افسانه سبا «شهر گمشده گاوخونی» و اصفهان رو به احتضار

زندگی نیوز اصفهان – عاطفه علیان: پیرزن با دستان آفتاب‌سوخته و پر از چروک و لباس سفید پر از گل‌های قرمز کوچک، دم‌نوش را در استکان می‌ریزد و با لحن ملایم و ریتمیک ورزنه‌ای حرف «ق» را «گ» می‌گوید و تعریف می‌کند که در زمان‌های قدیم، در نزدیکی تالاب گاوخونی شهری بزرگ و باشکوه به نام «شهر گاوخونی» بود.

آن‌ قدر نعمت در این شهر بود که یکی از مراکز اصلی اصفهان شد. مردم هم به کشاورزی و دامداری و تجارت مشغول بودند و تالاب گاوخونی هم منبع اصلی آب و زندگی‌شان به شمار می‌رفت. تا اینکه یک روز زلزله و سیلاب‌های شدید، تالاب را ویران کرد و آب آن خشک شد. شهر زیر آب‌رفت و مدفون گشت. مردم هرچه تلاش کردند نتوانستند خود و زندگی‌شان را نجات دهند و همه با هم ناپدید شدند.

پیرزن قندی گوشه لپ می‌گذارد و می‌گوید: مادرم باورداشت که گنج‌های زیادی در این شهر مدفون پنهان است.

به کنار تالاب گاوخونی می‌روم. بستر خشکیده تالاب مانند دم‌نوش داغ و بی‌پایان پیرزن درآمده است. زمین تالاب کوره داغی شده و خورشید با پرتو تند و گرم هر ذره از زمین را به سرخ و زردی سوزان تبدیل کرده است.

قصه صبر و انتظار در کنار تالاب

پیرمردی از اهالی با لب خشکیده و صورت آفتاب‌سوخته افسانه پیرزن را نشنیده و می‌گوید تنها افسانه‌ای که از اینجا به‌یادگارمانده قصه صبر و انتظار ماست. داستانی از خشکسالی که همچنان بر قلب این زمین سوزان و بی‌پایان نشسته است و کوه سیاه صبورانه آن را تماشا می‌کند.

منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان که سال‌هاست نسبت به مخاطرات خشکی تالاب گاوخونی هشدار داده و اطلاع‌رسانی کرده است بر این باور است که خشکی تالاب گاوخونی نتیجه‌ای از عدم اعمال مدیریت یکپارچه و صحیح در منابع و مصارف، بارگذاری‌های غیرمجاز و بیش از حد در بالادست حوضه زاینده‌رود و عدم اجرای مصوبات شورای‌عالی آب است.

کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشک‌شدن زاینده‌رود و رودخانه‌های منتهی به تالاب گاوخونی به طور مستقیم بر خشکی تالاب گاوخونی اثر گذاشته است

او به‌ ویژه به این نکته اشاره می‌کند که کاهش سطح آب‌ های زیرزمینی و خشک‌ شدن زاینده‌رود و رودخانه‌های منتهی به تالاب گاوخونی به طور مستقیم بر خشکی تالاب گاوخونی اثر گذاشته است و این تأثیرات به کاهش تنوع زیستی و افزایش مشکلات زیست‌محیطی در استان اصفهان و استان‌های مجاور تالاب گاوخونی منجر شده است.

اهمیت مدیریت پایدار منابع آب و احیای تالاب گاوخونی

وی همچنین بر اهمیت مدیریت پایدار منابع آب و احیای تالاب گاوخونی تأکید دارد و معتقد است که برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی باید سیاست‌های جدی و مؤثری برای حفاظت از منابع آب و بهبود وضعیت تالاب‌ها اتخاذ شود.

شیشه‌فروش به‌طورکلی بر این نکته تأکید می‌کند که بدون توجه به این مسائل و عدم اجرای برنامه‌های حفاظتی از سوی سازمان محیط‌زیست کشور و وزارت نیرو، وضعیت تالاب گاوخونی، بهبود نخواهد یافت و بحران‌های بیشتری به وجود خواهد آمد که نمونه آن را در آلودگی هوای شدید در تابستان شاهد هستیم.

حسین نیکنام، متخصص حوزه منابع آب و عضو هیئت‌علمی دانشگاه هم خشکسالی تالاب گاوخونی را به‌عنوان نشانه‌ای از بحران گسترده‌تر در مدیریت منابع آب می‌داند.

او معتقد است که کاهش سطح آب تالاب، تأثیرات زیست‌محیطی و اقتصادی زیادی دارد و برای جلوگیری از بحران‌های بیشتر، نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت جامع منابع آب است.

خشک‌شدن تالاب گاوخونی به کاهش تنوع زیستی و افزایش مشکلات زیست‌محیطی مانند گردوغبار و آلودگی هوا منجر شده است

همچنین مهدی زارع، پژوهشگر در حوزه تغییرات اقلیمی و مدیریت منابع آب، به تأثیرات تغییرات اقلیمی بر خشکی تالاب گاوخونی اشاره می‌کند و می‌گوید که این بحران نیاز به اصلاحات اساسی در سیاست‌های مدیریت آب و حفاظت از اکوسیستم‌های تالابی است.

افسانه شهر سبای ورزنه به واقعیت می پیوندد؟!

او تأکید می‌کند که خشک‌شدن تالاب گاوخونی به کاهش تنوع زیستی و افزایش مشکلات زیست‌محیطی مانند گردوغبار و آلودگی هوا منجر شده است.

در افسانه «شهر گمشده گاوخونی» هنگامی که تالاب گاوخونی به طور ناگهانی خشک شد و شهر زیر آب‌رفت، مردم و منابع زندگی آن‌ها نیز از بین رفتند؛ امروز هم با تغییرات اقلیمی، مصرف بی‌رویه منابع آب و خشکی زاینده‌رود شاید اصفهانی رو به احتضار مدفون شود که گنج‌های زیادی در آن پنهان است!