علیزاده طباطبایی: امام می خواستند ارتش حفظ شود/ آقای روحانی نقش موثری در تصفیه ارتش نداشت/ داخل ارتش سال 58 کاملا به هم ریخته بود

به گزارش خبرگزاری زندگی نیوز، روز سه شنبه 28 فروردین 1358، امام خمینی طی پیامی که در روزنامه ی کیهان منتشر شد، روز 29 فروردین ماه را روز ارتش اعلام کردند. «روز چهارشنبه 29 فروردین روز ارتش اعلام می شود. ارتش محترم در این روز در شهرستان های بزرگ با ساز و برگ به رژه بپردازند و پشتیبانی خود را از جمهوری اسلامی و ملت بزرگ ایران و حضور خود را برای فداکاری در راه استقلال و حفظ مرزهای کشور اعلام نمایند.» اما پس از پیروزی انقلاب، ارتش دچار فراز و نشیب های فراوانی شد، سرانش اعدام و شمار بسیاری از پرسنل آن تصفیه شدند. سید محمود علیزاده طباطبایی، که در مقطع پس از پیروزی انقلاب یکی از همافران نیروی هوایی ارتش و مدتی نیز در بخش اطلاعات آن فعالیت می کرده در میزگردی با حضور محمد عطریانفر با موضوع کودتای نوژه، منتشرشده در شماره ی 13 مجله ی «آگاهی نو»، به دلایل تضعیف ارتش در ماه های نخست پس از پیروزی انقلاب پرداخته است. بخش هایی از گفت وگوی ایشان را در پی می خوانید:

پس از پیروزی انقلاب تنها رکنی که می توانست مانع نفوذ و گسترش کمونیست ها شود ارتش بود. شوروی نیز پیش تر دو ضربه ی کاری از ارتش ایران خورده بود: نخست در 21 آذر زمانی که روسیه با تهدید ترومن مجبور به تخلیه آذربایجان شد و عوامل آن در آذربایجان و نیز کردستان ایستادند که این دو منطقه را از ایران جدا کنند؛ ولی ارتش در هر دو منطقه آن ها را سرکوب کرد و بیرون انداخت.

دوم، در عمان که در جنگ «ظفار» نیروهای هوایی، دریایی و زمینی ارتش ایران چریک های عمان را سرکوب کردند. به هر جهت این دشمنی با ارتش وجود داشت. حالا باید با ارتش برخورد می کردند. پیش از انقلاب که شعارهای قیام مسلحانه داده می شد و خود ما نیز در داخل ارتش طرفدار این شعار بودیم؛ اما امام با این شعار مخالفت کرد. نزدیک یک سال در کشور حکومت نظامی بود. در آن یک سال گزارشی نداریم از این که کسی از نیروهای حکومت نظامی کشته شده باشد. مردم مقابله نمی کردند و امام نیز اجازه ی مقابله نداد، جز در لویزان که یک سرباز را به رگبار بستند.

امام نمی خواستند مردم مقابل ارتش قرار بگیرند، می خواستند ارتش حفظ شود. انقلاب بدون خون ریزی پیروز بود. ارتش یک گلوله توپ شلیک نکرد، یک تانک در خیابان ها حرکت نکرد، جز روز آخر که تانک های کوچک آمدند که واحد لشکر گارد را از مرکز آموزش هوایی نجات دهند. یک هواپیما یا هلیکوپتر پرواز نکرد. ارتش نجیب بود.

چنین ارتشی حالا باید از بین برود! وقتی انقلاب پیروز شد، نزدیک به 22، 23 نفر سرلشکر، ده ها سرتیپ و سرهنگ و سرگرد و سروان اعدام شدند. سال 54 که بحث کشتی اروند مطرح شد و عراق اعلام کرد که اگر کشتی به اروندرود بیاید آن را می زنیم؛ ارتش ایران آماده باش داد، کشتی وارد اروند شد و هواپیماهای F4 و F14 بالای سر آن به پرواز درآمدند و عراق هم جرات نکرد کاری انجام دهد. عراق واقعا قدرت ارتش ایران را می دانست. این بود که در الجزایر دست به دامن بومدین شد و قرارداد 1975 که به نفع ایران بود منعقد شد. این ارتش از سال 54 تا سال 57 که انقلاب پیروز شد، بسیار قدرتمندتر شده بود؛ هواپیماهای F14 عملیاتی تر شده بودند… در آن مقطع کشورهای وابسته به شوروی در منطقه عبارت بودند از: مصر، سوریه، عراق، لیبی و یمن. مصر بعد از آمدن سادات از روسیه جدا شد و به سمت غرب رفت. ولی سوریه، عراق، لیبی و یمن از عوامل اتحادیه جماهیر شوروی در منطقه بودند. باید این ارتش آن قدر تضعیف می شد که عراق بتواند آن را از پا درآورد. روسیه می خواست از طریق استقرار دولتی عامل خود در ایران به آب های خلیج فارس راه پیدا کند، و یک راه رسیدن به این هدف عراق بود؛ بنابراین برای این که عراق به ایران حمله کند مقدماتی فراهم کرد:

نخستین مقدمه در یک ماه نخست انقلاب با اعدام سران ارتش انجام شد. بسیاری از آن سران به ناحق اعدام شدند. مثلا سپهبد نادر جهانبانی به شدت در نیروی هوایی محبوب و ضدآمریکایی بود. خودم شاهد هستم که در پایگاه یکم یک بار بچه ها می گفتند جهانبانی سرهنگ آمریکایی را زده است. ماجرا از این قرار بود که ایشان از هواپیما پیاده شده بود و سرهنگ آمریکایی احترام نگذاشته بود، او را صدا کرده و گفته بود چرا احترام نگذاشتی؟ و زده بود درِ گوشش، سرهنگ آمریکایی پا به فرار می گذارد و جهانبانی هم به دنبالش. این ماجرا در پایگاه یکم مثل بمب صدا کرد. جهانبانی ضد آمریکایی بود و هیچ مسیولیتی هم نداشت. شاه به او اعتماد نداشت بنابراین هیچ پستی به او نداد. بالاترین پستِ جهانبانی که شایسته ترین فرد بعد از خاتم برای فرماندهی نیروی هوایی بود، معاونت مرکز آموزشی نیروی هوایی بود. ده ها میلیون دلار خرج هر کدام از این افراد شده بود تا به آن جا رسیده بودند، آن وقت چنین آدم هایی اعدام شدند…

در مرحله ی بعدی تمام امرای باقی مانده ارتش را بازنشسته کردند؛ یعنی ارتش دیگر در شش ماهه اول سال 58 یک سرتیپ نداشت. سرِ ارتش را قطع کردند.

در مرحله بعدی شروع به پاک سازیِ نیروهای حکومت نظامی کردند، گفتند هر فردی در حکومت نظامی بوده باید پاک سازی شود. یک سال از دورافتاده ترین روستاها تا مراکز استان ها حکومت نظامی برقرار بوده است و همه پرسنل شهربانی، ژاندارمری و ارتش در آن بودند. بخش عمده ای از آن ها نیز پاک سازی شدند.

ذهنیت این بود که جمهوری اسلامی نمی خواهد با کسی بجنگد؛ یک دفعه در نیروی هوایی متوجه شدیم که در شورای انقلاب تصویب شده است که باید هواپیماهای F14 را برگردانیم. ما اعتراض کردیم و گفتیم می توانیم این ها را نگه داریم و اداره کنیم. بعدها از مرحوم دکتر یزدی پرسیدم قضیه هواپیماهای F14 چه بود؟ گفت شهید چمران (وزیر وقت دفاع) به شورای انقلاب نامه ای نوشت مبنی بر این که فرماندهی نیروی هوایی گزارش کرده است که ما بیش از سه ماه امکان پشتیبانی از هواپیماهای F14 را نداریم. دکتر یزدی می گفت من با وزارت خارجه آمریکا وارد مذاکره شدم که این ها را پس بدهیم؛ گفتند، نمی خواهیم. با کانادا وارد مذاکره شدیم که هواپیمای F14 را بدهیم ماشین آلات کشاورزی بگیریم، که دیگر جنگ شروع شد و دیدیم که به آن هواپیماها احتیاج داریم.

ببینید! یک بار اعدام سران ارتش، یک بار پاک سازی به بهانه ی حکومت نظامی، یک بار دیگر وابستگان به رژیم؛ پیش از انقلاب حکم تمام افسران از «ستوان 3» به بالا را شاه امضا می کرد. هر فردی را که با شاه عکس داشت اخراج کردند. دیگر از این ارتش چه می ماند؟!

نکته ای که در مورد تصفیه ارتش گفتید، به خاطر نگرانی نظام بود از این که مبادا ارتش کودتا کند، یا نه رقابت های درونی ارتش نیز در این تصفیه ها نقش داشت؟ شما در مصاحبه ای به توده ای ها، انجمن حجتیه و بچه مسلمان ها اشاره کرده اید. آیا این رقابت ها و نفوذ این گروه ها موجب این تصفیه ها شد؟

علیزاده طباطبایی: خیر، این ها قبل از شکل گیری این گروه ها بود.

پس این حذف به خاطر چه بود، جریان خارجی یا نگرانی نظام؟

علیزاده طباطبایی: اگر نگرانی نظام هم بود، به عقیده من یک جریان خارجی آن را ایجاد کرده بود. حتی خود ما…؛ به خاطر دارم، سال اول انقلاب ما همافرها به شدت معترض بودیم و می گفتیم ارتش باید پاک سازی شود، این ها طاغوتی اند. متوجه واقعیت نبودیم. 19 بهمن سال 58 یعنی یک سال پس از انقلاب در سالگرد بیعت همافران ارتش با امام خمینی، ما تصمیم به یک اعتصاب مثبت گرفتیم. گفتیم به گونه ای که هیچ کاری تعطیل نشود، از سراسر کشور همه همافرها برای دیدار امام به قم برویم. شاید بیش از 5، 6 هزار همافر را از سراسر کشور جمع کردیم و به قم بردیم. امام ملاقات خصوصی نداد و گفتند، قاطیِ جمعیت بیایید. رفتیم آن جا بیانیه ای خواندیم که یک بند آن این بود: «ما خواهان ارتش بی طبقه توحیدی هستیم.» ببینید چطور تحت تاثیر جریان چپ بودیم! امام در صحبت هایش اصلا اشاره ای به حضور ما نکردند، گفتند همه تلاش کنید مجلس خبرگان تشکیل شود، مملکت قانون می خواهد، این مملکت همه اش طاغوتی بوده باید اسلامی شود، جامعه بی طبقه جامعه ی حیوانات است. ما گفتیم تیمسارها روی ذهن امام هم تاثیر گذاشته اند؛ یک لیست 148 نفره از تیمسار، سرتیپ و سرلشکر نیروی هوایی را تهیه کردیم و بردیم پیش آقای خلخالی. ایشان زیر آن لیست نوشت: «افسران نام برده بالا از نیروی هوایی اخراج می گردند.» از فردای آن روز شهید بهشتی و چمران با هر کدام از آن ها تماس گرفتند و به دنبال هر کدام از آن ها رفتند، جرات نکردند برگردند! گفتند خلخالی ما را اخراج کرده است. نیروهای کیفی ارتش این طور اخراج شدند. مثلا سرلشکر باقری واقعا مردی شریف و خلبانی شایسته بود. ایشان از 58 تا 59 فرمانده نیروی هوایی بود. قضیه طبس که پیش آمد، گزارش شد که هواپیماهای آمریکا آن جا هستند. تصمیم گرفته شد که آن ها را بزنند. گفتند ممکن است فرار کنند. دستور از ستاد ارتش آمده بود. خلبانی که این ها را زد بسیار حزب اللهی و متدین بود. بعد گفتند توطیه بوده است! سر همین اتفاق سرلشکر باقری را برکنار کردند. اصلا توطیه ای در کار نبود.

گفتند بنی صدر می خواسته اسناد را از بین ببرد.

علیزاده طباطبایی: چه سندی؟! آیا چهار تفنگ دار که می آیند با خود سند می آورند؟!

داخل ارتش هم در سال 58 کاملا به هم ریخته بود: اعتصاب و…؛ من در کمیته استقبال بودم، بعد فرمانده سپاه به من ابلاغ کرد که به عنوان معاون فرمانده سپاه بروم پادگان عباس آباد را راه اندازی کنم. به پادگان عباس آباد رفتم که دژبان تشکیل دهیم و..؛. شاید 10-15 روز آن جا بودم که یک دفعه خبر آوردند که چه نشسته ای که در نیروی هوایی انتخابات شده، شورا تشکیل شده و کمونیست ها شورا را گرفته اند. آقای امامی کاشانی (امام آن زمان تمام ارجاعاتش را در حوزه نظامی به امامی کاشانی می داد) به من گفت که تکلیف شرعی ات این است که برگردی. این شد که سپاه را رها کردم و به نیروی هوایی رفتیم.

بعد از انقلاب بخش نامه ای از ستاد ارتش آمد که انجمن های اسلامی منحل شود و همه سر کارشان بروند. من از انجمن های اسلامی به ستاد ارتش رفتم، دیدم آقای دکتر روحانی و شیخ دیگری به نام افتخاری آن جا هستند. روحانی می گفت: تنبلی را کنار بگذارید، شما آدم های فنی هستید، بروید سر کار فنی تان، روابط عمومی هم کار خودش را می کند. نخستین درگیری من با ایشان آن جا بود. یک سرهنگی هم چای آورد. گفتم آشیخ این می خواهد تو را خر کند، این که کارش چای دادن نیست! گفت حاج آقا می بینید! ما برای برادران همافر چای هم می آوریم، این طور برخورد می کنند. گفتم این هایی که تا دیروز گوگوش را می آوردند، حالا می خواهند برای ما آقای مطهری و بهشتی را بیاورند. ما بلند شدیم ناامید و دل شکسته رفتیم سراغ آقای جلال الدین فارسی (اول سال 58 بود) که آقا ما چه کار کنیم؟ گفت بروید پیش آقای خمینی بگویید که کشورهایی که انقلاب کرده اند مثل لیبی در کنار ارتش یک سیاسی ایدیولوژیک نیز ایجاد کرده اند. بگویید ایشان به من یک حکم بدهند به عنوان فرمانده سیاسی ایدیولوژیک که بیایم شما را سازمان دهی کنم و…؛ ما هم خوشحال نزد احمد آقا رفتیم. احمد آقا ماجرا را به امام گفتند و سه روز بعد به ما اطلاع دادند امام گفته اند بروید پیش آقای امامی کاشانی. رفتیم؛ آقای امامی کاشانی، آقای شیخ غلامرضا صفایی را به عنوان رییس سیاسی ایدیولوژیک ارتش معرفی کردند که تا دو سال پیش هم در این سمت بود.

من به نیروی هوایی برگشتم و دوباره انتخابات برگزار کردیم. در آن مقطع پایگاه یکم مثل دانشگاه تهران شده بود و همه گروه ها در آن جا دفتر داشتند؛ از چریک های فدایی گرفته تا مجاهدین و جبهه ملی و…؛ در چنین وضعیتی که ارتش چند بار تصفیه شده بود، ما تصفیه ی دیگری به راه انداختیم. گفتیم هر فردی به گروه ها وابسته است باید اخراج شود! و خیلی جالب است که آقای ری شهری از ما حمایت می کرد. سرهنگ بیژن کبیری که توده ای بود و بعدا اعدام شد نیز ایشان را هدایت می کرد! آقای ری شهری خیلی تلاش کرد که جلوی اعدام کبیری را بگیرد اما موفق نشد.

توده ای ها نیز شامل این تصفیه شدند؟

علیزاده طباطبایی: توده ای ها را نمی شناختیم. این تصفیه ها را درست در زمانی انجام دادیم که خلق کرد، خلق عرب، خلق ترکمن و… در حال تحرک در بیش تر نقاط کشور بودند. جالب است که ما به همه آن ها گروه های آمریکایی می گفتیم، در حالی که همه روسی بودند و ریشه چپ داشتند. در سال 58 فضایی ایجاد شده بود که وقتی مجروحان کردستان را به مهرآباد می آوردند تا از آن جا با هواپیمای سی-130به اروپا ببرند شعار ضدانقلابی سر می دادند! حتی سال 59 قبل از کودتا در گردان خلبان ها اختلاف افتاده بود، من رفتم اختلاف را حل کنم. مرحوم سرتیپ منوچهر محققی که فرمانده گردان بود گفت (سه محققی داشتیم: احمدعلی، آیت، منوچهر. احمدعلی انسانی پاک و سالم بود که خود من از آمریکا او را برگرداندم. ایشان چهار پنج سال پیش درگذشت و با احترام دفن شد. آیت محققی در کودتا بود و اعدام شد، منوچهر محققی نیز خلبانی بسیار شایسته بود.) یک عده آمده اند عکس آقای خمینی را در این جا نصب کنند، من می گویم خلبان نباید سیاسی باشد، اگر شما عکس (امام) خمینی را بگذارید، یک عده هم می خواهند عکس شاه را بگذارند. ببینید در یک سال و نیم پس از انقلاب چنین فضایی در ارتش حاکم بود. کودتا در چنین فضایی رخ داد.

پس این که نقل می شود که آقای دکتر روحانی می خواست ارتش را تصفیه کند، و با چمران بر سر این قضیه اختلاف داشت، درست نیست؟

علیزاده طباطبایی: خیر! ما می خواستیم ارتش تصفیه شود. آقای روحانی نظرش این بود که تیپ نوهد باید منحل شود. به هر جهت نوهد گارد ویژه شاه بودند. ایشان می گفت منحل شود؛ اما چمران می گفت خیر! ما می توانیم از این ها استفاده کنیم. آقای روحانی نقش موثری در تصفیه ارتش نداشت. بعید می دانم که با دکتر چمران هم اختلافی داشت. دکتر چمران به شدت با پاک سازی ارتش مخالف بود. حتی دیدگاه ایشان در مورد کودتا، همین دیدگاهی بود که اکنون من دارم. آن روز ایشان در مجلس به صراحت گفت: کودتایی وجود نداشت؛ توطیه بود که به ارتش صدمه بزنند.

23259

علیزاده طباطبایی: امام می خواستند ارتش حفظ شود/ آقای روحانی نقش موثری در تصفیه ارتش نداشت/ داخل ارتش سال 58 کاملا به هم ریخته بود