سند ازدواج دست کی باید باشد

سند ازدواج، سندی رسمی و حقوقی است که نشان دهنده قانونی بودن پیوند زناشویی است و از نظر حقوقی متعلق به هر دو زوج است. با این حال، در عرف جامعه ایران و به دلایلی حمایتی، نگهداری فیزیکی آن اغلب بر عهده زوجه یا خانواده او قرار می گیرد.

اهمیت سند ازدواج فراتر از یک نماد صرف است؛ این سند، مبنای قانونی برای اثبات رابطه زوجیت و احقاق حقوق و تکالیف متقابل زوجین محسوب می شود. از مطالبه مهریه و نفقه تا ثبت وقایع حیاتی فرزندان و طرح دعاوی خانوادگی، همه و همه به وجود این سند وابسته است. عدم دسترسی به سند ازدواج می تواند چالش های حقوقی متعددی ایجاد کند و به همین دلیل، آگاهی از ماهیت، کاربردها و نحوه نگهداری آن برای هر زوجی ضروری است. این مقاله به بررسی جامع این موضوع می پردازد که سند ازدواج باید دست چه کسی باشد و ابعاد حقوقی و عرفی آن را تشریح می کند تا از ابهامات و اختلافات احتمالی در زندگی مشترک جلوگیری شود.

سند ازدواج چیست و چه کاربردهای حقوقی دارد؟

سند ازدواج، که در اصطلاح عمومی با عنوان «قباله ازدواج» نیز شناخته می شود، یک سند رسمی و لازم الاجراست که در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق و پس از انجام مراسم عقد نکاح (دائم یا موقت)، تنظیم و ثبت می گردد. این سند، گواهی بر وقوع پیوند زناشویی میان دو نفر بوده و حاوی اطلاعات کلیدی نظیر مشخصات هویتی زوجین، تاریخ و محل وقوع عقد، میزان مهریه، شروط ضمن عقد و سایر توافقات میان طرفین است. اعتبار حقوقی این سند در تمامی مراجع قضایی و اداری غیرقابل انکار است و اساس و بنیان حقوق و تکالیف زوجیت را تشکیل می دهد.

کاربردهای حقوقی حیاتی سند ازدواج:

• اثبات رابطه زوجیت: در هرگونه دعوای خانوادگی یا نیاز به اثبات رابطه زناشویی در مراجع قضایی، سند ازدواج تنها مستند قانونی و قطعی محسوب می شود.
• مطالبه حقوق مالی: برای مطالبه مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت و سایر حقوق مالی که قانون برای زوجه در نظر گرفته است، وجود سند ازدواج الزامی است.
• ثبت وقایع حیاتی: ثبت تولد فرزندان، دریافت شناسنامه و مسائل مربوط به نسب، منوط به ارائه سند ازدواج والدین است.
• طرح دعاوی خانوادگی: کلیه دعاوی مرتبط با طلاق (اعم از طلاق توافقی، طلاق از سوی زوج یا زوجه)، حضانت فرزندان و تمکین، بدون ارائه سند ازدواج امکان پذیر نخواهد بود.
• بهره مندی از خدمات اجتماعی و بانکی: دریافت تسهیلاتی مانند وام ازدواج، استفاده از برخی خدمات بیمه ای و اجتماعی که مستلزم اثبات وضعیت تأهل است، با ارائه سند ازدواج میسر می شود.
• درج و احقاق شروط ضمن عقد: شروطی که زوجین هنگام عقد بر سر آن ها توافق می کنند (مانند شرط تنصیف اموال، وکالت در طلاق یا حق تحصیل و اشتغال زوجه)، در سند ازدواج درج شده و برای اجرای آن ها، دسترسی به این سند حیاتی است.

ثبت قانونی ازدواج دائم طبق قانون حمایت خانواده الزامی است و عدم ثبت آن می تواند منجر به مجازات قانونی برای زوج (و در مواردی زوجه) شود. این موضوع نشان دهنده اهمیت حقوقی و اجتماعی بالایی است که قانونگذار برای سند ازدواج قائل شده است. بنابراین، نه تنها وجود این سند، بلکه آگاهی از محتوای آن و نحوه نگهداری صحیحش، برای هر زوجی ضروری است.

مالکیت سند ازدواج: قانون چه می گوید؟

یکی از سؤالات بنیادین در خصوص سند ازدواج این است که مالکیت آن به چه کسی تعلق دارد. برای پاسخ به این پرسش، لازم است بین مفهوم مالکیت و حق نگهداری فیزیکی تمایز قائل شویم. از منظر حقوقی، سند ازدواج سندی است که دال بر یک رابطه حقوقی میان دو فرد (زن و شوهر) است و بر همین اساس، حقوق و تعهدات متقابلی را برای هر دو طرف ایجاد می کند. بنابراین، از لحاظ ماهوی و حقوقی، این سند متعلق به هر دو زوج است و هر یک از آن ها دارای حقوق مساوی نسبت به محتوای آن و اطلاعات مندرج در آن هستند.

در نظام حقوقی ایران، هیچ نص صریح قانونی وجود ندارد که به طور مستقیم تعیین کند سند ازدواج فیزیکی باید دقیقاً دست چه کسی باشد یا مالکیت آن به کدام یک از زوجین اختصاص دارد. قانون مدنی و قانون حمایت خانواده به ماهیت عقد نکاح، آثار آن و الزامات ثبت آن می پردازند، اما محل نگهداری فیزیکی سند را مشخص نکرده اند. این عدم تصریح قانونی به این معنا نیست که یکی از زوجین مالک مطلق سند است و دیگری هیچ حقی ندارد. بلکه ماهیت سند ازدواج به گونه ای است که اعتبار آن بر اساس توافق و امضای هر دو طرف شکل گرفته و هر دو از حقوق و منافع آن بهره مند می شوند.

بنابراین، تفکیک میان «مالکیت حقوقی» و «نگهداری فیزیکی» در این بحث از اهمیت بالایی برخوردار است. مالکیت حقوقی به این معناست که سند ازدواج حاوی اطلاعاتی است که بر زندگی هر دو نفر تأثیر می گذارد و هر دو حق دسترسی به آن اطلاعات را دارند. اما نگهداری فیزیکی صرفاً به معنای در اختیار داشتن برگه ها و امضای آن است و دلالتی بر مالکیت انحصاری ندارد. این تمایز، پایه ای برای درک رویه های عرفی و راهکارهای قانونی در صورت بروز اختلاف بر سر نگهداری سند فراهم می آورد.

از نظر حقوقی، سند ازدواج متعلق به هر دو طرف عقد است و هر دو دارای حقوق مساوی نسبت به آن هستند؛ هیچ ماده قانونی مستقیماً به اینکه چه کسی باید سند فیزیکی را نگهداری کند، اشاره نکرده است.

حق نگهداری سند ازدواج: عرف جامعه ایران و دلایل آن

همانطور که اشاره شد، قانون ایران به صراحت تعیین نکرده است که سند ازدواج باید دست چه کسی باشد. با این حال، در طول سالیان متمادی، یک رویه عرفی قوی در جامعه ایران شکل گرفته است که بر اساس آن، سند ازدواج (قباله ازدواج) معمولاً نزد زوجه یا خانواده او نگهداری می شود. این عرف، دلایل منطقی و ریشه داری دارد که عموماً به حمایت از حقوق زوجه و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی در آینده بازمی گردد.

دلایل منطقی و عرفی نگهداری سند ازدواج توسط زوجه یا خانواده اش:

1. حمایت از حقوق زوجه و مطالبه مهریه: مهم ترین دلیل عرفی برای نگهداری سند ازدواج توسط زن، ضرورت دسترسی او به این سند برای مطالبه حقوق مالی خود، به ویژه مهریه است. در صورت بروز اختلاف یا جدایی، زن برای اثبات رابطه زوجیت و پیگیری قانونی مهریه خود در مراجع قضایی، نیازمند ارائه سند ازدواج است. اگر سند در اختیار مرد باشد و او از ارائه آن خودداری کند، زن با موانع جدی روبه رو خواهد شد، هرچند که می تواند رونوشت آن را دریافت کند.
2. ثبت شناسنامه فرزندان: در مواردی که متأسفانه مرد زندگی مشترک را ترک می کند یا همکاری لازم برای ثبت تولد فرزندان را ندارد، سند ازدواج برای زن حیاتی است تا بتواند به تنهایی برای دریافت شناسنامه فرزندانش اقدام کند. این امر به ویژه برای حفظ حقوق هویتی و شهروندی کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.
3. جلوگیری از اقدامات شتاب زده: در برخی خانواده ها و طبق یک سنت قدیمی، بزرگان خانواده (معمولاً پدر یا مادر زوجه) با رضایت هر دو زوج، سند ازدواج را نزد خود نگهداری می کنند. هدف از این کار، جلوگیری از تصمیم گیری های عجولانه و هیجانی زوجین در زمان بروز اختلافات و اصرار بر طلاق است. این اقدام فرصتی برای میانجیگری و حل و فصل مشکلات فراهم می آورد.
4. توازن قوا و حس امنیت: با توجه به حمایت های قانونی که در برخی زمینه ها (به ویژه در امور طلاق) از مرد بیشتر به نظر می رسد، نگهداری سند ازدواج توسط زوجه می تواند به او حس امنیت بیشتری ببخشد. این امر به زن اطمینان می دهد که در صورت لزوم، ابزار قانونی لازم برای دفاع از حقوق خود را در اختیار دارد و به راحتی نمی توان او را در موضع ضعف قرار داد.
5. دسترسی به شروط ضمن عقد: شروطی نظیر وکالت در طلاق یا تنصیف اموال که به نفع زوجه در عقدنامه درج می شوند، نیازمند دسترسی زوجه به سند برای احقاق آن هاست. نگهداری سند توسط زوجه، این دسترسی را تسهیل می کند.

این رویه عرفی هرچند مبنای قانونی صریح ندارد، اما با توجه به ساختار خانواده و نظام حقوقی ایران، منطقی و عملگرایانه به نظر می رسد. این امر به هیچ وجه به معنای سلب حقوق مرد نیست، بلکه بیشتر جنبه حمایتی و پیشگیرانه دارد تا از بروز مشکلات عدیده در زندگی مشترک و پس از آن جلوگیری کند.

حق زوج برای دسترسی و استفاده از سند ازدواج و رونوشت آن

با وجود عرف رایج که نگهداری فیزیکی سند ازدواج را بر عهده زوجه یا خانواده او می گذارد، لازم است تأکید شود که این به معنای سلب حق دسترسی و استفاده زوج از اطلاعات مندرج در سند نیست. همانطور که پیشتر ذکر شد، سند ازدواج متعلق به هر دو طرف است و مرد نیز به عنوان یکی از طرفین عقد، حق کامل برای اطلاع از مفاد سند، استفاده از آن در موارد لزوم و در صورت نیاز، تهیه رونوشت از آن را دارد.

چگونگی دریافت رونوشت سند ازدواج:

در مواقعی که زوج به سند ازدواج نیاز دارد اما سند اصلی در اختیار او نیست (چه به دلیل نگهداری توسط زوجه یا خانواده اش، و چه به دلیل مفقود شدن سند)، می تواند برای دریافت رونوشت رسمی اقدام کند. رونوشت سند ازدواج از نظر حقوقی دارای اعتبار سند اصلی است و در محاکم و مراجع رسمی قابل استناد می باشد.

مراحل دریافت رونوشت به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفترخانه ثبت کننده ازدواج: اولین و مهمترین گام، مراجعه حضوری به همان دفترخانه ازدواج و طلاقی است که عقد نکاح در آن ثبت شده است. اطلاعات مربوط به دفترخانه در صورت مجلس اولیه عقد یا از طریق دفاتر ثبت احوال قابل پیگیری است.
2. مدارک مورد نیاز: برای درخواست رونوشت، معمولاً ارائه اصل شناسنامه و کارت ملی هر دو زوج (یا حداقل زوج متقاضی در صورت عدم همکاری طرف مقابل) الزامی است. در برخی موارد، ممکن است اطلاعات مربوط به تاریخ و شماره ثبت ازدواج نیز درخواست شود.
3. تکمیل فرم درخواست: در دفترخانه، فرم مربوط به درخواست رونوشت تکمیل می شود و دلایل درخواست ممکن است پرسیده شود، اگرچه مانعی برای صدور ایجاد نمی کند.
4. پرداخت هزینه: برای صدور رونوشت، مبلغی به عنوان هزینه اداری از متقاضی دریافت می شود.
5. اعتبار حقوقی رونوشت: پس از طی مراحل فوق و تأیید هویت، دفترخانه یک نسخه رونوشت از سند ازدواج اصلی را صادر می کند که دارای مهر و امضای رسمی بوده و از نظر حقوقی کاملاً معتبر است. این رونوشت می تواند برای تمامی امور قانونی مانند طرح دعوا، دریافت تسهیلات یا هر اقدام اداری دیگری مورد استفاده قرار گیرد.

توصیه به همکاری و شفافیت زوجین:

برای جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم یا اختلاف بر سر نگهداری سند ازدواج، بهترین راهکار توافق مشترک و شفافیت بین زوجین است. آن ها می توانند در ابتدای زندگی مشترک با یکدیگر به توافق برسند که سند اصلی کجا نگهداری شود و هر دو طرف به آن دسترسی داشته باشند. یا می توانند هر کدام یک رونوشت رسمی از سند را تهیه کرده و نزد خود نگهداری کنند. این اقدامات پیشگیرانه می تواند بسیاری از مشکلات احتمالی آینده را برطرف سازد و به استحکام روابط خانوادگی کمک کند. دسترسی آسان هر دو زوج به سند ازدواج یا رونوشت آن، نشان دهنده احترام متقابل و اعتماد در زندگی مشترک است.

نکات مهم در نگهداری سند ازدواج برای جلوگیری از مشکلات احتمالی

با توجه به اهمیت حقوقی سند ازدواج، نگهداری صحیح و ایمن آن از بروز بسیاری از مشکلات و اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری می کند. صرف نظر از اینکه چه کسی مسئولیت نگهداری فیزیکی سند را بر عهده می گیرد، رعایت نکات زیر برای هر دو زوج ضروری است:

1. محل نگهداری امن و محرمانه: سند ازدواج یک سند هویتی و حقوقی بسیار مهم است. باید آن را در مکانی امن، خشک و دور از دسترس افراد غیرمجاز نگهداری کرد. گاوصندوق خانگی، کمد قفل دار یا سپردن آن به یک فرد مورد اعتماد خانواده با اطلاع و توافق هر دو زوج، گزینه های مناسبی هستند. از نگهداری آن در مکان های عمومی یا غیرقابل اطمینان که امکان مفقودی یا سوءاستفاده وجود دارد، باید پرهیز کرد.
2. تهیه نسخه های پشتیبان (کپی و اسکن): توصیه می شود بلافاصله پس از دریافت سند ازدواج، چندین نسخه کپی رنگی از تمامی صفحات آن تهیه شود و حداقل یک نسخه نیز به صورت دیجیتال (اسکن) در فضای ابری (Cloud Storage) یا حافظه های امن دیگر ذخیره گردد. این نسخه های پشتیبان در مواقع اضطراری مانند مفقود شدن سند اصلی، برای ارائه به مراجع اولیه یا درخواست رونوشت، بسیار کارآمد خواهند بود.
3. توافق و شفافیت بین زوجین: پیش از آغاز زندگی مشترک یا در ابتدای آن، زوجین باید با یکدیگر درباره محل نگهداری سند ازدواج به تفاهم برسند. اینکه چه کسی سند را نگهداری کند و محل دقیق آن کجاست، باید برای هر دو طرف مشخص و مورد توافق باشد. این شفافیت از بروز هرگونه سوءتفاهم یا اختلاف در آینده جلوگیری می کند.
4. بازدارندگی از سوءاستفاده: آگاهی از خطرات احتمالی سوءاستفاده از سند ازدواج (مانند جعل یا استفاده از سند مجعول) اهمیت حفظ و نگهداری دقیق آن را دوچندان می کند. دسترسی افراد غیرمجاز به این سند می تواند تبعات حقوقی و مالی ناخوشایندی به همراه داشته باشد.
5. عدم دستکاری در سند: هرگونه خط خوردگی، تصحیح یا دستکاری در سند ازدواج، اعتبار آن را مخدوش کرده و می تواند آن را از درجه اعتبار ساقط کند. در صورت نیاز به هرگونه اصلاح، باید از طریق مراجع قانونی (دفترخانه یا دادگاه) اقدام کرد.
6. مطالعه دقیق شروط ضمن عقد: پیش از امضای سند ازدواج، هر دو زوج باید تمامی مفاد آن، به ویژه شروط ضمن عقد را با دقت مطالعه و از آن ها آگاه باشند. دسترسی مداوم به سند یا رونوشت آن، این امکان را فراهم می آورد که در هر زمان نیاز به بازخوانی این شروط باشد، به راحتی میسر گردد.

رعایت این نکات نه تنها به حفظ سند ازدواج کمک می کند، بلکه نشان دهنده مسئولیت پذیری زوجین نسبت به حقوق و تعهدات مشترکشان است و به ایجاد یک بستر امن و باثبات برای زندگی خانوادگی منجر می شود.

گم شدن سند ازدواج: مراحل و پیامدهای حقوقی

گم شدن سند ازدواج می تواند برای زوجین اضطراب آور باشد، اما خوشبختانه این مشکل قابل حل است و می توان با طی مراحل قانونی، رونوشت سند را تهیه کرد. با این حال، مهم است که از پیامدهای حقوقی احتمالی گم شدن سند و نحوه مدیریت آن آگاه باشیم.

اقدامات لازم پس از گم شدن سند ازدواج:

در صورت مفقود شدن سند ازدواج، اولین و مهم ترین گام، اقدام سریع برای درخواست رونوشت از دفترخانه ثبت کننده عقد است. این مراحل به شرح زیر هستند:

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: همانند مراحل دریافت رونوشت، باید به دفترخانه ای که عقد نکاح در آن ثبت شده است، مراجعه شود. اطلاعات دفترخانه را می توان از طریق اداره ثبت احوال یا استعلام از بستگان مطلع به دست آورد.
2. ارائه مدارک هویتی: اصل شناسنامه و کارت ملی زوجین (در صورت امکان هر دو) یا حداقل شناسنامه و کارت ملی یکی از طرفین که درخواست کننده است، برای احراز هویت و تأیید رابطه زوجیت لازم است.
3. تکمیل فرم درخواست رونوشت: در دفترخانه فرم مربوطه تکمیل و تقاضای صدور رونوشت به دلیل مفقودی سند اصلی ارائه می گردد.
4. پرداخت هزینه های مربوطه: هزینه های اداری مربوط به صدور رونوشت باید پرداخت شود.
5. دریافت رونوشت معتبر: پس از انجام مراحل، دفترخانه یک نسخه رونوشت برابر اصل از سند ازدواج را صادر و به متقاضی تحویل می دهد. این رونوشت دارای اعتبار قانونی کامل بوده و می تواند به جای سند اصلی مورد استفاده قرار گیرد.

پیامدهای حقوقی و خطرات احتمالی گم شدن سند:

• دشواری در اثبات زوجیت: بدون وجود سند ازدواج (حتی رونوشت آن)، اثبات رابطه زوجیت و طرح دعاوی خانوادگی مانند مهریه، نفقه، طلاق و حضانت در دادگاه با دشواری های جدی مواجه خواهد شد. هرچند با استعلام از ثبت احوال و دفترخانه می توان به اطلاعات دست یافت، اما وجود رونوشت این روند را بسیار سریع تر و آسان تر می کند.
• سوء استفاده از سند ازدواج مفقودی (جعل سند): سند ازدواج یک سند رسمی است. در صورت مفقود شدن و افتادن آن به دست افراد سودجو، این احتمال وجود دارد که از آن سوء استفاده هایی نظیر جعل امضا، جعل اطلاعات یا استفاده از آن برای مقاصد غیرقانونی مانند دریافت وام یا معرفی خود به عنوان همسر فرد دیگر صورت گیرد. این اقدامات می تواند پیامدهای حقوقی جدی برای زوجین (به عنوان مالباخته یا متضرر) و مجازات سنگین برای جاعل به همراه داشته باشد. جرم جعل سند رسمی و استفاده از سند مجعول در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده و مجازات های حبس و جزای نقدی را در پی دارد.
• آیا می توان بدون سند ازدواج طلاق گرفت؟ همانطور که در بخش کاربردهای حقوقی سند ازدواج اشاره شد، برای طرح دعوای طلاق، اثبات رابطه زوجیت از طریق ارائه سند ازدواج یا رونوشت معتبر آن، الزامی است. بنابراین، در صورت گم شدن سند، ابتدا باید از طریق مراجعه به دفترخانه، رونوشت آن را دریافت کرد و سپس اقدام به طرح دعوای طلاق نمود. بدون ارائه سند یا رونوشت، دادگاه دعوا را از جنبه اثبات رابطه زوجیت ناقص خواهد دانست.

با توجه به این پیامدها، سرعت عمل در پیگیری و دریافت رونوشت پس از گم شدن سند ازدواج، از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، نگهداری نسخه های پشتیبان و آگاه سازی مراجع ذی ربط (مانند دفاتر اسناد رسمی یا پلیس در موارد سوء استفاده) می تواند از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری کند.

شروط ضمن عقد ازدواج و نقش آن ها در سند

یکی از مهمترین بخش های سند ازدواج که اغلب مورد کم توجهی قرار می گیرد، قسمت مربوط به «شروط ضمن عقد» است. این شروط، که در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره شده است، به زوجین اجازه می دهد تا هر شرطی را که مخالف با مقتضای ذات عقد ازدواج نباشد، در ضمن عقد نکاح یا یک عقد لازم دیگر (مانند وکالت نامه) درج کنند.

ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی:

طرفین عقد ازدواج می توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند؛ مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوء قصد کند یا سوءرفتاری نماید که زندگی آنها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود، زن وکیل و وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.

در عمل، شروط ضمن عقد در سند ازدواج، قدرت و اختیارات بیشتری را برای زوجه فراهم می آورد تا در مواجهه با چالش های احتمالی زندگی مشترک، بتواند از حقوق خود دفاع کند. از جمله رایج ترین و مهمترین این شروط می توان به موارد زیر اشاره کرد:

معرفی شروط رایج ضمن عقد:

۱. شرط تنصیف اموال (شرط نصف دارایی):

این شرط به «شرط تقسیم اموال» نیز معروف است. به موجب این شرط، زوج متعهد می شود که در صورت انحلال نکاح (طلاق) به درخواست مرد و بدون اینکه علت طلاق نشوز یا سوءرفتار زن باشد، تا نصف دارایی موجود خود (اعم از اموال منقول و غیرمنقول) که در طول زندگی مشترک و از تاریخ عقد به دست آورده است، به زوجه منتقل کند. این شرط به زن امکان می دهد تا در صورت جدایی، از ثروتی که در طول زندگی مشترک با تلاش و همراهی او به دست آمده، سهمی داشته باشد.

۲. شروط دوازده گانه وکالت در طلاق:

این شروط، که در حقیقت وکیل کردن زوجه از سوی زوج برای طلاق خود در شرایط خاص است، از مهم ترین ابزارهای قانونی برای ایجاد توازن در حق طلاق محسوب می شوند. اگرچه حق طلاق ابتدائاً با مرد است، اما با پذیرش این شروط، زن نیز می تواند در صورت تحقق هر یک از آن ها، به دادگاه مراجعه کرده و با اثبات وقوع شرط، حکم طلاق خود را دریافت کند. این شروط معمولاً به شرح زیر هستند:

1. استنکاف شوهر از دادن نفقه به مدت شش ماه به هر عنوان یا عدم امکان الزام او به تأدیه نفقه، و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت شش ماه ایفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد.
2. سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل کند.
3. ابتلای زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد.
4. جنون زوج (چه جنون ادواری و چه جنون دائم) در مواردی که فسخ نکاح شرعاً ممکن نباشد.
5. عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح، منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.
6. محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر، یا به جزای نقدی که مجموعاً منتج به پنج سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.
7. ابتلای زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی را برای زوجه دشوار کند (مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکل یا قمار).
8. زوج، زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند (تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است) یا شش ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند.
9. محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت خانوادگی بوده، با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.
10. در صورتی که پس از گذشت پنج سال، زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر صاحب فرزند نشود.
11. در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.
12. زوج بدون رضایت زوجه همسر دیگری اختیار کند یا به تشخیص دادگاه بین همسران خود اجرای عدالت ننماید.

اهمیت مطالعه و آگاهی از شروط:

با توجه به نقش حیاتی این شروط در تعیین سرنوشت حقوقی زوجین، به ویژه زوجه، ضروری است که هنگام امضای عقدنامه، هر دو طرف (به ویژه زوجه) با دقت کامل تمامی این شروط را مطالعه کرده و از مفاد و پیامدهای حقوقی آن ها آگاه باشند. سردفتر ازدواج نیز موظف است این شروط را به اطلاع زوجین برساند. دسترسی به سند ازدواج برای بازخوانی این شروط و در صورت لزوم، استناد به آن ها در مراجع قضایی، بسیار مهم است و نگهداری آن توسط زوجه، این امکان را تسهیل می کند.

سوالات متداول

آیا سند ازدواج را می توان به نام یک نفر زد؟

سند ازدواج یک سند مالکیت نیست که بتوان آن را به نام یک نفر زد. این سند گواهی بر وقوع یک رابطه حقوقی میان دو فرد است و هر دو زوج به یک اندازه نسبت به آن حق دارند. تنها یک نسخه اصلی از سند ازدواج صادر می شود که نشان دهده حقوق و تعهدات مشترک زن و مرد است.

اگر سند ازدواج دست من نباشد، می توانم درخواست طلاق یا مهریه بدهم؟

بله، حتی اگر سند اصلی ازدواج در اختیار شما نباشد، می توانید با مراجعه به دفترخانه ثبت کننده ازدواج، یک رونوشت برابر اصل (کپی برابر اصل) از آن تهیه کنید. این رونوشت از نظر قانونی کاملاً معتبر است و می توانید با استفاده از آن، درخواست طلاق، مطالبه مهریه، نفقه و سایر دعاوی حقوقی را در دادگاه مطرح نمایید.

چگونه می توانم رونوشت سند ازدواج را بگیرم؟

برای دریافت رونوشت سند ازدواج، باید با در دست داشتن شناسنامه و کارت ملی خود (و در صورت امکان، زوج دیگر) به دفترخانه ای مراجعه کنید که عقد نکاح در آن ثبت شده است. پس از تکمیل فرم درخواست و پرداخت هزینه های مربوطه، رونوشت رسمی به شما تحویل داده می شود.

آیا برای دریافت وام ازدواج سند اصلی لازم است؟

اکثر بانک ها و موسسات مالی برای اعطای وام ازدواج، نیاز به ارائه نسخه اصلی سند ازدواج یا یک کپی برابر اصل و معتبر از آن دارند. بهتر است پیش از مراجعه به بانک، با شعبه مربوطه تماس گرفته و از مدارک دقیق مورد نیاز اطلاع حاصل کنید.

آیا خانواده ها حق دارند سند ازدواج را برای همیشه نزد خود نگه دارند؟

از نظر قانونی، خیر. سند ازدواج یک سند شخصی است که متعلق به زن و شوهر است و حق دسترسی به آن برای هر دو طرف محفوظ است. نگهداری سند توسط خانواده ها معمولاً بر اساس عرف و با توافق زوجین صورت می گیرد و نباید به معنای سلب حق دسترسی دائمی زوجین به سند خود باشد. در صورت عدم رضایت یکی از زوجین، آن ها می توانند درخواست رونوشت رسمی از دفترخانه را داشته باشند.

تفاوت سند ازدواج و قباله ازدواج چیست؟

سند ازدواج و قباله ازدواج در اصطلاح عمومی و حقوقی به یک معنا هستند و هر دو به سندی رسمی اشاره دارند که ثبت قانونی عقد نکاح را تأیید می کند. برخی افراد قباله را بیشتر برای سند ازدواج های قدیمی تر به کار می برند، در حالی که سند ازدواج اصطلاح رایج تر و رسمی تر است، اما از نظر ماهیت و اعتبار حقوقی تفاوتی با یکدیگر ندارند.

نتیجه گیری: تفاهم، آگاهی و حفظ حقوق

در نهایت، برای پاسخ به این پرسش کلیدی که سند ازدواج دست کی باید باشد، می توان نتیجه گرفت که از منظر حقوقی، این سند به هر دو زوج تعلق دارد و هر دو از حقوق یکسانی نسبت به آن برخوردارند. اما از دیدگاه عرفی و با هدف حمایت از حقوق زوجه، به ویژه در مسائلی چون مطالبه مهریه و ثبت شناسنامه فرزندان، غالباً سند ازدواج نزد زن یا خانواده او نگهداری می شود.

اهمیت سند ازدواج فراتر از یک ورق کاغذ است؛ این سند، مبنای حقوقی زندگی مشترک و ضامن حقوق و تکالیف زوجین است. از این رو، حفظ و نگهداری ایمن آن، تهیه نسخه های پشتیبان و آگاهی کامل از مفاد آن، به ویژه شروط ضمن عقد، از وظایف هر زوج مسئولیت پذیری است. تفاهم و همکاری میان زن و شوهر در خصوص محل نگهداری سند و دسترسی متقابل به آن، نه تنها از بروز اختلافات جلوگیری می کند، بلکه نشانه ای از اعتماد و احترام متقابل در بستر زندگی مشترک است.

در صورت مفقود شدن سند ازدواج، جای نگرانی نیست؛ با مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد، می توان رونوشت معتبری از آن تهیه کرد که اعتبار سند اصلی را دارد. اما همواره باید به خطرات احتمالی سوءاستفاده از اسناد مفقود شده نیز توجه داشت. توصیه اکید می شود که زوجین با مطالعه دقیق و آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود، نسبت به نگهداری این سند حیاتی اهتمام ورزند و در صورت بروز هرگونه ابهام یا اختلاف، از مشاوره حقوقی متخصصین این حوزه بهره مند شوند تا زندگی مشترکی پایدار و عاری از چالش های حقوقی را تجربه کنند.