وقتی باکتری‌های دهان خطرناک می‌شود

آفتاب‌‌نیوز :

مطالعات علمی حاکی از این هستند که داشتن دهان و دندان‌هایی سالم فقط شما را از پوسیدگی و جرم و پلاک دور نگه نمی‌دارد بلکه فوایدش بسیار فراتر از اینهاست. محققان می‌گویند دهان ما جایگاهی برای اکوسیستمی از میلیارد‌ها باکتریست که فقط بر دندان‌ها و لثه‌ها تاثیر نمی‌گذارند. به گفته‌ی پژوهشگران، باکتری‌های دهانی تقریبا بر هر جنبه‌ای از سلامت ما تاثیر گذارند؛ از متابولیسم و سیستم قلبی و عروقی گرفته تا سلامت نورولوژیکی و ….

اکنون دانشمندان با سوال‌هایی درگیر هستند که درک و شناخت ما نسبت به چگونگی عملکرد بدن را متحول خواهد کرد.

محققان نه تنها در حال مطالعه‌ی چگونگی تعامل باکتری‌های دهان با همدیگر هستند بلکه بررسی می‌کنند که چرا باکتری‌های دهان در سایر اندام‌های بدن نیز دیده می‌شوند، مثلا درجدار قلب، اطراف تومور‌ها و حتی در مغز.

این ایده که بدن ما میزبان باکتری‌هاست چیز جدیدی نیست. در دهه‌های گذشته شاهد مطالعات زیادی روی میکروبیوم روده بوده‌ایم که قانع‌مان می‌کردند چرا باکتری‌ها در سیستم گوارش ما زندگی می‌کنند. ظاهرا باکتری‌های روده در تعداد قابل توجهی از عملکرد‌ها دست دارند، از مشکلات قابل پیش بینی، چون دفع و تغذیه گرفته تا مشکلات پیچیده‌تری، چون چاقی و افسردگی.

دانشمندان بیش از ۷۰۰ گونه از باکتری‌ها را از دهان افراد در تمام دنیا جمع آوری کردند که دهان را دومین میکروبیوم بزرگ در بدن کرده است. آن‌ها سعی دارند نقش این گونه‌ها را شناسایی کنند. پی بردن به اینکه چه نوع ترکیبی از باکتری‌ها فردی را سالم یا بیمار می‌کند می‌تواند گامی بزرگ و اساسی برای پیشگری و درمان بیماری‌ها باشد.

برخی از باکتری‌ها عامل پنهان گروهی از مشکلاتی هستند که شما را به دندانپزشکی می‌فرستند مانند جرم، بیماری لثه و بوی بد دهان؛ و جالب است بدانید این باکتری‌های دهانی در تمام بدن پراکنده‌اند و موجب بسیاری از بیماری‌های دیگر می‌شوند. این دانش تازه یافته شده بواسطه‌ی پیشرفت‌هایی در رمز گشایی از DNA و RNA و تصویربرداری‌های میکروسکوپی به ما رسیده است.

این یافته‌ها به حل کردن برخی از معما‌های پزشکی که سال‌های سال وجود داشته‌اند کمک کرده است. مثلا دهه‌ها بود که پزشکان این سوال برای‌شان مطرح بوده که چرا افرادی که مشکلات قلبی و عروقی دارند یا عروق‌شان مسدود شده، بیماری لثه نیز دارند. اکنون یافته‌ها نشان داده که لثه‌های ملتهب به باکتری‌های دهان اجازه می‌دهد وارد جریان خون شوند و تاثیرات مخربی بر قلب و عروق بگذارند.

البته این تنها شیوه‌ای نیست که باکتری‌ها خودشان را به قلب می‌رسانند بلکه بلعیدن یک قاشق چایخوری بزاق دهان، ۵ میلیون باکتری را وارد سیستم گوارش کرده و در آنجا منتشر می‌کند. این میکروبیوم کاملا سیار است. باکتری‌هایی هستند که وقتی در دهان ساکنند معمولا بی‌ضررند، اما وقتی که وارد سایر قسمت‌های بدن می‌شوند تبدیل به پاتوژن‌ها می‌شوند.

مثلا باکتری‌هایی هستند که در فضای دهان موجب جرم‌های دندان می‌شوند، اما اگر به تومور سرطان روده‌ی بزرگ برسند کاملا خطرناکند، چون می‌توانن رشد تومور را تسریع کنند و مانع اثرگذاری دارو‌های شیمی درمانی شوند و تومور را تشویق کنند به کبد متاستاز بدهد. این باکتری که Fusobacterium nucleatum یا Fn نام دارد در مایع مفصل افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید نیز دیده شده که یک بیماری التهابی است. این باکتری حتی در آبسه‌ی مغز نیز یافته شده، یعنی این توانایی را دارد که از سد خونی مغز عبور کند که خطری کاملا جدی است.

آیا باکتری Fn موجب سرطان روده می‌شود؟ خیر، اما این را می‌دانیم که تومور بیمار توسط Fn محافظت و حمایت می‌شود و این می‌تواند در درمان مداخلاتی ایجاد کند.

همچنین مطالعات نشان داده باکتری‌های دهانی می‌توانند تاثیر مستقیم بر چگونگی عملکرد سرطان بگذارند. افرادی که دچار سرطان‌های دهان و حلق می‌شوند (سرطان‌هایی که معروفند که به راحتی درمان می‌شوند)، ترکیبات میکروبیوم مشابهی در آن دخیلند.

اینکه افراد با بیماری‌های مشابه، باکتری‌های مشابهی دارند توجیهاتی دارد. مثلا عادت‌های بدی، چون نوشیدن الکل، سیگار کشیدن و بهداشت نامناسب دهان و دندان می‌تواند شرایط مساعد برای رشد یک سری از باکتری‌ها را فراهم کند. ژنتیک هم به احتمال زیاد نقش دارد یعنی می‌تواند دهان فرد را مستعد داشتن ِ تعداد بیشتری از بعضی از باکتری‌ها کند. به هر حال دانستن اینکه میکروبیوم چگونه بر سلامت و بیماری اثر می‌گذارد می‌تواند به پزشکان در پیشگیری و درمان بیماری‌ها کمک کند.

مطالعه‌ای شش ساله در دانشگاه کپنهاک دریافته که نداشتن تعداد کافی از باکتری‌هایی به نام لاکتوباسیلوس می‌تواند عاملی برای افزایش وزن باشد.

باکتری‌ها با همدیگر نیز تعاملاتی دارند، چون به هر حال این یک اکوسیستم است. رمز گشایی از این روابط می‌تواند شروع راهی جدید برای درمان مشکلات دهانی باشد. مثلا برند Qii یک نوع نوشیدنی چای تولید می‌کند که برای تعدیل باکتری‌های دهان طراحی شده. این نوشیدنی بیشتر ضد جرم است تا ضد سرطان، اما هدف این کمپانی و محققانی که در تیم تولید آن هستند این است که محصولات بهتری برای کمک به بهداشت دهان تولید کنند.

شما مجبور نیستید صبر کنید تا در آینده دهان شویه‌ای ساخته شود که چنین کمکی به دهان و سلامت شما بکند. در پیش گرفتن رژیم غذایی مدیترانه‌ای که بیشتر بر پایه‌ی ماهی و سبزیجات بوده و سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳ و فیتوشیمیایی‌هاست می‌تواند کمک زیاد به شما بکند. انار هم خاصیت ضد میکروبی دارد و می‌تواند باکتری‌های بد را نابود کرده و کمک می‌کند تا محیطی کمتر اسیدی فراهم شود.