برزخ دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه/ چندین روایت از برخورد حراست در این روزها

علی سلیمی: از هفته گذشته با شروع «طرح نور» که یادآور همان گشت ارشاد سابق است، سخت گیری های مربوط به حجاب در دانشگاه ها هم بیشتر شده، تذکرهای متوالی ای که دانشجویان معتقدند «کلافه کننده» شده، وقتی پای درد و دل شان بنشینی خشم، درماندگی، اضطراب، حس حقارت، بی کفایتی، ناامنی و عذاب وجدان، همگی تجربه هایی هستند که آن ها به زبان می آورند.

اینکه اجرای مشابه طرح های کنترل حجاب در دانشگاه ها چطور و بر اساس چه برنامه ای اجرا می شود، ظاهرا در دانشگاه های مختلف شکل و شمایل متفاوتی دارد. در این گزارش اما ما سراغ دانشگاه تهران و تجربه این روزهای دانشجویان این دانشگاه رفته ایم و روایت آنها را بیان می کنیم.

مثلاً زینب یکی از دانشجویان دانشکده مدیریت است، او می گوید: «نگاه یکی از حراستی ها مرا بسیار معذب می کند این درحالی است که از نظر خودم هیچ وقت بی حجاب نبوده ام.»

یگانه هم تجربه مشترکی دارد، او دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد است و می گوید:«اینکه یک مرد هر روز سر تا پایم را بررسی کند حس بدی به من منتقل می کند، شاید خیلی از اوقات که من به دانشگاه می روم دوستانم یا دانشجویان دیگر متوجه نوع پوشش و لباس های من نشوند، درحالی که حراست آقا در 5 ثانیه پوشش مرا بررسی و قضاوت می کند.»

رفتارهای متظاهرانه و مصنوعی

اگر از تجربه دانشجویان با حراست مرد بگذریم به نظر می رسد برخورد حراست زنان نیز چندان برای دانشجویان قابل پذیرش نبوده، برخی از دانشجویان معتقدند به نیروهای حراست، مخصوصا حراست زنان، این سیاست آموزش داده شده که از در دوستی وارد شوند اما ظاهراً در این کار چندان موفق نبوده اند. «ز» از دانشجویان دانشکده روان شناسی تجربه خود در این باره را اینگونه شرح می دهد: «در حال صحبت با دوستانم بودم و چند دقیقه ای بود که متوجه نگاه های معذب کننده یکی از حراستی ها شدم، وقتی با دوستانم راه افتادیم جلوی مرا گرفت و به خاطر پوشش به من تذکر داد. لحن محترمانه اش هنگام تذکر در کنار آن نگاه های آزاردهنده چند دقیقه قبل، برای من فقط نشان دهنده مصنوعی بودن احترام او بود و این فریبکاری مرا دوچندان آزار می داد.»

مریم، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد است، او هم تجربه مشترکی دارد و می گوید: «این خانم ها چون از در دوستیِ خیالی وارد می شوند به خود اجازه می دهند که هر چقدر که می خواهند به حریم خصوصی ما تعرض کنند.»

برخی دانشجویان معتقدند مسیله اصلی آن ها امکان برخورد حراست دانشگاه با پوششان است، این که این برخوردها گاهی مواقع هم محترمانه می شود چندان نمی تواند تغییری در صورت مسیله ایجاد کند، ضمن این که آن ها می گویند شاهد رفتارهای غیر محترمانه هم بوده اند، مثلا سمیه که دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد است می گوید: «یک بار به همراه دوستم در حال ورود به دانشگاه بودیم که حراست خانم با پای خود به پای دوست من کوبید و فریاد زد که شلوارت چرا کوتاه است؟»

استاندارهای نامشخص؛ معیارهای حجاب بالاخره چیست؟

جدا از نوع برخورد حراست دانشگاه با پوشش دانشجویان، یعنی این که گاهی محترمانه و در مواقعی هم به دور از احترام با آن ها برخورد می کنند، نبود یک سیاست واحد برای دانشجویان آزار دهنده شده است، مشخص نبودن معیارهای پوشش سبب شده دانشجو با لباسی که دیروز از نظر حراست ایرادی نداشته امروز برای همان لباس باید پاسخگو باشد. زهرا دانشجوی کارشناسی مشاوره است، او می گوید که:« بار اول که به من تذکر داده شد به خودم مسلط باقی ماندم. من لباس آن روز را تغییر دادم و دیگر نپوشیدم. یک مانتوی بلندتر انتخاب کردم و کاملا مطمین بودم دیگر مورد بررسی این افراد قرار نمی گیرم همین اتفاق هم افتاد، آن روز تذکری به من داده نشد و من با خودم گفتم، بسیار خوب همین را می پوشم و تمام! مدام این را تکرار می کردم که اصلا حوصله اعصاب خردی را ندارم، اما روز بعد مجدد برای همین پوشش با من برخورد شد و این بار دیگر جواب دادم: این! ، الان دقیقا چه مشکلی دارد و آنها گفتند: ما تا به حال چندین بار به تو تذکر داده ایم و … بدون اینکه توانایی گفتن علتی را هم داشته باشند.»

رها دانشجوی کارشناسی فلسفه است، او دراین باره می گوید: «یک بار در پردیس مرکزی از در ورودی قدس برای دامن پوشیدن به من تذکری داده نشد و از در شانزده آذر به خاطر همان پوشش با من برخورد کردند.»

دانشجوی دختر، دانشجوی مضطرب

آن چه هویدا است اینکه دانشجویان از نوع مواجهه حراست با پوششان رضایت ندارند، این عدم رضایت سبب شده که گاهی بگو مگوهای کلامی میان دانشجو و نیروی حراست شکل بگیرد، البته خیلی ها هم به دلیل نگرانی از محرومیت و تعلیق از پاسخ دادن به عوامل حراست خودداری می کنند اما این انصراف نمی تواند مانع از ایجاد اضطراب همیشگی میان دانشجویان شود، طوری که آن ها معتقدند سطحی از اضطراب را به خاطر این برخوردها تجربه می کنند. مثلا معصومه که از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد است، می گوید: «زمان هایی که در کتابخانه دانشگاه باید تمرکزم بر مسایل درسی باشد دایما نگران این هستم که یکی از افراد حراست سر و کله اش پیدا شود و در مورد پوشش، شال، نحوه نشستن یا هر چیز دیگری با من برخورد کند.»

مینا دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد است، او از اضطراب رفتن به دانشگاه می گوید: «خیلی روزها که می خواهم به دانشگاه بروم در کنار دغدغه های تحصیلی و امثال آن، این موضوع ذهن من را درگیر می کند و نگران هستم که چه پوششی داشته باشم که هم از دست حراست در امان باشم و هم حس آزادی در پوشش خودم را داشته باشم. گاهی فکر می کنم طوری پوشش خود را تنظیم کنم که بعد از اینکه حراست دانشگاه را رد کردم، در سرویس بهداشتی دانشکده پوشش خود را تغییر دهم و آن طور که دوست دارم لباس بپوشم.»

برخی دانشجویان هم علیرغم همه این اضطراب ها تصمیم می گیرند پاسخ عوامل حراست را بدهند هرچند اگر نتیجه مطلوب نگیرند، گلاره دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد است، او می گوید:«من در ابتدا خیلی سعی می کردم که شجاعت به خرج دهم و سعی داشتم از خودم دفاع کنم و بابت این موضوع نیز حس کفایت نسبت به خودم داشتم. مثلا یک بار بعد از ایستادگی من در مقابل تذکرات حراست که کارت دانشجویی مرا خواستند با اعتماد به نفس جواب دادم؛ حالا چرا اینقدر مرا معطل کردید، از خودم می پرسیدید اسم و نشانی ام را می گفتم. یا یک بار که تذکر گرفتم با لحنی طعنه آمیز گفتم امیدوارم سیاست جدیدتان جواب بدهد!»

واکنشی که گلاره می گوید برخی از دوستانش او را در این باره همراهی نکردند: «این حرف ها به من تلنگری بود که اگر بابت دفاع از حقوق خود و دانشجویان مجازاتی شامل حال من شود، قرار نیست حتی حمایت اجتماعی مناسبی هم دریافت کنم و این مسایل مرا در برخوردهای بعدی با حراست مطیع تر کرد.»

این همه هزینه، نتیجه چه شد؟

بدون تردید یکی از دلایل اقدامات حراست درباره پوشش دانشجویان برای ترویج فرهنگ حجاب است، اما وقتی از دانشجویان درباره تغییر نگاه شان به حجاب می پرسیم به نظر می رسد حداقل این بخش از اهداف دانشگاه محقق نشده است. مثلاً «د» از دانشجویان دانشکده فنی است، او می گوید: «حتی نگاه ام به افراد محجبه تغییر پیدا کرده، وقتی یک خانم محجبه می بینم نمی توانم از قضاوت های منفی دست بکشم درحالی که این نوع قضاوت می تواند نادرست باشد.»

دیگر دانشجویان هم تقریباً نظر مشابهی داشتند، آن ها معتقدند این خیلی بیهوده است که ما در ورودی دانشگاه پوشش خود را مطابق نظر حراست رعایت می کنیم اما وقتی وارد دانشگاه می شویم شبیه چیزی که خودمان دوست داریم می شویم، «هر چند که آن موقع ها هم اضطراب اینکه نکند یکی پیدا شود که به ما تذکر بدهد در ذهن ما هست.»

گپ و گفت با دانشجویان نشان می دهد عذاب وجدان و حس حقارت از دیگر تجربیات مشترک آن ها است، عذاب وجدان از اینکه چرا از حق خودم آن طور که می خواستم دفاع نکردم. و حس حقارت از اینکه مجبورم به شکل ظاهری، موقت و بدون میل قلبی از آنها تبعیت کنم. مثلا «م» دانشجوی کارشناسی علوم تربیتی است، او می گوید:« سر کلاس، موقع برگشتن، شب موقع خوابیدن یا هر وقت دیگری ذهنم درگیر سناریوهای مختلفی می شود که می توانستم موقع برخورد حراست از خودم نشان بدهم و بعدش این افکار شدیدا من را خشمگین و از خودم متنفر می کند.»

با این وجود ذکر این نکته قابل اهمیت است که اظهار نظر با اطمینان در مورد آسیب های اجتماعی این برخوردها و محدودیت ها در فضای دانشگاه ، نیاز به پژوهش های علمی و گسترده دارد که البته صحبت در این باره که چقدر امکان پژوهش در حوزه چنین آسیب هایی، انتشار آنها، آگاهی بخشی و اقدام مناسب در مورد آنها وجود دارد خود موضوع قابل بررسی دیگری است.

برزخ دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه/ چندین روایت از برخورد حراست در این روزها