خلاصه کتاب آبلوموف ( نویسنده ایوان گنچاروف )

رمان آبلوموف اثر ایوان گنچاروف، شاهکاری از ادبیات کلاسیک روسیه است که تصویری عمیق و تأمل برانگیز از معضل انفعال، تنبلی و عدم تعهد به زندگی فعال را ارائه می دهد. این اثر، نه تنها یک داستان، بلکه تحلیلی روانشناختی و اجتماعی از پدیده ای است که در طول تاریخ و در جوامع مختلف، از جمله دوران معاصر، به نام آبلومویسم شناخته شده است.

آبلوموف بیش از یک رمان، آینه ای روبروی انسان مدرن قرار می دهد تا پیامدهای رخوت و بی عملی را در ابعاد فردی و اجتماعی به تصویر کشد. این اثر کلاسیک روسی، با گذشت زمان، نه تنها ارزش خود را از دست نداده، بلکه مفاهیم محوری آن همچنان با چالش های زندگی امروزین ارتباط تنگاتنگی دارند. در ادامه، به بررسی جامع این رمان، شخصیت های کلیدی، مفهوم «آبلومویسم» و دلایل اهمیت مطالعه آن می پردازیم.

ایوان گنچاروف: خالق یک پدیده

ایوان الکساندرویچ گنچاروف (Ivan Alexandrovich Goncharov)، نویسنده برجسته روسی قرن نوزدهم، در سال ۱۸۱۲ در سیمبیرسک (اولانوفسک امروزی) متولد شد. او در خانواده ای ثروتمند و اشرافی پرورش یافت که تجربه اش از زندگی در این طبقه، بعدها در آثارش منعکس شد. تحصیلات او در دانشگاه مسکو، جایی که به مطالعه ادبیات و حقوق پرداخت، بنیان های فکری و ادبی او را شکل داد. گنچاروف پس از اتمام تحصیلات خود، وارد خدمات دولتی شد و سال ها به عنوان مترجم و بازرس مشغول به کار بود. این دوران، او را با بخش های مختلف جامعه روسیه و بوروکراسی حاکم آشنا ساخت.

سفر به دور دنیا با کشتی پالاس، تجربه بی نظیری برای گنچاروف بود که مشاهدات و تأملات او را در کتاب سفرنامه کشتی پالاس گردآوری کرد. با این حال، شاهکار ادبی او که نامش را در تاریخ ادبیات جهان جاودانه ساخت، رمان آبلوموف بود. این رمان که در سال ۱۸۵۹ منتشر شد، نتیجه سال ها تأمل و کار نویسنده بود و در واقع، هسته اولیه آن، داستانی کوتاه با نام رویای ابلوموف بود که ۱۰ سال پیش از انتشار رمان کامل، در سال ۱۸۴۹ نوشته شده بود. آبلوموف اوج خلاقیت گنچاروف محسوب می شود و تأثیر عمیق محیط اجتماعی و سیاسی روسیه قرن نوزدهم را بر نگاه و تحلیل او از انسان و جامعه به وضوح نشان می دهد. این رمان نه تنها تصویری از اشرافیت تن پرور آن زمان ارائه می دهد، بلکه به پدیده ای جهانی به نام آبلومویسم اشاره دارد که از زمان انتشار تا به امروز، همواره مورد بحث و تحلیل بوده است. گنچاروف در سال ۱۸۹۱ در سن پترزبورگ درگذشت و میراث ماندگاری از خود برجای گذاشت.

«لمیدگی برای ایلیا ایلیچ نه به علت ناچاری بود، چنان که برای بیمار یا کسی که بخواهد بخوابد، و نه وضعی گذرا چنان که برای رفع خستگی، نه حالتی لذتبخش، چنان که برای تن آسایان. لمیدگی حالت طبیعی او بود.»

خلاصه داستان رمان آبلوموف: سرگذشت ایلیا ایلیچ

رمان آبلوموف در چهار بخش، سرگذشت ایلیا ایلیچ آبلوموف، نجیب زاده ای روسی را روایت می کند که به نمادی از انفعال و تنبلی تبدیل شده است. داستان با جزئیات دقیق، ابعاد مختلف این پدیده را واکاوی می کند.

بخش اول: لمیدگی ابدی و دنیای آبلوموف

داستان با معرفی ایلیا ایلیچ آبلوموف، مردی در دهه سی زندگی اش، آغاز می شود که تقریباً تمام وقت خود را بر روی کاناپه در آپارتمانش در سن پترزبورگ می گذراند. این لمیدگی، نه از روی خستگی، بلکه حالتی طبیعی و عادتی ریشه دار در وجود اوست. آبلوموف، صاحب املاکی در روستا است، اما تمایلی به اداره امور آن یا حتی رسیدگی به نامه های مربوط به آن ندارد. زندگی او در بی خبری و بی فعالیتی مطلق غرق شده است.

زاخار، خدمتکار پیر و وفادار آبلوموف، نمادی از همین انفعال است که نه تنها وضعیت اربابش را پذیرفته، بلکه خود نیز از نظم گریزی و بی مسئولیتی رنج می برد. او آینه ای تمام نما از آبلومویسم در سطح عملی است. در این بخش، دوستان و آشنایان مختلفی به دیدار آبلوموف می آیند و هر یک تلاش می کنند او را از رخوتش بیرون بکشند، اما تمام این تلاش ها بی ثمر می ماند. این بازدیدها، بیشتر بهانه ای برای نمایش عمق تنبلی و بی تفاوتی آبلوموف و ناتوانی او در مواجهه با واقعیت های زندگی است. او حتی برای کوچک ترین کارهای روزمره مانند پاسخ به نامه ها یا جابه جا شدن از روی کاناپه نیز از خود مقاومتی عجیب نشان می دهد.

بخش دوم: رویای آبلوموف و آغاز تغییر

برای درک ریشه های آبلومویسم در وجود ایلیا ایلیچ، گنچاروف بخش مهمی از رمان را به رویای آبلوموف اختصاص می دهد. این رویا، تصویری نوستالژیک و در عین حال تلخ از دوران کودکی او در عمارت پدری اش، آبلوموفکا، است. در این محیط، ایلیا کوچولو در رفاه کامل و بدون نیاز به هیچ تلاشی بزرگ می شود. خدمتکاران همه کارها را برایش انجام می دهند، هیچ مسئولیتی بر دوش او نیست و هرگونه فعالیت فیزیکی یا ذهنی به مثابه نوعی زحمت و دردسر تلقی می شود. این تربیت، بذر آبلومویسم را در وجود او می کارد و او را به فردی کاملاً منفعل و وابسته تبدیل می کند.

با ورود آندره ایوانوویچ اشتولتز، دوست دوران کودکی آبلوموف، زندگی او وارد مرحله جدیدی می شود. اشتولتز، شخصیتی کاملاً متضاد با آبلوموف است؛ او فعال، پویا، عمل گرا، منظم و نماد روحیه مدرنیته و پیشرفت است. او که ریشه های آلمانی و روسی دارد، به کار و تلاش به عنوان جوهره زندگی می نگرد. اشتولتز با دیدن وضعیت اسفناک آبلوموف، تصمیم می گیرد او را از این برزخ بیرون بکشد. او تلاش می کند آبلوموف را به فعالیت، مطالعه، سفر و معاشرت با جامعه ترغیب کند. این بخش، نقطه امیدبخشی برای تغییر آبلوموف است و خواننده را به آینده ای متفاوت برای او امیدوار می کند.

بخش سوم: عشق و نبرد با آبلومویسم

نقطه عطف داستان و امید اصلی برای تحول آبلوموف، زمانی است که او با اولگا سرگیونا ایلیینسکایا آشنا می شود. اولگا، دختری جوان، باهوش، بااستعداد و پرشور است که به هنر و موسیقی علاقه زیادی دارد. او برخلاف دیگران، توان بالقوه آبلوموف را درک می کند و با دیدن جنبه های مثبت شخصیت او – مانند مهربانی، صداقت و عمق احساسات – دلباخته اش می شود. اولگا با عزمی راسخ، تلاش می کند تا آبلوموف را از تنبلی و بی عملی اش رها کند. او برنامه هایی برای مطالعه، گردش، معاشرت و حتی مدیریت امور مالی آبلوموف ترتیب می دهد و تا حد زیادی نیز موفق می شود آبلوموف را به فعالیت وادارد.

برای مدتی، آبلوموف در حضور اولگا و با انگیزه عشق او، متحول می شود. او شروع به خواندن کتاب می کند، نامه هایش را پاسخ می دهد و حتی برای آینده شان برنامه ریزی می کند. اما این تحول موقتی است. ریشه های آبلومویسم در وجود او چنان عمیق است که هرگاه چالش یا مسئولیتی جدی مطرح می شود، او به تدریج به وضعیت پیشین خود بازمی گردد. اولگا با تمام تلاش و عشقش، نمی تواند بر این رخوت دیرینه غلبه کند. او در نهایت به این نتیجه می رسد که آبلوموف غیرقابل تغییر است و نبرد او با آبلومویسم بی فایده است. این رابطه عاشقانه، به تدریج دچار فرسایش می شود و اولگا با درکی دردناک از واقعیت، از آبلوموف جدا می شود.

بخش چهارم: بازگشت به انفعال و پایان آبلوموف

پس از جدایی از اولگا، آبلوموف که تاب تحمل فشار و انتظارات دنیای فعال را ندارد، به زندگی راحت و بی دغدغه پیشین خود پناه می برد. او به خانه ای در حاشیه شهر نقل مکان می کند که نمادی از انزوا و دوری از هیاهوی اجتماع است. در آنجا، او با آگافیا ماتیونا، زنی ساده دل و مهربان، ازدواج می کند. آگافیا، بر خلاف اولگا، هیچ تلاشی برای تغییر آبلوموف نمی کند و صرفاً محیطی آرام و بی مسئولیت برای او فراهم می آورد. این ازدواج، مهر تأییدی بر شکل گیری نهایی آبلومویسم در زندگی آبلوموف است؛ او به طور کامل در رخوت و تنبلی خود غرق می شود و هیچ نیرویی قادر به بیرون کشیدن او از این وضعیت نیست.

آبلوموف در نهایت، سال ها بعد، بر اثر بیماری ناشی از سبک زندگی منفعلش، در آرامش و بدون هیچ کشمکشی از دنیا می رود. تنها یادگار او، پسری است که نام او را آندره می گذارند. در پایان رمان، اشتولتز سرپرستی پسر آبلوموف را بر عهده می گیرد و تلاش می کند تا او را از سرنوشت پدرش دور نگه دارد. این پایان، هم تلخ است و هم به نوعی آموزنده، چرا که نشان می دهد چگونه انفعال می تواند زندگی فردی و حتی نسل های بعدی را تحت تأثیر قرار دهد.

تحلیل شخصیت های محوری: بازتابی از جامعه

شخصیت های رمان آبلوموف فراتر از صرفاً کاراکترهای داستانی، نمادهایی از نیروهای متضاد و چالش های اجتماعی و روانی در روسیه قرن نوزدهم و حتی در جوامع معاصر هستند. گنچاروف با خلق این شخصیت ها، به تحلیل عمیقی از تعارضات انسانی می پردازد.

ایلیا ایلیچ آبلوموف: قهرمان ضدقهرمان تنبلی

ایلیا ایلیچ آبلوموف، قلب و روح رمان و مهم ترین عنصر تحلیلی آن است. او نه یک قهرمان سنتی است و نه یک شرور، بلکه ضدقهرمانی است که با تمام وجود به انفعال و بی عملی خو گرفته است. ریشه های روانشناختی آبلومویسم در وجود او، عمیقاً در تربیت دوران کودکی اش در آبلوموفکا کاشته شده است. محیطی که در آن، هر نیاز و خواسته ای بدون کوچک ترین تلاش او برآورده می شد، او را به فردی تبدیل کرد که از هرگونه زحمت و مسئولیت بیزار بود. او دارای پتانسیل های فکری و احساسی بالایی است؛ اغلب افکار عمیقی در سر دارد، مهربان، حساس و وفادار است، اما تمام این نبوغ های بالقوه توسط نیروی فلج کننده تنبلی و تعلل، خفه می شوند.

آبلوموف نمادی از اشرافیت تن پرور و ناکارآمد روسیه است که در دوران گذار از نظام فئودالی به جامعه ای صنعتی و مدرن، قادر به سازگاری با تغییرات نیستند. او در رویاهایش غرق می شود، به گذشته ای خیالی پناه می برد و از هرگونه مواجهه با واقعیت می گریزد. این شخصیت به قدری ملموس است که بسیاری از خوانندگان می توانند گوشه هایی از آبلومویسم را در خود یا اطرافیانشان بازشناسند.

آندره اشتولتز: نماد عمل گرایی و مدرنیته

آندره ایوانوویچ اشتولتز، نقطه مقابل آبلوموف و مکمل اوست. او نمادی از روحیه جدید، عمل گرایی، نظم و پیشرفت است. اشتولتز با پدری آلمانی و مادری روس، ترکیبی از پشتکار اروپایی و هوش روسی را در خود جای داده است. او فردی پویا، سخت کوش، مسئولیت پذیر و همواره در تلاش برای بهبود و پیشرفت است. او به ارزش کار و فعالیت اعتقاد راسخ دارد و این باور را نه صرفاً به عنوان وسیله ای برای کسب ثروت، بلکه به عنوان جوهره و هدف زندگی می بیند.

اشتولتز نماینده طبقه ای جدید در جامعه روسیه است که به دنبال مدرنیزاسیون و رهایی از رخوت گذشته هستند. او تمام تلاش خود را می کند تا آبلوموف را از غرقاب تنبلی نجات دهد و او را به دنیای فعال بیاورد. با این حال، شخصیت اشتولتز نیز خالی از نقد نیست. برخی منتقدان او را بیش از حد خشک، عقل گرا و فاقد عمق احساسی آبلوموف می دانند. آیا او واقعاً یک قهرمان ایده آل است یا نمادی از افراط در عمل گرایی که می تواند جنبه های انسانی و روحی را نادیده بگیرد؟ این پرسش، لایه های جدیدی به تحلیل رمان اضافه می کند.

اولگا ایلیینسکایا: امید به تغییر و واقع گرایی

اولگا سرگیونا ایلیینسکایا، یکی دیگر از شخصیت های کلیدی است که در رمان نقش محوری ایفا می کند. او زنی باهوش، مستقل، با اراده قوی و دلبسته به هنر و زیبایی است. اولگا در ابتدای رابطه با آبلوموف، نمادی از امید به تحول و رهایی او از بند آبلومویسم است. او با عشق و پشتکار فراوان، تلاش می کند تا آبلوموف را به زندگی فعال بازگرداند و جنبه های پنهان و مثبت شخصیت او را شکوفا کند. اولگا نماینده آرمان گرایی و ایمان به قدرت عشق در ایجاد تغییر است.

با این حال، با گذشت زمان، اولگا با واقعیت تلخ غیرقابل تغییر بودن آبلوموف مواجه می شود. او درمی یابد که هیچ میزان از عشق یا تلاش نمی تواند ریشه های عمیق تنبلی و بی عملی را از وجود ایلیا ایلیچ ریشه کن کند. شکست او در این نبرد، نشان دهنده قدرت تخریب گر آبلومویسم و محدودیت های عشق در برابر یک بیماری عمیق روانی-اجتماعی است. اولگا در نهایت به واقع گرایی می رسد و می پذیرد که برای داشتن یک زندگی فعال و پرثمر، باید از آبلوموف فاصله بگیرد.

مفهوم آبلومویسم: یک بیماری اجتماعی و فردی

مفهوم آبلومویسم (Oblomovism) از رمان ایوان گنچاروف سرچشمه می گیرد و به پدیده ای گسترده تر از صرفاً تنبلی یک فرد اشاره دارد. این اصطلاح، توسط نیکولای دوبرولیوبوف، منتقد ادبی برجسته روس، در مقاله ای با عنوان آبلومویسم چیست؟ (What is Oblomovism?) به تفصیل مورد بحث قرار گرفت و به سرعت وارد گفتمان اجتماعی و سیاسی روسیه شد.

تعریف دقیق آبلومویسم

آبلومویسم به حالتی از رخوت عمیق، بی تفاوتی، انفعال، تعلل مزمن و فقدان اراده برای اقدام اطلاق می شود. این پدیده تنها به تنبلی فیزیکی محدود نمی شود، بلکه شامل ناتوانی در تصمیم گیری، فرار از مسئولیت، بی علاقگی به پیشرفت شخصی و اجتماعی، و غرق شدن در رویاپردازی های بی حاصل است. فرد آبلوموفی ممکن است ایده ها و پتانسیل های درخشانی داشته باشد، اما هرگز قادر به تبدیل آن ها به عمل نیست. او در یک وضعیت نیمه خواب و نیمه بیداری زیست می کند، جایی که گذشته ای ایده آل و آینده ای مبهم بر حال و هرگونه تلاش واقعی سایه افکنده است.

ریشه های تاریخی و تجلی در زندگی روزمره

گنچاروف این پدیده را ریشه در نظام ارباب رعیتی و شیوه زندگی اشرافیت روسیه در قرن نوزدهم می داند. در این ساختار اجتماعی، اشراف زادگان از کودکی بدون نیاز به کار و تلاش، و با تکیه بر زحمت رعایا، زندگی می کردند. این عدم نیاز به مسئولیت پذیری و فعالیت، به تدریج منجر به پرورش نسلی از افراد منفعل و بی انگیزه شد که در مواجهه با چالش های زندگی و تغییرات اجتماعی، کاملاً ناتوان بودند. آبلومویسم در واقع نقدی گزنده بر این طبقه اجتماعی است که پویایی و پیشرفت جامعه را سد کرده بودند.

نشانه ها و علائم آبلومویسم در زندگی روزمره به صورت های گوناگونی نمایان می شود: تعلل مداوم در انجام کارها، تمایل به به تعویق انداختن وظایف، فرار از مسئولیت ها، ترجیح راحتی بر چالش، غرق شدن در دنیای مجازی یا رویاپردازی به جای مواجهه با واقعیت، و بی تفاوتی نسبت به مشکلات شخصی یا اجتماعی.

آبلومویسم در دنیای امروز

با وجود گذشت بیش از یک و نیم قرن از نگارش رمان آبلوموف، مفهوم آبلومویسم همچنان در دنیای معاصر ارتباط و اهمیت خود را حفظ کرده است. در عصر اطلاعات و دیجیتال، این پدیده می تواند در قالب تنبلی دیجیتال یا اضافه بار اطلاعاتی بروز یابد. شبکه های اجتماعی و محتواهای سرگرم کننده، به سادگی می توانند انسان را در یک چرخه بی پایان از انفعال و مصرف گرایی غرق کنند، بدون آنکه فرد به تولید محتوا، اقدام موثر یا مسئولیت پذیری اجتماعی بپردازد.

عدم مسئولیت پذیری اجتماعی، فرار از واقعیت و تعلل در مواجهه با مشکلات نیز از تجلیات مدرن آبلومویسم هستند. این پدیده می تواند منجر به از دست رفتن فرصت ها، رکود فردی و اجتماعی، و عدم دستیابی به پتانسیل های واقعی شود. در حقیقت، گنچاروف با خلق آبلوموف، به یک آسیب شناسی عمیق از ماهیت انسان پرداخته است که فراتر از زمان و مکان عمل می کند.

اقتباس ها و میراث ماندگار آبلوموف

رمان آبلوموف تنها یک اثر ادبی نیست، بلکه به یک پدیده فرهنگی تبدیل شده است. تأثیرگذاری این رمان به حدی بوده که مفهوم آبلومویسم در ادبیات، فلسفه، و حتی گفتمان های سیاسی و اجتماعی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است.

اقتباس های سینمایی و تئاتری

یکی از برجسته ترین اقتباس های سینمایی از این رمان، فیلم چند روز از زندگی ابلوموف (A Few Days from the Life of I.I. Oblomov) به کارگردانی نیکیتا میخایلکوف، فیلمساز شهیر روسی است که در سال ۱۹۷۹ ساخته شد. این فیلم با وفاداری به روح رمان و با بازی های درخشان، تصویری گویا و عمیق از شخصیت آبلوموف و محیط پیرامونش ارائه می دهد. همچنین، نمایشنامه های متعددی بر اساس این رمان در سراسر جهان به روی صحنه رفته اند که از آن جمله می توان به اقتباس مارسل کوولیه اشاره کرد. این اقتباس ها نشان دهنده جذابیت جهانی و فرازمانی داستان و شخصیت های آن است.

تأثیر بر ادبیات و اندیشه

آبلوموف و مفهوم آبلومویسم تأثیری شگرف بر ادبیات روسیه و جهان گذاشته است. نویسندگان بزرگی چون لئو تولستوی این رمان را شاهکار بزرگ ادبی و فیودور داستایفسکی آن را زاده ذهنی سرشار نامیده اند. آنتون چخوف نیز گنچاروف را ده سر بالاتر از خود در استعداد ادبی می دانست. این نظرات، گویای جایگاه رفیع آبلوموف در قله ادبیات کلاسیک است.

مفهوم آبلومویسم به یک اصطلاح تحلیلی در علوم اجتماعی و فلسفه نیز تبدیل شده است. همان طور که پیشتر اشاره شد، نقد نیکولای دوبرولیوبوف، اهمیت این پدیده را در تحلیل جامعه روسیه نشان داد. همچنین، ولادیمیر لنین، رهبر انقلاب بلشویکی، در نطقی در سال ۱۹۲۲ با اشاره به آبلوموف ها، بیان کرد که با وجود سه انقلاب، هنوز این روحیه تنبلی و کرختی در جامعه روسیه ریشه کن نشده است. این ارجاعات، نشان دهنده نفوذ عمیق رمان در گفتمان های سیاسی و فرهنگی است. غلامحسین ساعدی، نویسنده نامدار ایرانی نیز، آبلوموف را بزرگترین کتاب نوشته شده در دنیای دیکتاتوری سیاسی توصیف کرده است.

چرا آبلوموف را باید خواند؟ درس هایی برای زندگی

مطالعه رمان آبلوموف، فراتر از لذت کشف یک شاهکار ادبی کلاسیک، درس های ارزشمندی برای زندگی مدرن در بر دارد. این کتاب ما را به خودشناسی عمیق تری دعوت می کند و به ما می آموزد که چگونه با نقاط ضعف و چالش های درونی خود مواجه شویم.

اهمیت خودشناسی و مواجهه با نقاط ضعف: آبلوموف آینه ای است که ضعف های انسانی، به ویژه تمایل به تعلل و تنبلی را به وضوح بازتاب می دهد. خواندن این رمان می تواند ما را به تأمل درباره پتانسیل های از دست رفته و فرصت های سوخته در زندگی مان سوق دهد و به ما کمک کند تا آبلوموف درون خود را بشناسیم و با آن مبارزه کنیم.

ارزش عمل گرایی و مسئولیت پذیری: در تقابل با شخصیت آبلوموف، حضور اشتولتز و اولگا، ارزش والای عمل گرایی، پشتکار، نظم و مسئولیت پذیری را برجسته می سازد. رمان نشان می دهد که زندگی پویا و معنادار، تنها با تلاش و مواجهه با چالش ها امکان پذیر است. این اثر تلنگری است برای رهایی از منطقه امن انفعال و گام برداشتن در مسیر رشد.

نگاهی عمیق به تعارضات درونی انسان: رمان، پیچیدگی های روان انسان را به زیبایی به تصویر می کشد؛ تعارض میان آرزوها و توانایی عمل، بین آرمان ها و واقعیت، و بین میل به راحتی و نیاز به پیشرفت. این کشمکش ها، آبلوموف را به اثری عمیق در زمینه روانشناسی انسانی تبدیل می کند.

در نهایت، آبلوموف دعوتی است برای زندگی کردن، نه صرفاً نفس کشیدن. دعوتی به اقدام، به رشد و به درک این نکته که کار یک شیوه زندگی است. درونمایه زندگی است، اصل و هدف زندگی است و بدون آن، زندگی می تواند به یک «آبلومویسم» دائمی تبدیل شود.

نتیجه گیری: آبلوموف، همیشه زنده، همیشه آموزنده

رمان آبلوموف ایوان گنچاروف، اثری است که فراتر از زمان و مکان، همچنان با مخاطب خود سخن می گوید. این شاهکار ادبی، با خلق شخصیتی ماندگار همچون ایلیا ایلیچ و ارائه مفهومی عمیق به نام آبلومویسم، نه تنها نقدی بر جامعه اشرافی روسیه در قرن نوزدهم بود، بلکه به آسیب شناسی پدیده ای جهانی و فرازمانی از انفعال، تنبلی و عدم تعهد به زندگی فعال پرداخت.

آبلوموف به ما یادآوری می کند که انسان در کشمکش دائمی بین میل به آسایش مطلق و ضرورت تلاش و مسئولیت پذیری قرار دارد. پیام جهانی رمان این است که غرق شدن در رویای آسایش بی قید و شرط، می تواند به تباهی زندگی فردی و اجتماعی منجر شود و پتانسیل های بی نظیر انسانی را فلج کند. مطالعه این رمان، نه تنها به درک بهتر یک دوره مهم از تاریخ ادبیات جهان کمک می کند، بلکه تلنگری است برای هر فرد تا آبلوموف درون خود را شناسایی کرده و برای غلبه بر آن گامی موثر بردارد. آبلوموف، با تمام جزئیات روانشناختی و تحلیل های اجتماعی اش، همچنان زنده و آموزنده باقی مانده و چراغ راهی برای شناخت ابعاد پنهان وجود انسان و اهمیت اقدام در مسیر زندگی است.