خلاصه کتاب صلح امام حسن علیه السلام ( نویسنده مرتضی مطهری )

مسئله صلح امام حسن مجتبی (ع) با معاویه بن ابی سفیان یکی از پیچیده ترین و در عین حال حساس ترین وقایع تاریخ اسلام است که همواره محل بحث و پرسش های فراوان بوده است. چگونه ممکن است امامی معصوم که وظیفه اش حفظ و ترویج دین است با فردی مانند معاویه که به فسق و فجور و مخالفت با اصول اسلامی شهرت داشت پیمان صلح ببندد؟ این پرسش به ویژه زمانی اهمیت می یابد که این رویداد در کنار قیام خونین امام حسین (ع) در کربلا قرار می گیرد؛ قیامی که نماد ایستادگی در برابر ظلم و عدم سازش با باطل است. این تفاوت در ظاهر رویکرد دو امام همام ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده و تفاسیر گوناگونی را به دنبال داشته است. درک عمیق این واقعه تاریخی و دلایل پشت پرده آن نیازمند تحلیلی دقیق و ریشه یابی شرایط زمانه است. کتاب «صلح امام حسن علیه السلام» اثر متفکر شهید آیت الله مرتضی مطهری یکی از ارزشمندترین منابع برای فهم این رویداد مهم است. استاد مطهری با بینش عمیق تاریخی و کلامی خود به واکاوی ابعاد مختلف این صلح می پردازد و آن را نه یک عقب نشینی یا سازش از سر ضعف بلکه «پرشکوه ترین نرمش قهرمانانه تاریخ» می نامد. این اثر ارزشمند با تکیه بر تحلیل های مستدل و رسا به خواننده کمک می کند تا از سطح ظاهری واقعه عبور کرده و به حکمت و ضرورت این تصمیم الهی پی ببرد.

معرفی کتاب

کتاب «صلح امام حسن علیه السلام» اثر گران سنگ شهید مرتضی مطهری در واقع بخشی از مجموعه مباحث ارزشمند ایشان با عنوان «سیری در سیره ائمه اطهار علیهم السلام» است که به دلیل اهمیت موضوع و تقاضای علاقه مندان به صورت مستقل نیز منتشر شده است. این کتاب شامل دو سخنرانی تحلیلی و عمیق استاد مطهری در سال ۱۳۵۰ شمسی در انجمن اسلامی پزشکان تهران است که همراه با بخش پرسش و پاسخ پایانی ارائه شده است. سبک استاد در این اثر مانند سایر آثارشان استدلالی منطقی و روشنگرانه است. ایشان با تکیه بر منابع تاریخی و با نگاهی تحلیلی به بررسی چرایی صلح امام حسن (ع) و مقایسه شرایط ایشان با شرایط امام حسین (ع) می پردازند. هدف اصلی استاد مطهری در این کتاب رفع شبهات پیرامون صلح امام مجتبی (ع) و تبیین حکمت و ضرورت آن در بستر تاریخی خاص خود است. این اثر با حجم نسبتاً کم چکیده ای از نگاه تحلیلی استاد به یکی از حساس ترین مقاطع تاریخ اسلام را ارائه می دهد و به عنوان مقدمه ای برای آشنایی با منطق سیره اهل بیت (ع) در مواجهه با شرایط مختلف بسیار مفید است.

صلح امام حسن عليه السلام در كلام شهيد مطهري

شهید مطهری صلح امام حسن (ع) را یک عقب نشینی یا تسلیم در برابر دشمن نمی داند بلکه آن را «پرشکوه ترین نرمش قهرمانانه تاریخ» توصیف می کند. از دیدگاه ایشان این صلح نه از سر ضعف روحی یا تفاوت مزاجی میان امام حسن و امام حسین (ع) بود بلکه تصمیمی حکیمانه و ضروری بود که در شرایط خاص آن زمان اتخاذ شد. استاد مطهری معتقد است سیره ائمه اطهار (ع) یک سیره واحد است اما تاکتیک ها و روش های آنان در مواجهه با شرایط مختلف متفاوت بوده است. ایشان تأکید می کنند که اگر امام حسن (ع) در آن شرایط اقدام به جنگ می کرد نتیجه ای جز نابودی کامل شیعیان و از بین رفتن پایگاه تشیع نداشت. صلح در نگاه مطهری فرصتی برای حفظ بقای جبهه حق رسوا کردن ماهیت واقعی معاویه و فراهم آوردن زمینه برای قیام های آینده بود. ایشان با تحلیل دقیق شرایط اجتماعی سیاسی و نظامی آن دوره نشان می دهد که امام حسن (ع) چاره ای جز پذیرش صلح نداشت و این صلح علیرغم ظاهرش پیروزی واقعی برای جبهه حق محسوب می شد.

فهرست مطالب کتاب

کتاب «صلح امام حسن علیه السلام» شهید مطهری هرچند مختصر است اما به موضوعات کلیدی و مرتبط با این واقعه تاریخی می پردازد. مباحث اصلی این کتاب شامل کلیاتی درباره جهاد در فقه شیعه مفهوم قتال اهل بغی (مبارزه با شورش گران) و بررسی جایگاه صلح در فقه اسلامی است. استاد مطهری سپس به طور خاص به صلح حدیبیه پیامبر اکرم (ص) اشاره کرده و آن را با صلح امام حسن (ع) مقایسه می کند تا نشان دهد صلح در شرایط خاص خود می تواند یک اقدام الهی و حکیمانه باشد. بخش اصلی کتاب به تحلیل مسئله صلح امام حسن (ع) در مقایسه با جنگ امام حسین (ع) اختصاص دارد. استاد تفاوت های اساسی شرایط زمانی این دو امام را بررسی می کند و عوامل مؤثر در تصمیم هر یک را توضیح می دهد. همچنین به مفاد قرارداد صلح و پیامدهای آن پرداخته می شود. در پایان کتاب بخش پرسش و پاسخ قرار دارد که استاد به سؤالات مطرح شده پیرامون این موضوع پاسخ می دهد و ابعاد بیشتری از تحلیل خود را روشن می سازد.

عوامل زمینه ساز صلح

صلح امام حسن (ع) معلول مجموعه ای از عوامل پیچیده و درهم تنیده بود که شرایط را برای ادامه مبارزه نظامی بسیار دشوار و بی ثمر می کرد. یکی از مهم ترین این عوامل فعالیت های معاویه بود. معاویه با استفاده از حیله گری تطمیع و تبلیغات دروغین در میان یاران امام حسن (ع) نفوذ کرده و پایه های حمایت از ایشان را سست کرده بود. او با وعده های مالی و منصب بسیاری از فرماندهان و افراد سست ایمان را به سمت خود جذب کرد و در سپاه امام تفرقه افکند. این توطئه ها باعث شد که امام حسن (ع) عملاً سپاهی منسجم و قابل اتکا برای مقابله با معاویه نداشته باشد. وضعیت جامعه نیز نقش مهمی ایفا می کرد؛ خستگی مردم از جنگ های طولانی به خصوص در کوفه و تمایل بسیاری از آن ها به راحتی و دنیاطلبی باعث شده بود که آمادگی لازم برای فداکاری در راه حق وجود نداشته باشد. این عوامل در کنار یکدیگر شرایطی را ایجاد کردند که جنگیدن به معنای به خطر انداختن کامل اساس تشیع و نابودی تمام یاران وفادار بود و صلح را به تنها گزینه منطقی و حکیمانه تبدیل کرد.

توطئه معاویه

معاویه فردی فوق العاده سیاستمدار و حیله گر بود که با استفاده از تمامی ابزارهای ممکن برای رسیدن به قدرت و تثبیت حکومت خود تلاش می کرد. او با آگاهی از ضعف های جامعه کوفه و سست عنصری بسیاری از افراد برنامه ریزی دقیقی برای تضعیف جایگاه امام حسن (ع) و از هم پاشیدن سپاه ایشان انجام داد. معاویه با ارسال جاسوسان و عوامل نفوذی شایعات و اکاذیب را در میان مردم و لشکریان امام منتشر می کرد تا روحیه آن ها را تضعیف کند و نسبت به امام بدبین سازد. او همچنین با فرستادن نامه هایی به فرماندهان سپاه امام و پیشنهاد مبالغ هنگفت و مناصب حکومتی آن ها را به خیانت و رویگردانی از امام ترغیب می نمود. این اقدامات موذیانه معاویه فضایی از بی اعتمادی و تزلزل را در اردوگاه امام حسن (ع) ایجاد کرد و عملاً امکان یک مبارزه جدی و مؤثر را از بین برد. توطئه های سازمان یافته معاویه یکی از مهم ترین عوامل خارجی بود که زمینه را برای پذیرش صلح از سوی امام فراهم آورد.

ترور امام حسن

اگرچه صلح امام حسن (ع) مستقیماً در پاسخ به یک اقدام تروریستی مشخص نبود که بلافاصله قبل از صلح رخ داده باشد اما فضای کلی حکومت معاویه و سیاست های او همواره تهدیدی جدی برای جان امام و یاران ایشان محسوب می شد. معاویه برای حذف مخالفان خود از هیچ اقدامی رویگردان نبود و تاریخ شاهد ترورها و مسمومیت های متعددی به دستور اوست. حتی پس از صلح نیز امام حسن (ع) توسط جعده همسرش به تحریک معاویه مسموم و به شهادت رسید. بنابراین در زمان تصمیم گیری برای صلح امام با علم به ماهیت بی رحم و توطئه گر معاویه می دانست که ادامه مقاومت نظامی به معنای به خطر انداختن جان خود و تعداد اندک یاران وفادار باقی مانده است. صلح در این شرایط می توانست جان امام و شیعیان را برای مدتی حفظ کند و فرصتی برای سازماندهی مجدد و تبیین حقایق فراهم آورد هرچند که معاویه نهایتاً به عهد خود وفا نکرد و دست به ترور امام زد.

خیانت فرماندهان

یکی از تلخ ترین واقعیت های دوران امام حسن (ع) خیانت و سست عهدی بسیاری از فرماندهان و همراهان ایشان بود. این افراد که اغلب از بزرگان و اشراف کوفه بودند به جای پایبندی به اصول و وفاداری به امام تحت تأثیر تطمیع های معاویه قرار گرفتند یا به دلیل دنیاطلبی و ترس از جنگ امام را تنها گذاشتند. گزارش های تاریخی حاکی از آن است که برخی از این فرماندهان حتی با معاویه مکاتبه کرده و آمادگی خود را برای تسلیم یا پیوستن به او اعلام کرده بودند. این خیانت ها باعث شد سپاه امام که ظاهراً پرتعداد بود از درون پوسیده و فاقد انسجام و اراده لازم برای نبرد باشد. امام حسن (ع) با مشاهده این وضعیت به خوبی می دانست که تکیه بر چنین سپاهی برای مقابله با ارتش منظم و متحد معاویه نتیجه ای جز شکست فاجعه بار و نابودی کامل نیروهای مؤمن نخواهد داشت. خیانت فرماندهان عاملی تعیین کننده در تصمیم امام برای پذیرش صلح بود.

ضعف ایمان و دنیا طلبی

یکی از ریشه ای ترین مشکلاتی که جامعه آن روز به ویژه در کوفه با آن روبرو بود ضعف ایمان و غلبه روحیه دنیاطلبی بود. بسیاری از کسانی که در سپاه امام علی (ع) و سپس امام حسن (ع) حضور داشتند انگیزه قوی دینی و آمادگی برای فداکاری در راه حق را نداشتند. آن ها بیشتر به دنبال غنائم جنگی مناصب حکومتی و آسایش دنیوی بودند. خستگی از جنگ های پی درپی و مشاهده ثروت و قدرت معاویه باعث شده بود که بسیاری از افراد مبارزه با او را بی فایده دانسته و ترجیح دهند با کنار آمدن با معاویه زندگی راحت تری داشته باشند. این ضعف در اراده و ایمان مردم مانع از شکل گیری یک نیروی مقاوم و پایدار در برابر حکومت اموی می شد. امام حسن (ع) با درک عمیق این واقعیت تلخ در جامعه می دانست که نمی تواند بر مردمی که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند تکیه کند. این فقدان پایگاه مردمی قوی و متعهد صلح را به عنوان راهکاری برای حفظ اصل دین و جلوگیری از نابودی کامل نیروهای وفادار ضروری ساخت.

ماجرای صلح

پس از شهادت امام علی (ع) مردم کوفه با امام حسن (ع) بیعت کردند و ایشان برای مقابله با معاویه که از شام حرکت کرده بود سپاهی را تدارک دیدند. امام حسن (ع) با سپاه خود به سمت شام حرکت کرد و در محلی به نام مَسکِن در نزدیکی انبار با پیش قراولان سپاه معاویه روبرو شد. با این حال همانطور که پیش تر اشاره شد سپاه امام از درون دچار ضعف و تفرقه بود. فرماندهان سست ایمان و افراد دنیاطلب یکی پس از دیگری امام را تنها می گذاشتند یا به معاویه می پیوستند. حتی در میان سپاهیان شایعاتی مبنی بر صلح امام با معاویه پخش شد که باعث شورش و غارت خیمه امام گردید. در چنین شرایطی امام حسن (ع) با مشاهده وضعیت بحرانی سپاه و خیانت یاران و از سوی دیگر با توجه به آمادگی و انسجام سپاه معاویه متوجه شد که ادامه جنگ نتیجه ای جز شکست حتمی و کشتار بی رحمانه شیعیان ندارد. معاویه نیز که از وضعیت سپاه امام آگاه بود پیشنهاد صلح را مطرح کرد. امام حسن (ع) پس از مشورت و بررسی جوانب با پذیرش شروطی که در واقع به نفع جبهه حق بود با صلح موافقت کرد.

مفاد صلح

قرارداد صلحی که میان امام حسن (ع) و معاویه منعقد شد شامل شروطی بود که امام برای حفظ اصول و منافع شیعیان بر آن ها اصرار ورزید. مهم ترین مفاد این صلح نامه که در منابع تاریخی ذکر شده اند عبارتند از: عمل کردن معاویه به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) عدم دشنام دادن به امیرالمؤمنین علی (ع) و لعن ایشان در منابر عدم تعرض به شیعیان علی (ع) و حفظ امنیت جانی و مالی آن ها بازگشت خلافت پس از معاویه به امام حسن (ع) و پس از ایشان به امام حسین (ع) عدم تعیین جانشین توسط معاویه و تقسیم بیت المال به طور مساوی میان مردم. امام حسن (ع) با گنجاندن این شروط تلاش کرد تا حد امکان حقوق شیعیان را حفظ کرده و مسیر انحراف کامل خلافت را کند سازد. با این حال معاویه پس از به دست آوردن قدرت به هیچ یک از این شروط عمل نکرد و آشکارا پیمان خود را زیر پا گذاشت. او نه تنها به لعن و دشنام علی (ع) ادامه داد و شیعیان را تحت فشار قرار داد بلکه برخلاف شرط یزید را به عنوان ولیعهد خود تعیین کرد.

دلایل و آثار صلح

دلایل اصلی پذیرش صلح توسط امام حسن (ع) متعدد و ریشه در شرایط آن دوران داشت. همانطور که شهید مطهری تأکید می کند مهم ترین دلیل حفظ بقای جبهه حق و جلوگیری از نابودی کامل شیعیان بود. با توجه به سستی یاران خیانت فرماندهان و آمادگی دشمن جنگیدن به معنای خودکشی سیاسی و دینی بود. امام با صلح جان خود و تعداد اندک یاران وفادار را حفظ کرد تا در آینده بتوانند نقش آفرینی کنند. یکی دیگر از دلایل رسوا کردن ماهیت واقعی معاویه بود. امام می دانست که معاویه به شروط صلح عمل نخواهد کرد و این نقض پیمان درستی ادعاهای امام و باطل بودن راه معاویه را برای همگان آشکار می ساخت. آثار این صلح نیز بسیار مهم بودند. صلح امام حسن (ع) پایه های حکومت اموی را برای مدتی تثبیت کرد اما در عین حال با نقض شروط صلح توسط معاویه مشروعیت او را در اذهان عمومی زیر سؤال برد و زمینه را برای قیام های بعدی از جمله قیام امام حسین (ع) فراهم ساخت. صلح امام حسن (ع) در واقع یک اقدام استراتژیک برای حفظ دین در شرایطی بود که امکان مبارزه نظامی وجود نداشت.

قول شهید مطهری

شهید مطهری در تحلیل صلح امام حسن (ع) می فرماید که اگر امام در آن شرایط صلح را نمی پذیرفت امروز در مقابل تاریخ محکوم بود. به این معنی که تاریخ قضاوت می کرد که امام با اصرار بر جنگ در شرایط نامناسب باعث نابودی خود و یارانش شده است. اما با پذیرش صلح امام معاویه را در مقابل تاریخ محکوم کرد. چرا که معاویه با تمام دستپاچگی شروط صلح را پذیرفت اما بلافاصله پس از رسیدن به قدرت تمام آن ها را زیر پا گذاشت و ماهیت دغلباز خود را آشکار ساخت. استاد مطهری تأکید می کند که معاویه با این کار نشان داد که صرفاً یک سیاستمدار قدرت طلب است و هیچ دغدغه دینی ندارد. این تحلیل نشان دهنده نگاه عمیق استاد مطهری به صلح امام حسن (ع) به عنوان یک تاکتیک هوشمندانه برای رسوا کردن دشمن و حفظ بقای جبهه حق در شرایط بحرانی است.

نکاتی درباره صلح

در بررسی صلح امام حسن (ع) نکات مهمی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند تا از برداشت های نادرست جلوگیری شود. اولاً این صلح یک اجبار تاریخی بود و امام با اختیار کامل و بر اساس مصالح عالی اسلام و مسلمین آن را پذیرفت نه از روی ضعف شخصی. ثانیاً صلح به معنای تأیید حکومت معاویه یا واگذاری امر امامت به او نبود بلکه صرفاً یک توافق سیاسی برای پایان دادن به جنگ و مدیریت اوضاع در آن شرایط خاص بود. ثالثاً شروطی که امام در صلح نامه گنجاند نشان دهنده تلاش ایشان برای حفظ حقوق شیعیان و محدود کردن قدرت معاویه بود هرچند که معاویه به آن ها پایبند نماند. درک این نکات برای فهم صحیح فلسفه صلح امام مجتبی (ع) ضروری است و از مقایسه های سطحی میان سیره ایشان و سیره امام حسین (ع) جلوگیری می کند. هر یک از این دو امام در شرایط خاص خود بهترین و حکیمانه ترین تصمیم را برای حفظ دین و هدایت امت اتخاذ کردند.

صلح امام حسن از دیدگاه امام خمینی

امام خمینی (ره) نیز همانند شهید مطهری صلح امام حسن (ع) را اقدامی حکیمانه و ضروری در شرایط خاص خود می دانستند. ایشان معتقد بودند که ائمه اطهار (ع) همگی یک هدف واحد داشتند اما با توجه به مقتضیات زمان و مکان شیوه های متفاوتی را برای رسیدن به آن هدف به کار می بردند. از دیدگاه امام خمینی صلح امام حسن (ع) یک «نرمش قهرمانانه» بود که برای حفظ اسلام و شیعیان در آن شرایط بحرانی صورت گرفت. ایشان تأکید داشتند که اگر امام حسن (ع) صلح نمی کرد ریشه شیعه برای همیشه کنده می شد. بنابراین امام خمینی نیز صلح امام مجتبی (ع) را نه نشانه ضعف بلکه نشانه درایت شجاعت و پایبندی به مصالح عالی دین می دانستند و آن را در راستای همان هدف مقدسی می دیدند که امام حسین (ع) با قیام خود دنبال کردند؛ یعنی حفظ و احیای اسلام ناب محمدی.

عدم واگذاری امامت به معاویه

یکی از نکات بسیار مهمی که در تحلیل صلح امام حسن (ع) باید مورد تأکید قرار گیرد این است که امام با صلح خود امر «امامت» را به معاویه واگذار نکرد. امامت منصبی الهی است که از جانب خداوند به ائمه اطهار (ع) اعطا شده و قابل انتقال یا واگذاری به دیگری نیست. صلحی که میان امام حسن (ع) و معاویه صورت گرفت یک قرارداد «سیاسی» بود که مربوط به مسئله «خلافت» یا حکومت ظاهری می شد. امام حسن (ع) به دلیل شرایط نامساعد و فقدان یاران کافی به طور موقت از حق خود در تصدی حکومت ظاهری صرف نظر کرد اما این به معنای مشروعیت بخشیدن به حکومت معاویه یا تنزل جایگاه الهی خود به عنوان امام معصوم نبود. امام همچنان حجت خدا بر روی زمین بود و مرجعیت علمی و معنوی ایشان به قوت خود باقی بود. معاویه نیز خود این را می دانست و هرگز ادعای امامت به معنای الهی آن را نداشت بلکه صرفاً به دنبال کسب قدرت سیاسی و عنوان خلیفه بود. بنابراین صلح امام حسن (ع) به هیچ وجه به معنای واگذاری مقام امامت به معاویه نبود.

تفاوتهاى شرايط زمان امام حسن و شرايط زمان امام حسين

تحلیل شهید مطهری بر تفاوت های بنیادین میان شرایط زمان امام حسن (ع) و شرایط زمان امام حسین (ع) استوار است. این تفاوت هاست که چرایی اتخاذ دو رویکرد ظاهراً متفاوت صلح و قیام را توسط این دو امام تبیین می کند. در زمان امام حسن (ع) پایگاه اجتماعی شیعیان در کوفه سست و متزلزل بود سپاهیان فاقد اراده و انگیزه کافی برای جنگ بودند و بسیاری از فرماندهان به معاویه تمایل داشتند. معاویه نیز فردی زیرک و حیله گر بود که با ظاهر دینی و با استفاده از تطمیع و فریب چهره واقعی خود را پنهان می کرد. در مقابل در زمان امام حسین (ع) ماهیت حکومت اموی به خصوص با روی کار آمدن یزید که علناً فسق و فجور می کرد و به اصول دینی پایبند نبود برای عموم مردم آشکار شده بود. امام حسین (ع) هرچند یاران اندکی داشت اما این یاران بسیار باوفا و آماده شهادت بودند. جامعه نیز تا حدودی از خواب غفلت بیدار شده بود و آمادگی بیشتری برای درک حقانیت امام داشت. این تفاوت ها در وضعیت سپاه ماهیت دشمن و آگاهی جامعه موجب شد که امام حسن (ع) صلح را برای حفظ بقای تشیع انتخاب کند و امام حسین (ع) قیام را برای احیای دین و رسوا کردن کامل حکومت باطل برگزیند.

نقد بررسی و نظرات کتاب صلح امام حسن علیه السلام

کتاب «صلح امام حسن علیه السلام» شهید مطهری به عنوان یک اثر تحلیلی و روشنگرانه مورد استقبال بسیاری از علاقه مندان به تاریخ اسلام و سیره ائمه اطهار (ع) قرار گرفته است. قوت اصلی این کتاب در تحلیل عمیق و منطقی استاد مطهری از واقعه صلح و مقایسه آن با قیام عاشوراست. خوانندگان این کتاب عموماً از بیان رسا و استدلال های قوی استاد تمجید کرده اند و معتقدند که این اثر به خوبی توانسته است پیچیدگی های صلح امام حسن (ع) را تبیین کرده و شبهات موجود را برطرف سازد. برخی نیز اشاره کرده اند که هرچند این کتاب مختصر است و بخشی از یک مجموعه بزرگ تر محسوب می شود اما برای آشنایی اولیه با دیدگاه تحلیلی استاد مطهری نسبت به این موضوع بسیار مفید است. البته ممکن است برخی محققان به دلیل ماهیت سخنرانی بودن اثر و عدم پرداخت تفصیلی به تمام جزئیات تاریخی آن را برای پژوهش های عمیق تر ناکافی بدانند اما به عنوان یک اثر مقدماتی و تحلیلی ارزش علمی و روشنگرانه آن غیرقابل انکار است.

راهنمای مطالعه کتاب صلح امام حسن علیه السلام

برای بهره برداری بهتر از کتاب «صلح امام حسن علیه السلام» شهید مطهری توصیه می شود خوانندگان با پیش زمینه ای از تاریخ صدر اسلام به خصوص دوران پس از شهادت امام علی (ع) به مطالعه این اثر بپردازند. از آنجا که این کتاب ریشه در سخنرانی های تحلیلی دارد مطالعه آن با دقت در استدلال ها و نکات مطرح شده توسط استاد اهمیت دارد. سعی کنید در هنگام مطالعه به تفاوت هایی که استاد میان شرایط زمان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) برمی شمرد توجه ویژه داشته باشید چرا که این مقایسه محور اصلی تحلیل ایشان است. همچنین توجه به بخش پرسش و پاسخ می تواند در فهم عمیق تر مباحث کمک کننده باشد. اگر علاقه مند به مطالعه بیشتر در این زمینه هستید می توانید این کتاب را در کنار سایر مجلدات مجموعه «سیری در سیره ائمه اطهار علیهم السلام» و همچنین کتاب های تاریخی معتبر که به تفصیل به صلح امام حسن (ع) پرداخته اند مطالعه کنید. این کتاب دریچه ای است برای ورود به نگاه تحلیلی شهید مطهری به تاریخ اسلام.

بریده هایی از کتاب

«اگر امام حسن با این شرایط صلح را قبول نمی کرد امروز در مقابل تاریخ محکوم بود. قبول کرد؛ وقتی که قبول کرد تاریخ آن طرف را محکوم کرد. معاویه با آن دستپاچگی که داشت تمام این شرایط را پذیرفت. نتیجه اش این شد که معاویه فقط از جنبه سیاسی پیروز شد؛ یعنی نشان داد که یک مرد صد درصد سیاستمداری است که غیر از سیاستمداری هیچ چیز در وجودش نیست زیرا همین قدر که مسند خلافت و قدرت را تصاحب کرد تمام مواد قرارداد را زیر پا گذاشت و به هیچ کدام از این ها عمل نکرد و ثابت کرد که آدم دغلبازی است…»

«…فرق است میان اینکه کسی هدفی داشته باشد و برای رسیدن به آن هدف راهی را انتخاب کند که آن راه شهادت است و اینکه کسی به هدفش نرسد و در راه رسیدن به هدف کشته شود. امام حسین هدفش این نبود که کشته بشود هدفش احیای اسلام بود مبارزه با ظلم بود و چون راهی جز شهادت برای رسیدن به این هدف نبود شهادت را انتخاب کرد. اما امام حسن در شرایطی بود که اگر می جنگید نه تنها به هدفش نمی رسید بلکه اساس تشیع را نیز به خطر می انداخت.»

«مسئله صلح امام حسن و جنگ امام حسین از آن مسائلی است که باید در متن تاریخ مطالعه شود نه در خارج از تاریخ. یعنی باید ببینیم شرایط زمان امام حسن چه بود و شرایط زمان امام حسین چه بود. آنگاه خواهیم دید که هر دو در شرایط خود عین حکمت و عین مجاهده در راه خدا بوده است.»

دلایل صلح امام حسن از دیدگاه شهید مطهری کدامند؟

از دیدگاه شهید مطهری دلایل اصلی صلح امام حسن (ع) شامل حفظ بقای جبهه حق و شیعیان رسوا کردن ماهیت واقعی معاویه از طریق نقض پیمان و فقدان پایگاه مردمی قوی و سپاهی منسجم و باوفا در آن شرایط تاریخی بود.

مفاد قرارداد صلح امام حسن چه بود؟

مفاد اصلی صلح شامل عمل به قرآن و سنت عدم لعن امیرالمؤمنین (ع) حفظ امنیت شیعیان بازگشت خلافت به اهل بیت (ع) پس از معاویه و عدم تعیین جانشین توسط معاویه بود هرچند که معاویه به آن ها عمل نکرد.

تفاوت شرایط زمان امام حسن و امام حسین در چه بود؟

تفاوت کلیدی در وضعیت سپاهیان (سستی یاران امام حسن در مقابل وفاداری یاران امام حسین) ماهیت دشمن (معاویه حیله گر در مقابل یزید آشکارا فاسق) و میزان آگاهی جامعه از انحراف حکومت بود که منجر به اتخاذ دو رویکرد متفاوت صلح و قیام شد.

نظر امام خمینی درباره صلح امام حسن چیست؟

امام خمینی (ره) صلح امام حسن (ع) را «نرمش قهرمانانه» و اقدامی حکیمانه و ضروری برای حفظ اسلام و شیعیان در آن شرایط خاص می دانستند و آن را در راستای همان هدف الهی قیام امام حسین (ع) تحلیل می کردند.

کتاب صلح امام حسن شهید مطهری درباره چیست؟

این کتاب شامل تحلیل های شهید مطهری پیرامون چرایی صلح امام حسن (ع) با معاویه مقایسه شرایط ایشان با امام حسین (ع) بررسی عوامل زمینه ساز صلح و تبیین حکمت و ضرورت این تصمیم الهی است.

عوامل زمینه ساز صلح امام حسن چه بودند؟

عوامل زمینه ساز صلح شامل توطئه های معاویه برای تضعیف سپاه امام خیانت و سست عهدی بسیاری از فرماندهان و ضعف ایمان و دنیاطلبی در بخش قابل توجهی از جامعه به ویژه در کوفه بود.

آیا امکان دانلود کتاب صلح امام حسن وجود دارد؟

بله کتاب «صلح امام حسن علیه السلام» شهید مطهری به صورت نسخه های الکترونیک در پلتفرم های قانونی کتاب الکترونیک و صوتی مانند کتابراه و سایر اپلیکیشن های مشابه برای خرید و دانلود قانونی در دسترس است.