خرخاکی یا گوخدا (گاوخدا) Woodlouse

خرخاکی ها آن سخت پوستان کوچک و خاکستری که اغلب زیر سنگ ها برگ های مرطوب یا در گلدان های گل دیده می شوند بخش مهمی از اکوسیستم خاک هستند. بسیاری با دیدن آن ها در خانه یا باغچه کنجکاو می شوند یا نگران حضورشان هستند. این موجودات با نقش حیاتی خود در تجزیه مواد آلی به سلامت خاک کمک می کنند اما گاهی نیز به دلیل شرایط محیطی نامناسب به داخل منازل راه یافته و مشکل ساز می شوند. درک زیست شناسی انواع و نقش آن ها می تواند به مدیریت بهتر تعامل ما با این موجودات کمک کند و حتی پتانسیل های پرورش و استفاده از آن ها را آشکار سازد.

خرخاکی ها (Isopoda) گروهی از سخت پوستان خشکی زی هستند که اغلب با حشرات اشتباه گرفته می شوند. آن ها در واقع از خویشاوندان نزدیک میگو و خرچنگ محسوب می شوند.

این موجودات بدنی بندبند و پهن دارند و معمولاً به رنگ خاکستری یا قهوه ای دیده می شوند. آن ها دارای هفت جفت پا هستند که به حرکتشان در محیط های مختلف کمک می کند. شاخک های بلندشان نیز حسگرهای اصلی آن ها برای درک محیط اطراف است.

بر خلاف حشرات خرخاکی ها بال ندارند و تنفس آن ها از طریق اندام هایی شبیه آبشش صورت می گیرد که نیاز به رطوبت دائمی دارد. به همین دلیل است که آن ها را همیشه در محیط های مرطوب پیدا می کنیم.

خرخاکی ها نقش مهمی در فرآیند تجزیه مواد آلی در خاک ایفا می کنند. آن ها از برگ های مرده چوب پوسیده و سایر بقایای گیاهی و جانوری تغذیه کرده و به بازگرداندن مواد مغذی به خاک کمک می کنند. این فعالیت باعث بهبود کیفیت خاک و چرخه مواد در طبیعت می شود.

اگرچه خرخاکی ها در کل به عنوان موجودات مفیدی در اکوسیستم های طبیعی شناخته می شوند اما گاهی اوقات حضور تعداد زیاد آن ها در محیط های نامناسب مانند خانه ها یا گلخانه ها می تواند آزاردهنده باشد.

شناخت دقیق تر این موجودات از جمله چرخه زندگی نیازهای زیستی و رفتارهایشان به ما کمک می کند تا بهتر با آن ها کنار بیاییم و در صورت لزوم جمعیتشان را کنترل کنیم.

خرخاکی ها تنوع زیادی دارند و گونه های مختلفی با ویژگی های ظاهری و رفتاری متفاوت در سراسر جهان یافت می شوند. برخی از آن ها توانایی های جالبی دارند که آن ها را از بقیه متمایز می کند.

یکی از انواع شناخته شده خرخاکی نوع گلوله ای (Pill Bug) است که به دلیل توانایی خاص خود در جمع شدن و تشکیل یک گوی کوچک و سخت هنگام احساس خطر معروف است. این مکانیزم دفاعی آن ها را در برابر شکارچیان محافظت می کند.

خرخاکی تاجدار ممکن است به گونه ای خاص با برجستگی یا طرحی متمایز روی سر یا پشت اشاره داشته باشد هرچند این نام یک دسته بندی علمی رایج نیست. برخی گونه ها مانند Oniscus asellus دارای سطحی صاف و براق هستند در حالی که گونه های دیگر مانند Porcellio scaber سطحی زبر و دانه دار دارند و ممکن است برجستگی های کوچکی روی بدنشان داشته باشند که به آن ها ظاهری خاص می بخشد.

زیست شناسی خرخاکی ها شگفتی های خاص خود را دارد. این موجودات برای بقا در محیط خشکی سازگاری های منحصر به فردی پیدا کرده اند.

تنفس خرخاکی ها از طریق اندام هایی به نام پلئوپود انجام می شود که در قسمت زیرین شکم قرار دارند و شبیه آبشش عمل می کنند. این اندام ها دارای ساختارهایی به نام تراشه های کاذب هستند که تبادل گاز را تسهیل می کنند. برای عملکرد صحیح این اندام ها باید همیشه مرطوب بمانند به همین دلیل خرخاکی ها به شدت به محیط های مرطوب وابسته هستند.

خرخاکی ها مانند سایر سخت پوستان برای رشد باید پوست اندازی کنند. این فرآیند به صورت مرحله ای اتفاق می افتد؛ ابتدا نیمه پشتی بدن و پس از چند روز نیمه جلویی بدن پوست اندازی می کند. پوست اندازی در فواصل زمانی معین و متناسب با رشد حیوان انجام می شود.

عمر خرخاکی ها بسته به گونه و شرایط محیطی متفاوت است اما معمولاً بین ۱ تا ۳ سال زندگی می کنند. در طول این مدت آن ها چندین بار پوست اندازی کرده و به تدریج رشد می کنند تا به بلوغ برسند.

خرخاکی ها عمدتاً تجزیه کننده هستند و از مواد آلی مرده مانند برگ های پاییزی چوب پوسیده بقایای گیاهی و فضولات حیوانات تغذیه می کنند. این رژیم غذایی آن ها را به موجوداتی مفید در فرآیند کمپوست سازی تبدیل می کند.

فوائد اصلی خرخاکی ها در طبیعت شامل بهبود ساختار خاک افزایش حاصلخیزی خاک از طریق تجزیه مواد آلی و بازگرداندن مواد مغذی و کمک به کنترل برخی قارچ ها و میکروارگانیسم های مضر در خاک است. آن ها همچنین منبع غذایی برای برخی حیوانات مانند پرندگان دوزیستان و حشرات شکارچی هستند.

با وجود فوائد اکولوژیکی خرخاکی ها گاهی می توانند به عنوان آفت در نظر گرفته شوند به ویژه زمانی که جمعیتشان زیاد می شود یا به دنبال رطوبت وارد فضاهای داخلی ساختمان ها می شوند. در باغچه ممکن است در شرایط خاص به جوانه ها یا ریشه های نازک گیاهان آسیب بزنند اما این معمولاً زمانی اتفاق می افتد که منبع غذایی اصلی آن ها (مواد آلی مرده) کم باشد.

ورود آن ها به خانه نشان دهنده وجود رطوبت بالا در آن منطقه است و رفع منبع رطوبت بهترین راه برای جلوگیری از حضور آن ها در فضای داخلی است.

پرورش خرخاکی ها به ویژه گونه هایی مانند Isopoda (Roly-polies) و Porcellio (Common Woodlice) برای مصارف مختلفی مانند غذای حیوانات خانگی (خزندگان دوزیستان پرندگان) یا کمک به فرآیند تجزیه در تراریوم ها و ویواریوم ها رایج شده است.

برای پرورش موفق نیاز به یک محیط کنترلی با رطوبت مناسب بستر مناسب (مانند کوکوپیت خاک برگ های خشک) تهویه کافی و منبع غذایی ثابت (بقاای گیاهی غذای ماهی پلت های مخصوص) است. نگهداری آسان و تکثیر سریع آن ها پرورش را برای علاقه مندان امکان پذیر ساخته است.

محصولات اصلی حاصل از پرورش خرخاکی شامل خود موجودات زنده برای تغذیه حیوانات است. این خرخاکی های پرورشی منبع خوبی از کلسیم و پروتئین برای حیوانات مصرف کننده هستند.

همچنین خرخاکی ها می توانند به عنوان بخش مفیدی در سیستم های بایواکتیو (Bioactive Setups) برای خزندگان و دوزیستان عمل کنند جایی که به تجزیه فضولات و بقایای غذایی کمک می کنند و محیطی سالم تر ایجاد می کنند.

قیمت خرخاکی بسته به گونه اندازه تعداد مورد نیاز و شکل عرضه (زنده خشک شده پودر شده) متفاوت است. گونه های خاص یا کمیاب تر ممکن است قیمت بالاتری داشته باشند.

قیمت خرخاکی زنده معمولاً بر اساس تعداد یا وزن فروخته می شود و برای استفاده فوری به عنوان غذای حیوانات خانگی یا برای راه اندازی کلونی های پرورشی کاربرد دارد.

قیمت خرخاکی خشک شده که اغلب به عنوان مکمل پروتئین یا بخشی از غذای حیوانات خشک شده استفاده می شود معمولاً بر اساس وزن (گرم یا کیلوگرم) تعیین می گردد و ماندگاری بیشتری نسبت به نوع زنده دارد.

قیمت خرخاکی پودر شده که برای افزودن به مکمل های غذایی یا جیره های غذایی حیوانات استفاده می شود نیز بر اساس وزن محاسبه می گردد و امکان ترکیب آسان آن با سایر مواد غذایی وجود دارد.

خرخاکی چیست؟

خرخاکی سخت پوستی خشکی زی است که اغلب در مکان های مرطوب و تاریک یافت می شود و نقش مهمی در تجزیه مواد آلی دارد.

خرخاکی در کجا زندگی میکند؟

خرخاکی ها در محیط های مرطوب و تاریک مانند زیر سنگ ها برگ های مرده چوب های پوسیده و در لایه های بالایی خاک زندگی می کنند.

آیا خرخاکی برای گیاهان مضر است؟

معمولاً خیر خرخاکی ها از مواد مرده تغذیه می کنند. آسیب به گیاهان زنده نادر است و بیشتر در شرایط کمبود غذای اصلی یا جمعیت زیاد رخ می دهد.

فواید خرخاکی چیست؟

فواید اصلی آن ها شامل تجزیه مواد آلی بهبود کیفیت خاک بازگرداندن مواد مغذی به چرخه طبیعت و کمک به فرآیند کمپوست سازی است.

چگونه میتوان خرخاکی را پرورش داد؟

برای پرورش خرخاکی نیاز به یک ظرف با تهویه بستر مرطوب (خاک کوکوپیت) برگ های خشک و منبع غذایی مانند بقایای گیاهی یا غذای مخصوص دارید.

قیمت خرید و فروش خرخاکی چقدر است؟

قیمت خرخاکی بر اساس گونه اندازه تعداد و شکل عرضه (زنده خشک شده پودر شده) متفاوت است و نرخ ثابتی ندارد.