اهداف اقتصادی امارات از ساخت پایگاه های نظامی در آفریقا

رسول سلیمی: اگرچه فعالیت امارات متحده عربی در افریقا بر دو مسیر استراتژیک و کلیدی در دریای سرخ به سمت مدیترانه و به سمت اقیانوس هند بر کنترل دریایی متمرکز است؛ اما دخالت نظامی امارات متحده عربی از سه الگوی اصلی پیروی می کند: مبارزه با گروه های جهادی، همکاری دفاعی با کشورهای افریقایی و مشارکت در مناطق درگیری؛ مانند لیبی و سودان.

در دهه 1990 و اوایل دهه 2000، امارات متحده عربی به عملیات حمایت از صلح (PSOs) به رهبری غرب پیوست و در سال 2011 نیز امارات قطر در عملیات امریکا علیه لیبی شرکت کردند و جت های جنگنده های اماراتی منطقه پرواز ممنوع را علیه نیروهای معمر قذافی اعمال کردند. از این رو از دیدگاه سیاستگذار اماراتی، مشارکت در تلاش های ثبات دهنده به عنوان یک اولویت درجه اول برای افزایش موقعیت ژیوپلیتیکی این کشور قرار دارد.

از دهه 2010، امارات متحده عربی روابط نظامی خود را با بسیاری از کشورهای افریقایی تقویت کرده است چه آنکه این روند از دهه 2020 شتاب گرفته است. از یک طرف، این روند ناشی از افزایش حضور اقتصادی امارات در افریقا (زیرساخت ها و بنادر تجاری؛ انرژی فسیلی و انرژی های تجدید پذیر؛ معدن) است. از سوی دیگر، بر تمایل اماراتی ها برای افزایش نفوذ سیاسی در قاره تاکید می کند. در چنین شرایطی فعالیت امارات در افریقا از یک سو اهداف تجاری مانند بنادر و زیرساخت های ساحلی را دنبال کرده و از سوی دیگر اهداف ژیواستراتژیک مانند کنترل خطوط دریایی و طرح ریزی نظامی را پیگیری می کند.

الگوهای رفتار امنیتی امارات در افریقا

ناظران سیاسی معتقدند نقش نظامی امارات متحده عربی در افریقا از سه الگو پیروی می کند. نخست مبارزه با گروه های جهادی تکفیری (القاعده؛ داعش)، گروه های شورشی مرتبط با اخوان المسلمین (سازمانی که امارات متحده عربی آن را تروریست می داند)

الگوی دوم در مورد تدارکات نظامی و همکاری در بخش صنایع دفاعی است: هدف این است که مشارکت های ثبات گرا با دولت ها در کشورهایی که امارات متحده عربی سرمایه گذاری می کند، سخت تر شود.

الگوی سوم مربوط به فعالیت امارات در مناطق درگیری از جمله (لیبی؛ سودان؛ اتیوپی) است که معمولاً توسط مقامات اماراتی رد می شود و آنها در این مناطق نفوذ خود را از طریق حمایت نظامی از بازیگران مسلح غیردولتی افزایش می دهند.

این استراتژی سه جانبه حضور نظامی در افریقا همچنین مستلزم یک طرح انعطاف پذیر از پایگاه های نظامی است که توسط اماراتی ها برای حمایت از اهداف خود ایجاد، گسترش یا به طور موقت مورداستفاده قرار می دهند. چنین نقش فزاینده ای در این قاره ممکن است امارات متحده عربی را در میان مدت تا بلندمدت در معرض خطرات امنیتی به ویژه از افزایش فعالیت های ضدتروریستی قرار دهد.

اهداف امارات در تاسیس پایگاه های نظامی در افریقا

امارات متحده عربی درحال توسعه روابط دفاعی و نظامی با کشورهای افریقایی برای تامین منافع اقتصادی و پیشبرد نفوذ ژیواستراتژیک خود است. کارشناسان روابط بین الملل معتقدند ابزار افزایش نقش نظامی امارات در افریقا عمدتاً حول محور آموزش وپرورش، همکاری صنعت دفاعی و تامین تسلیحات، حمایت غیررسمی از بازیگران مسلح محلی، پیگیری می شود. از دهه 2010، امارات متحده عربی روابط دفاعی و نظامی به ویژه با کشورهای شرق افریقا و در ساحل برقرار کرده است.

از سال 2016 نیز امارات متحده عربی هشت یادداشت یا توافقنامه را با پانتلند؛ اتیوپی، چاد، موریتانی، مالی، سنگال، کنیا و موزامبیک با هدف تمرکز بر مبارزه با تروریسم (سومالی) در افریقا امضا کرد.

از دهه 2010 نیز امارات متحده عربی آموزش های نظامی را به این هشت کشور افریقایی ارایه داده و در مقابل این کشورها امتیازاتی را برای بنادر تجاری با امارات امضا کردند.

در مورد مبارزه با تروریسم، رویدادهای اخیر بر افزایش مشارکت اماراتی ها علیه گروه های جهادی در افریقا، به ویژه در مورد سومالی و مبارزه با وابسته به القاعده در الشباب، اثرگذار بوده است. در ژوین 2023، امارات متحده عربی اولین عملیات نظامی خود را در این کشور انجام داد. امارات در “اولین حمله هوایی” روستایی را که توسط جهادی ها در منطقه گالگودو تصرف شده بود با یک هواپیمای بدون سرنشین ساخت ترکیه هدف قرار دادند. در ژانویه 2023، امارات متحده عربی و سومالی توافقنامه ای را برای افزایش روابط نظامی و امنیتی نابودی جنبش الشباب در سومالی امضا کردند.

کمک های امارات صرفاً به حوزه نظامی محدود نبوده و امارات متحده عربی همچنین حقوق سربازان و ساخت مراکز آموزشی و یک بیمارستان را هم از سال 2018 پرداخت کرده است. امارات متحده عربی در حالی مشارکت خود را در امور نظامی افریقا افزایش می دهد که از یک دهه قبل، طرح تاسیس پایگاه های نظامی در افریقا را توسعه داده است. این پایگاه ها در مصر، اریتره، سومالی، پانتلند و چاد بودند که برخی از انها ساخته شده و برخی دیگر به طور موقت توسط اماراتی ها برای حمایت از منافع و اهداف نظامی امارات متحده عربی استفاده می شوند.

در ژیواستراتژی امارات، منطقه دریای سرخ و غرب اقیانوس هند که در مجاورت یمن قرار دارد نقش برجسته ای ایفا می کند و یک رابطه علت و معلولی بین نیازهای نظامی و لجستیکی امارات و تاسیسات نظامی افریقا وجود دارد. حضور نظامی امارات در مجمع الجزایر سوکوترا که بخشی از یمن است، اگرچه نزدیک به ساحل سومالی است، اما به دلیل حضور تاسیسات نظامی امارات در آن برای تسلط به غرب اقیانوس هند اهمیت دارد.

این بدان معنی است که اماراتی ها عمدتاً “استراتژی تاسیس پایگاه های مرزی” را برای حفاظت از مسیرهای تحت نفوذ در داخل و اطراف قاره افریقا پیگیری می کنند.

ابتکار عمل پایگاه های نظامی مرزی برای تامین امنیت آبراه ها

با انجام این کار، امارات متحده عربی یک استراتژی انعطاف پذیر و وظیفه گرا را برای تاسیسات نظامی دنبال می کند که به دوراز مدل های سنتی دایمی که عمدتاً برای مقابله با تهدیدات دولتی طراحی شده، پاسگاه های مرزی در خدمت اماراتی ها برای مقابله با گروه های مسلح می آیند.

این رویکرد انعطاف پذیر نه تنها به امارات متحده عربی اجازه می دهد تا درجه خاصی از اختیار عمل در مورد پایگاه های مرزی در خارج از کشور را با حفظ محرمانگی دنبال کند؛ بلکه باعث می شود تا حضور خود را در کشورهای افریقایی برای به حداقل رساندن خطرات امنیتی، هزینه های مالی و قرارگرفتن در معرض سیاست این کشورها در سطح محلی تقویت کند.

از سوی دیگر به دلیل بی ثباتی گسترده دریای سرخ هم زمان با حملات حوثی ها در یمن علیه ایتلاف امریکا، نشانه های برجسته ای از همکاری اقتصادی بین بازیگران مسلح محلی غیردولتی مانند الشباب و دزدان دریایی سومالی که احساسات ضد اماراتی دارند، با گروه های مسلح مخالف ایتلاف امریکا وجود دارد که این موضوع بیش از هر زمانی خشم امارات را به دنبال داشته است. اماراتی ها معتقدند یک منبع مشترک بین گروه های یمنی و سومالی وجود دارد که کارکرد تسلیح آنها را عهده دار شده است؛ بنابراین هرچه نظارت ایتلاف امریکا بر یمن افزایش یافته اما ارتباط سومالی با یمن باعث شده تا روند ارسال سلاح به این کشور قطع نشود.

در چنین شرایطی افزایش حضور امارات متحده عربی در قاره افریقا نه تنها برای تامین منافع ژیواستراتژیک بلکه برای پیشبرد سرمایه گذاری های اقتصادی و ارتقای جایگاه سیاسی و نظامی خود در خارج از کشور با قرارگرفتن در کنار شرکای محلی در حال پیگیری است. موضوعی که همکاری امارات و ایتلاف امریکا را در هم پوشانی با یکدیگر قرار می دهد.

213

اهداف اقتصادی امارات از ساخت پایگاه های نظامی در آفریقا