بی‌ام‌و یا بی‌ام‌دبلیو؛ پورش یا پورشه؟ نام خودرو‌های آلمانی به فارسی چگونه تلفظ می‌شود؟

آفتاب‌‌نیوز :

هر زبانی ویژگی‌ها و مؤلفه‌های آوایی و نوشتاری خودش را دارد و مثلا گویندگان زبان فارسی نام‌های خارجی را الزاما مانند خود آن‌ها نمی‌توانند تلفظ کنند یا بنویسند؛ بنابراین نام‌های خارجی در زبان مقصد، در اینجا فارسی، معمولا تغییر می‌کنند و به گونه دیگری نوشته یا خوانده می‌شوند.

بعضی نام‌ها نیز به دلایل فرهنگی، اجتماعی و … در زبان‌ها تغییر می‌کنند. مثلا ما در ایران نام خودرو آلمانی «مرسدس بنز» به اختصار «بنز» می‌گوییم، در بسیاری از زبان‌های دیگر مانند فرانسوی آن را به اختصار «مرسدس» می‌خوانند.

برای این که موضوع زیاد ذهنی نباشد، با مثال عینی تفاوت کاربرد نام خودرو‌های خارجی در فارسی ادامه می‌دهیم.

اختلاف زبان‌ها در نوشتار و گفتار

اختلاف زبان‌ها از نظر نوشتاری به تفاوت خط یا الفبای نگارشی و دستور زبان بستگی دارد، زیرا همه زبان‌ها لزوما با یک خط نوشته نمی‌شوند و دستور و نحو یکسانی ندارند. حتی زبان‌هایی که خط کمابیش یکسان و مشابه دارند، مانند عربی و فارسی یا انگلیسی و آلمانی، باز هم تفاوت‌هایی دارند که به ویژه در هنگام برگردان نام‌های خاص، نمود پیدا می‌کند.

مثلا ما نام خودرو فرانسوی «پژو» را در فارسی این چنین می‌نویسیم، اما در عربی آن را متناسب با الفبای خودشان «بیجو» می‌نویسند.

تفاوت زبان‌ها از نظر آوایی هم توجیه دارد، زیرا هر زبانی لزوما مخرج ادای تمام واج‌ها، صدا‌ها یا تکیه‌های سیلابیک زبان دیگر را ندارد. مثلا ما در فارسی نام همان خودرو فرانسوی را پژو تلفظ می‌کنیم که با تلفظ فرانسوی متفاوت است، چون مخرج صدای «eu» آن گونه که فرانسوی‌ها تلفظ می‌کنند، در فارسی وجود ندارد. عرب‌زبان‌ها نیز این نام را با مؤلفه‌های آوایی زبان خودشان به گونه‌ای دیگر تلفظ می‌کنند، چون مخرج آوا‌های دیگری از این واژه فرانسوی را ندارند.

به همین ترتیب نام خودرو آلمانی «Volkswagen» غالبا در فارسی «فولِکس واگُن» خوانده می‌شود که با تلفظ آلمانی آن تفاوت دارد. این نام از ترکیب واژگان Volk (مردم) و «Wagen» (خودرو) درست شده و به معنی «خودرو مردم» است.

حالا شاید به خودتان بگویید مثلا تلفظ فارسی نام خودرو ایتالیایی «فراری» در فارسی مشابه زبان ایتالیایی است، چون ما مخرج همه حروف آن را در فارسی داریم.

اما در حقیقت چنین نیست. چون اولا در زبان ایتالیایی دو حرف «r» پشت سر هم را با تشدید می‌خوانند و در ثانی به جز مخرج، تکیه روی سیلاب‌ها هم در دو زبان متفاوت است. در ایتالیایی غالبا تکیه را روی بخش ماقبل آخر می‌گذارند (در اینجا روی حرف «a») در حالی که ما در فارسی تکیه را روی بخش آخر کلمه می‌گذاریم؛ بنابراین اگر برای یک ایتالیایی نام خودرو «فِرّاری» را شبیه واژه فارسی «فَراری» (ولی به کسر «ف») تلفظ کنید، ممکن است متوجه منظور شما نشود.

بی‌ام‌و یا بی‌ام‌دبلیو؟ کدام درست است؟

اصولا دانش زبان‌شناسی قائل به ویژگی پویایی زبان است و بنابراین سخن از درست یا نادرست بودن به ویژه برای تلفظ نام‌های خارجی چندان محلی از اعراب ندارد. مگر آن که فرد یا گروهی بخواهد به گونه‌ای دیگر و متفاوت از عرف پذیرفته شده در جامعه با واژه برخورد کند که در آن صورت ممکن است بدفهمی و گسست مفهومی پیش بیاید.

واژگان اروپایی که در یکی دو سده اخیر به همراه فناوری‌های جدید وارد فارسی شده‌اند، به مرور تغییر کرده‌اند. بعضی از آن‌ها با نوواژه‌های قراردادی عوض شده‌اند، مانند هواپیما، خودرو، بالگرد و غیره. اما برخی دیگر از واژه‌ها، به ویژه نام‌های خاص مانند نام خودروها، تغییرات دیگری کرده‌اند.

کلمات عام و نام‌های خاص اروپایی در ابتدا بیشتر از زبان فرانسوی و گاه آلمانی وارد ایران می‌شد، واژگان و نام‌هایی، چون تلفن، ماشین، آسانسور، اتوبان، ژنراتور، دولوکس، بی‌ام‌و و نام تمام ماه‌های میلادی و ….

اما با رواج گرفتن گسترده زبان انگلیسی در دهه‌های اخیر، در فارسی، تلفظ و نگارش این واژگان و نام‌های فرانسوی و آلمانی به سمت انگلیسی رفت. لوکس به لاکچری، برلن به برلین، اوت به آگست، ژوئن به جون و مارک به برند تغییر یافت. این تغییرات حتی دامن فارسی را هم گرفته، به طوری که واژگان بسیار عادی و روزمره فارسی همچون زمان، قضاوت، مورد و لغو هم در زبان جوانان به ترتیب به تایم، جاج، کیس و کنسل بدل شده‌اند.

به دلیل همین استیلای انگلیسی، در سال‌های اخیر برخی اصرار داشته‌اند نام خودرو آلمانی BMW را که تا پیش از این در فارسی «بی‌ام‌و» می‌گفتیم، به صورت انگلیسی یعنی «بی‌ام‌دبلیو» تلفظ کنند و بنویسند. اخیرا نیز برخی مقاومت کرده و توصیه می‌کنند به همان «بی‌ام‌و» که به آلمانی نزدیک‌تر است برگردیم.

به هر روی باید گفت که فارسی مانند هر زبان دیگری راه خودش را می‌رود و اگرچه اهل سخن و ادیبان تلاش می‌کنند تا زیبایی و متمایز بودن این زبان همچنان حفظ شود، اما از سوی دیگر بحث بر سر این که تلفظ «بی‌ام‌و» آلمانی را بگیریم یا «بی‌ام‌دبلیو» انگلیسی، مانند آلمانی‌ها «پورشه» بگوییم یا مانند انگلیسی‌ها و فرانسوی‌ها «پورش»، چیزی نیست که اتفاقی بر سر آن موجود باشد و در نهایت گویندگان فارسی برای پرهیز از گسست مفهومی، بر سر آن به یک عرف کمابیش واحد دست می‌یابند، کما این که همیشه‌ی چنین بوده است.