد در ترویج فرهنگ نیکوکاریِ محیط زیستی، از جمله در تأمین تجهیزات مهار آتش‌سوزی هم بکوشیم.

*فعال حفظ محیط زیست

۲۳۳۲۳۳