حق اولاد پسر تا چند سالگی تعلق می گیرد؟ راهنمای کامل و به روز ۱۴۰۴

حق اولاد یکی از کمک هزینه های مهم عائله مندی است که به منظور حمایت از خانواده های دارای فرزند، توسط کارفرمایان یا صندوق های بازنشستگی به والدین پرداخت می شود. تعیین سن دقیق قطع این حق برای فرزندان پسر، به ویژه با توجه به تفاوت های قانونی میان گروه های مختلف (کارگران، بازنشستگان تامین اجتماعی، کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری)، همواره محل ابهام بوده است. این مقاله به تفصیل و با استناد به آخرین قوانین و بخشنامه های سال ۱۴۰۴، به بررسی شرایط، سنین و استثنائات مربوط به تعلق حق اولاد به فرزندان پسر می پردازد.

مرور سریع: سن تعلق حق اولاد پسر در یک نگاه (جدول خلاصه)

برای درک سریع تفاوت ها و شرایط مربوط به حق اولاد فرزندان پسر، جدول زیر به صورت خلاصه اطلاعات کلیدی را برای گروه های اصلی ذی نفع ارائه می دهد. این جدول به شما کمک می کند تا در یک نگاه، تصویر جامعی از قوانین موجود داشته باشید.

گروه اصلی	سن عادی قطع حق اولاد پسر	شرایط ادامه پرداخت بعد از سن عادی	سن قطع حق اولاد در صورت اشتغال	ملاحظات خاص
کارگران شاغل (مشمول قانون کار)	۱۸ سال تمام	اشتغال صرف به تحصیل (بدون محدودیت مقطع)؛ معلولیت یا از کارافتادگی مورد تأیید کمیسیون پزشکی تامین اجتماعی (بدون محدودیت سنی)	بالای ۱۸ سال در صورت اشتغال (حتی پاره وقت) و عدم اشتغال صرف به تحصیل	نیاز به حداقل ۷۲۰ روز سابقه بیمه؛ لغو محدودیت تعداد فرزند با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی	۱۹ سال تمام	اشتغال منحصراً به تحصیلات دانشگاهی؛ از کارافتادگی کلی یا معلولیت نیازمند تأیید مراجع ذی صلاح (بدون محدودیت سنی)	بالای ۱۹ سال در صورت اشتغال و عدم اشتغال به تحصیلات دانشگاهی	وقفه تحصیلی موجه با تأیید کمیته های استانی قابل بررسی است.
کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری	۱۹ سال تمام	اشتغال منحصراً به تحصیلات دانشگاهی؛ از کارافتادگی کلی یا معلولیت (بدون محدودیت سنی)	بالای ۱۹ سال در صورت اشتغال و عدم اشتغال به تحصیلات دانشگاهی	پذیرش در دانشگاه فرهنگیان و استخدام، منجر به قطع حق اولاد می شود.

مبانی قانونی حق اولاد برای فرزندان پسر

حق اولاد در نظام حقوق و دستمزد ایران، ریشه های قانونی محکمی دارد که عمدتاً در قانون کار، قانون تامین اجتماعی و قانون مدیریت خدمات کشوری تعریف شده است. درک این مبانی برای تبیین شرایط و سن تعلق حق اولاد به فرزندان پسر ضروری است.

برای کارگران شاغل در بخش خصوصی، ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی مبنای اصلی پرداخت حق اولاد یا کمک هزینه عائله مندی است. این ماده شرایطی نظیر سابقه بیمه و سن فرزند را برای تعلق این مزایا تعیین می کند. پیش از این، محدودیت هایی در خصوص تعداد فرزندان وجود داشت، اما با تصویب ماده ۷۳ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال ۱۳۹۲، این محدودیت ها برداشته شد و اکنون حق اولاد بدون سقف تعداد فرزند به کارگران دارای شرایط تعلق می گیرد. این تغییر قانونی نشان دهنده رویکرد حمایتی دولت از افزایش جمعیت و فرزندآوری است.

در مقابل، برای کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری، ماده ۶۸ و ماده ۱۱۱ قانون مدیریت خدمات کشوری، به همراه آیین نامه ها و بخشنامه های مربوطه، تعیین کننده ضوابط پرداخت کمک هزینه عائله مندی است. در این گروه ها نیز، شرایط سنی و تحصیلی فرزندان برای ادامه پرداخت این مزایا حائز اهمیت است. همچنین، بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی نیز تابع مقررات خاص خود هستند که توسط سازمان تامین اجتماعی ابلاغ می شود و اغلب تفاوت هایی با کارگران شاغل و کارمندان دولت دارد.

تفاوت در استناد به این قوانین، اغلب منشأ اصلی ابهامات در خصوص سن قطع حق اولاد برای فرزندان پسر است. هر گروه شغلی و بازنشستگی، بسته به قوانین بالادستی که تحت پوشش آن قرار دارد، ممکن است شرایط سنی و ضوابط متفاوتی برای ادامه یا قطع این کمک هزینه داشته باشد که در ادامه به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت.

با تصویب ماده ۷۳ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال ۱۳۹۲، محدودیت های مربوط به تعداد فرزند (که پیش تر در ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی و بند ۴ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری وجود داشت) لغو گردید. از این رو، حق اولاد بدون سقف تعداد فرزند به کارگران و کارمندان واجد شرایط پرداخت می شود.

شرایط تعلق حق اولاد پسر برای کارگران شاغل (مشمول قانون کار)

کارگران شاغل که مشمول قانون کار جمهوری اسلامی ایران هستند و تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار دارند، بر اساس ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی، از حق اولاد برای فرزندان خود بهره مند می شوند. شرایط تعلق این حق برای فرزندان پسر، با توجه به سن آن ها، تفاوت هایی دارد.

حق اولاد پسر تا ۱۸ سالگی تمام

برای فرزندان پسر تا سن ۱۸ سال تمام، حق اولاد به صورت عادی و بدون قید و شرط خاصی پرداخت می شود. این بدان معناست که به محض ورود فرزند پسر به ۱۹ سالگی، در صورتی که شرایط خاصی برای ادامه پرداخت فراهم نباشد، حق اولاد قطع خواهد شد. دو شرط اساسی برای تعلق حق اولاد به کارگران وجود دارد:

1. داشتن حداقل ۷۲۰ روز سابقه بیمه کارگری: این سابقه می تواند تجمیعی از کارگاه های مختلف باشد و لزومی ندارد که صرفاً در کارگاه فعلی کسب شده باشد. این شرط برای پدر یا مادری است که متقاضی دریافت حق اولاد است.
2. فرزند تحت تکفل باشد: به این معنا که فرزند باید از نظر اقتصادی وابسته به بیمه شده باشد.

نکته مهم این است که اشتغال به کار فرزند پسر زیر ۱۸ سال تمام، مانع از تعلق حق اولاد به پدر یا مادر وی نمی شود. قانون در این سن، فرض را بر تحت تکفل بودن فرزند می گذارد و پرداخت حق اولاد را منوط به عدم اشتغال وی نکرده است.

حق اولاد پسر بالای ۱۸ سال در قانون کار

پس از ۱۸ سالگی تمام، پرداخت حق اولاد برای فرزندان پسر کارگران، منوط به تحقق یکی از دو شرط استثنایی زیر است:

1. اشتغال صرف به تحصیل: اگر فرزند پسر بالای ۱۸ سال تمام، منحصراً مشغول به تحصیل باشد، حق اولاد به وی تعلق می گیرد. منظور از «اشتغال صرف به تحصیل» این است که فرزند به صورت همزمان مشغول به کار نباشد. این تحصیل می تواند در هر مقطع یا رشته ای (اعم از دانشگاهی یا غیردانشگاهی) باشد. برای اثبات این موضوع، ارائه گواهی اشتغال به تحصیل از مراجع رسمی آموزشی به کارفرما الزامی است. در صورتی که فرزند همزمان با تحصیل، اشتغال به کار نیز داشته باشد، حق اولاد او قطع خواهد شد.
2. معلولیت یا از کارافتادگی: اگر فرزند پسر بالای ۱۸ سال تمام، دچار معلولیت یا از کارافتادگی باشد و طبق تشخیص کمیسیون های پزشکی سازمان تامین اجتماعی، قادر به کار و کسب درآمد نباشد، بدون محدودیت سنی مشمول دریافت حق اولاد خواهد بود. در این حالت، شرط تحصیل نیز مطرح نیست و صرفاً عدم توانایی کار ملاک است.

مثال کاربردی: فرض کنید پدری کارگر است و فرزند پسرش ۱۹ ساله و دانشجوی دانشگاه است. اگر فرزند صرفاً مشغول به تحصیل باشد و گواهی اشتغال به تحصیل را به کارفرما ارائه دهد، حق اولاد به پدرش تعلق می گیرد. اما اگر همین فرزند ۱۹ ساله، همزمان با تحصیل، کار پاره وقت نیز داشته باشد و از محل کار خود بیمه شود، حق اولاد به پدرش تعلق نخواهد گرفت، زیرا شرط اشتغال صرف به تحصیل نقض شده است.

شرایط تعلق حق اولاد پسر برای بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی

برای بازنشستگان و مستمری بگیران تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی، شرایط تعلق حق اولاد به فرزندان پسر، با آنچه برای کارگران شاغل بیان شد، تفاوت هایی دارد. این تفاوت ها عمدتاً در سن عادی قطع حق اولاد و نوع تحصیلات مورد قبول برای ادامه پرداخت پس از آن سن است.

حق اولاد پسر تا ۱۹ سالگی تمام

برای فرزندان پسر بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی، حق اولاد تا سن ۱۹ سال تمام، بدون هیچ قید و شرطی پرداخت می شود. این بدان معناست که به محض ورود فرزند پسر به ۲۰ سالگی، در صورتی که شرایط خاصی برای ادامه پرداخت مهیا نباشد، حق اولاد وی قطع خواهد شد. برخلاف کارگران شاغل، تا این سن نیازی به ارائه گواهی تحصیل یا عدم اشتغال نیست و فرزند تحت تکفل بازنشسته تلقی می شود.

شرایط ادامه پرداخت حق اولاد پسر بالای ۱۹ سالگی

پس از ۱۹ سالگی تمام، ادامه پرداخت حق اولاد برای فرزندان پسر بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی، تنها با تحقق یکی از شرایط زیر امکان پذیر است:

1. اشتغال منحصراً به تحصیلات دانشگاهی: فرزند پسر باید منحصراً و به صورت تمام وقت مشغول به تحصیل در مراکز آموزش عالی (دانشگاه ها) باشد. تحصیل در مقاطع پایین تر (مانند دبیرستان یا هنرستان) پس از ۱۹ سالگی، ملاک ادامه پرداخت حق اولاد نیست. در صورت ترک تحصیل یا شروع به کار (حتی پاره وقت) در حین تحصیل دانشگاهی، مزایای حق اولاد متوقف خواهد شد. برای این منظور، ارائه گواهی معتبر اشتغال به تحصیل از دانشگاه مربوطه ضروری است.
2. از کارافتادگی کلی یا معلولیت نیازمند: اگر فرزند پسر بالای ۱۹ سال تمام، از کارافتاده کلی یا معلول نیازمند باشد و این موضوع توسط مراجع ذی صلاح (مانند کمیسیون های پزشکی تامین اجتماعی) تأیید شود، بدون محدودیت سنی حق اولاد به وی تعلق می گیرد. در این حالت، شرط تحصیل مطرح نیست.

بررسی موارد خاص وقفه تحصیلی: گاهی اوقات فرزند پسر به دلیل مواردی نظیر تغییر رشته، بیماری، تعلیق تحصیلی یا سایر موارد خارج از اراده، دچار وقفه در تحصیلات دانشگاهی می شود. در چنین شرایطی، چنانچه وقفه تحصیلی توسط مقررات آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا دانشگاه محل تحصیل، موجه تشخیص داده شود، موضوع با ارائه مدارک و مستندات مربوطه در کمیته های خاصی که در ادارات کل تامین اجتماعی استان ها تشکیل می شود، قابل بررسی است. تصمیم این کمیته ملاک ادامه یا قطع تعهدات خواهد بود.

فرزند خوانده: بر اساس مقررات تامین اجتماعی، فرزند خوانده تحت سرپرستی بیمه شدگان و مستمری بگیران نیز، در صورت داشتن شرایط سنی و تحصیلی مشابه فرزندان بیولوژیکی، جزو عائله تحت تکفل آن ها محسوب شده و حق اولاد به وی تعلق می گیرد.

شرایط تعلق حق اولاد پسر برای کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری

برای کارمندان دولت (شاغلین) و بازنشستگان کشوری، شرایط تعلق حق اولاد به فرزندان پسر، مشابهت هایی با بازنشستگان تامین اجتماعی دارد اما تفاوت های جزئی نیز مشاهده می شود. مبنای قانونی این بخش، ماده ۶۸ (بند ۴) و ماده ۱۱۱ (بند ۲) قانون مدیریت خدمات کشوری است.

قواعد کلی و تفاوت ها

به طور کلی، حق اولاد برای فرزندان پسر کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری نیز تا سن ۱۹ سال تمام بدون قید و شرط پرداخت می شود. پس از این سن، ادامه پرداخت منوط به اشتغال منحصراً به تحصیلات دانشگاهی است. اگر فرزند پسر مشغول به تحصیل در دانشگاه باشد و گواهی مربوطه را ارائه دهد، حق اولاد برای وی ادامه پیدا می کند. در صورت ترک تحصیل یا اشتغال به کار، این حق قطع خواهد شد.

یکی از موارد خاص در این گروه، مربوط به دانشجویان دانشگاه فرهنگیان است. اگر فرزند پسر در دانشگاه فرهنگیان پذیرفته شود و به استخدام آموزش و پرورش درآید (حتی در حین تحصیل)، از تاریخ استخدام، حق اولاد والد کارمند یا بازنشسته برای او قطع خواهد شد. دلیل این امر، دریافت حقوق و مزایا از محل اشتغال رسمی است که فرزند را از حالت تحت تکفل خارج می کند.

همانند سایر گروه ها، در صورت وجود معلولیت یا از کارافتادگی در فرزند پسر که مانع از کار و کسب درآمد وی شود، حق اولاد بدون محدودیت سنی و بدون نیاز به شرط تحصیل، به والد مربوطه پرداخت خواهد شد. این موضوع نیازمند تایید مراجع پزشکی ذی صلاح است.

همچنین، همانند قانون تامین اجتماعی، محدودیت مربوط به تعداد فرزندان برای دریافت حق اولاد در قانون مدیریت خدمات کشوری نیز با اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، لغو شده است.

مفهوم تحت تکفل و ارتباط آن با پوشش بیمه درمانی فرزند پسر

مفهوم تحت تکفل یکی از پایه های اصلی در تعیین استحقاق دریافت حق اولاد و همچنین بهره مندی از پوشش بیمه درمانی است. این اصطلاح به وضعیتی اطلاق می شود که فردی از نظر مالی و معیشتی به دیگری وابسته باشد و نتواند هزینه های زندگی خود را تأمین کند.

تعریف تحت تکفل و اهمیت آن

در قوانین تامین اجتماعی و بیمه های پایه، منظور از تحت تکفل این است که فرد (در اینجا فرزند پسر) قادر به تأمین معاش خود نباشد و هزینه های زندگی او توسط بیمه شده اصلی (پدر یا مادر) تأمین گردد. این تعریف، معیاری برای اعطای مزایای مختلف از جمله حق اولاد و پوشش بیمه درمانی است. در خصوص فرزندان پسر، قانون در سنین مختلف، پیش فرض هایی برای این وضعیت قائل شده است؛ مثلاً تا سن ۱۸ یا ۱۹ سالگی، عموماً فرض بر تحت تکفل بودن است، مگر خلاف آن ثابت شود.

شرایط بهره مندی پسر از بیمه درمانی پدر

شرایط استفاده فرزند پسر از پوشش بیمه درمانی پدر، شباهت زیادی به شرایط تعلق حق اولاد دارد و هر دو مفهوم تحت تکفل را ملاک قرار می دهند. بر اساس بند ۳ ماده ۸۷ قانون تامین اجتماعی، فرزندان بیمه شده در صورت داشتن یکی از شرایط زیر می توانند از خدمات پزشکی و درمانی سازمان تامین اجتماعی بهره مند شوند:

1. کمتر از ۱۸ سال تمام باشند: این شرط برای کارگران شاغل صادق است.
2. کمتر از ۱۹ سال تمام باشند: این شرط برای بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی و کارمندان دولت عموماً مصداق دارد.
3. منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند: پس از سنین فوق، اگر فرزند پسر منحصراً به تحصیل مشغول باشد (چه در مقاطع مختلف برای کارگران و چه صرفاً دانشگاهی برای بازنشستگان و کارمندان)، می تواند تحت پوشش بیمه پدر باقی بماند. ارائه گواهی اشتغال به تحصیل الزامی است.
4. در اثر بیماری یا نقص عضو، قادر به کار نباشند: اگر طبق گواهی سازمان تامین اجتماعی یا کمیسیون های پزشکی ذی صلاح، فرزند پسر به دلیل بیماری یا معلولیت، توانایی کار و تامین معاش خود را نداشته باشد، بدون محدودیت سنی می تواند از پوشش بیمه درمانی پدر بهره مند شود.

این همپوشانی در شرایط نشان می دهد که حق اولاد و بیمه درمانی، هر دو به عنوان مزایای حمایتی برای فرزندان وابسته به بیمه شده تلقی می شوند.

موارد قطع بیمه فرزند پسر

قطع پوشش بیمه درمانی فرزند پسر، دقیقاً در شرایطی رخ می دهد که دیگر مشمول یکی از شرایط فوق نباشد. مهمترین مواردی که منجر به قطع بیمه فرزند پسر می شوند عبارتند از:

• رسیدن به سن قانونی (۱۸ یا ۱۹ سالگی) بدون دارا بودن شرایط ادامه (تحصیل یا معلولیت).
• اشتغال به کار (حتی پاره وقت) در صورتی که شرط اشتغال صرف به تحصیل را نقض کند.
• ترک تحصیل در حین دوره ای که به واسطه تحصیل تحت پوشش بیمه بوده است.

نکته مهم در مورد مرخصی تحصیلی یا معافیت تحصیلی (مانند دوره پس از اتمام دبیرستان و قبل از ورود به دانشگاه یا خدمت سربازی): این دوره ها معمولاً اشتغال به تحصیل محسوب نمی شوند. بنابراین، اگر فرزند پسر در دوره ای از مرخصی یا معافیت تحصیلی به سر ببرد و شرایط سنی عادی برای قطع بیمه او فرا رسیده باشد، پوشش بیمه درمانی و حق اولاد وی قطع خواهد شد. با شروع مجدد تحصیل و ارائه مدارک، می توان برای برقراری دوباره این مزایا اقدام کرد.

میزان حق اولاد و نحوه محاسبه آن در سال ۱۴۰۴

میزان حق اولاد یکی از مباحث مهمی است که برای کارگران، کارمندان و بازنشستگان اهمیت زیادی دارد. این مبلغ هر ساله بر اساس مصوبات شورای عالی کار و دولت تعیین و اعلام می شود. در سال ۱۴۰۴ نیز، با توجه به افزایش حداقل دستمزد و ضریب حقوق، مبالغ جدیدی برای حق اولاد در نظر گرفته شده است.

مبلغ حق اولاد برای هر فرزند در سال ۱۴۰۴

بر اساس مصوبات شورای عالی کار و بخشنامه های مربوط به حداقل دستمزد سال ۱۴۰۴، مبلغ حق اولاد برای هر فرزند برابر با سه برابر حداقل مزد روزانه است. این مبلغ به صورت ثابت برای هر فرزند (بدون محدودیت تعداد فرزند) به والدین واجد شرایط پرداخت می شود.

• حداقل مزد روزانه در سال ۱۴۰۴: ۳,۴۶۳,۶۵۶ ریال
• مبلغ حق اولاد برای هر فرزند: ۳ × ۳,۴۶۳,۶۵۶ ریال = ۱۰,۳۹۰,۹۶۸ ریال (۱۰,۳۹۰,۹۶۸ تومان)

این مبلغ به صورت ماهانه به حقوق و مزایای بیمه شده اضافه می شود. به عنوان مثال، اگر فردی دو فرزند واجد شرایط داشته باشد، ماهانه مبلغ ۲۰,۷۸۱,۹۳۶ ریال (۲۰,۷۸۱,۹۳۶ تومان) بابت حق اولاد دریافت خواهد کرد. این افزایش نسبت به سال ۱۴۰۳ که مبلغ حق اولاد ۷,۱۶۶,۱۸۴ ریال بود، نشان دهنده رشد قابل توجهی است.

حق اولاد کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری در سال ۱۴۰۴

برای کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری، مبلغ حق اولاد بر اساس قانون مدیریت خدمات کشوری و ضریب حقوق سالانه محاسبه می شود. در سال ۱۴۰۴، این مبلغ نیز افزایش یافته است:

• امتیاز حق اولاد (ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری): ۲۹۶۷ امتیاز
• ضریب حقوق سال ۱۴۰۴: ۵,۷۹۵ ریال
• مبلغ حق اولاد برای هر فرزند: ۲۹۶۷ × ۵,۷۹۵ ریال = ۱۷,۱۳۰,۰۰۰ ریال (۱,۷۱۳,۰۰۰ تومان)

این مبلغ به صورت ماهانه به ازای هر فرزند واجد شرایط به کارمندان و بازنشستگان کشوری پرداخت می شود. محدودیت تعداد فرزند نیز برای این گروه، بر اساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، لغو شده است.

حق اولاد: مشمول بیمه و مالیات؟

یکی از سوالات متداول در خصوص حق اولاد، وضعیت آن از نظر کسر حق بیمه و مالیات بر درآمد است. بررسی این موضوع بر اساس قوانین جاری ضروری است.

1. حق اولاد و بیمه تامین اجتماعی:

   بر اساس تبصره ۱ ماده ۲ آیین نامه اجرایی ماده ۳۹ قانون تامین اجتماعی و بند ۵ بخشنامه ۱۴/۴ مورخ ۱۳۸۷/۰۵/۲۳ سازمان تامین اجتماعی، کمک هزینه عائله مندی (حق اولاد) جزو اقلام معاف از کسر حق بیمه است. به عبارت دیگر، کارفرمایان الزامی به پرداخت حق بیمه بابت حق اولاد ندارند و این مبلغ مشمول کسر سهم بیمه شده یا کارفرما نمی شود. با این حال، باید در لیست بیمه (در قسمت مزایای غیرمشمول) درج شود.

2. حق اولاد و مالیات بر درآمد حقوق:

   تا پایان سال ۱۴۰۲، حق اولاد بر اساس ماده ۸۳ قانون مالیات های مستقیم، مشمول مالیات بر درآمد حقوق نبود. اما با تصویب بند ث تبصره ۱۵ قانون بودجه ۱۴۰۳ و همچنین قانون بودجه ۱۴۰۴، حق اولاد از ابتدای سال ۱۴۰۳ مشمول مالیات بر درآمد حقوق شده است. این بدان معناست که مبلغ حق اولاد به جمع سایر دریافتی های مشمول مالیات افزوده شده و مجموع آن مبنای محاسبه مالیات قرار می گیرد. این تغییر از اهمیت بالایی برای کارفرمایان و حسابداران برخوردار است و باید در محاسبات حقوق و دستمزد لحاظ شود.

سوالات متداول (FAQ)

آیا پسر دانش آموز پایه دوازدهم که وارد ۱۹ سال شده، برای بازنشستگان مشمول حق اولاد است؟

خیر، برای بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی، پس از سن ۱۹ سال تمام (ورود به ۲۰ سالگی)، فقط تحصیلات دانشگاهی ملاک ادامه پرداخت حق اولاد است و تحصیل در مقاطع پایین تر از دانشگاهی (مانند دبیرستان) کافی نیست.

اگر فرزند پسر بالای ۱۸ سال همزمان با تحصیل، کار پاره وقت هم داشته باشد، حق اولاد به او تعلق می گیرد؟

برای کارگران، خیر. شرط اصلی برای ادامه پرداخت حق اولاد پس از ۱۸ سالگی، اشتغال صرف به تحصیل است. بنابراین، اگر فرزند همزمان با تحصیل، اشتغال به کار (حتی پاره وقت) داشته باشد، حق اولاد به پدر یا مادرش تعلق نمی گیرد. برای بازنشستگان و کارمندان دولت نیز، اگر اشتغال به تحصیل دانشگاهی باشد، باید منحصراً به تحصیل باشد.

برای پسران معلول یا از کارافتاده، آیا حق اولاد محدودیت سنی دارد؟

خیر. در صورتی که معلولیت یا از کارافتادگی فرزند پسر توسط کمیسیون های پزشکی سازمان تامین اجتماعی یا مراجع ذی صلاح تایید شود و فرد قادر به کار و کسب درآمد نباشد، حق اولاد و پوشش بیمه درمانی او بدون محدودیت سنی ادامه پیدا می کند.

تفاوت سن حق اولاد پسر بین کارگران و بازنشستگان چیست؟

برای کارگران شاغل مشمول قانون کار، سن عادی قطع حق اولاد پسر ۱۸ سال تمام است. اما برای بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی و همچنین کارمندان و بازنشستگان کشوری، این سن ۱۹ سال تمام می باشد. شرایط ادامه پرداخت پس از این سنین نیز برای هر گروه متفاوت است.

در صورت وقفه تحصیلی، حق اولاد و بیمه فرزند پسر قطع می شود؟

بله، معافیت تحصیلی (مانند فاصله بین دیپلم و دانشگاه یا سربازی) و مرخصی تحصیلی معمولاً اشتغال به تحصیل محسوب نمی شوند و در صورت رسیدن به سن قانونی قطع حق اولاد و بیمه (۱۸ یا ۱۹ سالگی)، این مزایا قطع خواهند شد. البته برای بازنشستگان تامین اجتماعی، در موارد خاص و موجه، کمیته های استانی تامین اجتماعی می توانند موضوع را بررسی کنند.

پسر من در دانشگاه فرهنگیان قبول شده، آیا همچنان حق اولاد پدر (بازنشسته/کارمند) به من تعلق می گیرد؟

در صورتی که فرزند شما به استخدام آموزش و پرورش درآمده و حقوق دریافت می کند، حق اولاد پدر (چه کارمند دولت و چه بازنشسته کشوری) برای او قطع خواهد شد، زیرا وی از حالت تحت تکفل خارج می شود.

آیا دانشجوی دانشگاه آزاد مشمول تحصیلات دانشگاهی برای حق اولاد محسوب می شود؟

بله، منظور از تحصیلات دانشگاهی، تحصیل در کلیه مراکز آموزش عالی معتبر (شامل دانشگاه های دولتی، آزاد، پیام نور، علمی کاربردی و…) است که دارای مجوز رسمی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشند.

جمع بندی و توصیه پایانی

تعلق حق اولاد به فرزندان پسر، با توجه به قوانین و مقررات پیچیده و تفاوت های موجود میان گروه های مختلف، نیازمند دقت و آگاهی کامل است. در مجموع، مشاهده شد که سن عادی قطع حق اولاد برای کارگران ۱۸ سال تمام و برای بازنشستگان و کارمندان دولت ۱۹ سال تمام است. پس از این سنین، ادامه پرداخت منوط به شرایط خاصی نظیر اشتغال صرف به تحصیل (با تفاوت در نوع مقطع تحصیلی) یا معلولیت و از کارافتادگی است.

همچنین، ارتباط مستقیم حق اولاد با مفهوم تحت تکفل و پوشش بیمه درمانی فرزندان، اهمیت درک این شرایط را دوچندان می کند. لازم به ذکر است که با مصوبات جدید، حق اولاد از سال ۱۴۰۳ مشمول مالیات بر درآمد حقوق شده است، اما همچنان از کسر حق بیمه معاف است.

با توجه به تغییرات مستمر در قوانین و بخشنامه ها، به تمامی ذی نفعان (کارگران، کارمندان، بازنشستگان، کارفرمایان و حسابداران) توصیه می شود همواره آخرین بخشنامه ها و دستورالعمل های صادره از سوی سازمان تامین اجتماعی، وزارت کار و امور اجتماعی، و سازمان اداری و استخدامی کشور را مورد مطالعه قرار دهند. در موارد ابهام یا بروز شرایط خاص، مراجعه به کارشناسان متخصص حقوق و دستمزد، واحد منابع انسانی یا شعب مربوطه سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری برای دریافت مشاوره دقیق و اختصاصی، بهترین راهکار برای اطمینان از صحت محاسبات و برخورداری از حقوق قانونی است. استفاده از نرم افزارهای تخصصی حقوق و دستمزد نیز می تواند در محاسبه دقیق و به روز این مزایا، یاری رسان باشد.