ماست یونانی چیست؟

ماست یونانی نوعی ماست صاف شده (Strained Yogurt) است که با حذف آب پنیر و سایر مایعات، به غلظت، بافت خامه ای و محتوای پروتئین بالاتری نسبت به ماست معمولی دست می یابد. این فرآورده لبنی محبوب، به دلیل ارزش غذایی چشمگیر و تطبیق پذیری بالا در آشپزی، به سرعت جایگاه ویژه ای در رژیم های غذایی سالم و سبک زندگی آگاهانه پیدا کرده است. ماست یونانی، فراتر از یک ماده غذایی، یک گزینه هوشمندانه برای تغذیه سالم و کارآمد است.

در دنیای امروز که انتخاب های غذایی متنوعی پیش روی ما قرار دارد، شناخت دقیق محصولات و فواید آن ها اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است. ماست یونانی، با ویژگی های تغذیه ای منحصر به فرد خود، توانسته است نظر بسیاری از متخصصان تغذیه، ورزشکاران، و افرادی که به دنبال سبک زندگی سالم هستند را به خود جلب کند. این محصول لبنی که ریشه های عمیقی در فرهنگ های مدیترانه ای دارد، امروزه به یک ستاره در آشپزخانه های مدرن تبدیل شده است.

هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی در مورد ماست یونانی است. ما به بررسی تعریف علمی، فرآیند تولید متمایز، و تفاوت های آن با سایر انواع ماست خواهیم پرداخت. همچنین، فواید تغذیه ای و سلامتی اثبات شده آن، کاربردهای متنوع در آشپزی، و مهم تر از همه، یک راهنمای گام به گام برای تهیه ماست یونانی خانگی همراه با نکات طلایی و ترفندهای حرفه ای ارائه خواهد شد. با مطالعه این مقاله، آگاهی شما نسبت به این محصول ارزشمند افزایش یافته و قادر خواهید بود آن را با اطمینان و کیفیت بالا به رژیم غذایی خود اضافه کنید یا حتی در منزل تهیه نمایید.

ماست یونانی چیست؟ رمز و راز پشت غلظت و پروتئین بالا

ماست یونانی، فراتر از یک نام تجاری، به روش خاصی از فرآوری ماست اشاره دارد که منجر به تولید محصولی با ویژگی های منحصر به فرد می شود. درک ماهیت این ماست و فرآیند تولید آن، کلید شناخت فواید و کاربردهای آن است.

تعریف دقیق و علمی ماست یونانی

ماست یونانی در واقع یک ماست صاف شده (Strained Yogurt) است. این نام گذاری به فرآیند اصلی تولید آن اشاره دارد که طی آن، پس از تخمیر شیر و تبدیل آن به ماست معمولی، بخش عمده ای از آب پنیر (whey) یا همان مایع زرد رنگی که هنگام دلمه بستن شیر از آن جدا می شود، از ماست جدا می شود. این جداسازی آب پنیر، منجر به تولید ماستی با قوام بسیار غلیظ تر، بافتی خامه ای تر و طعمی نسبتاً ترش تر می شود.

خاستگاه این روش تهیه ماست به قرن ها پیش در منطقه مدیترانه، به ویژه در یونان و ترکیه بازمی گردد. در این فرهنگ ها، تهیه ماست غلیظ و چکیده برای افزایش ماندگاری و بهبود ویژگی های حسی آن امری رایج بوده است.

فرآیند تولید منحصر به فرد: راز غلظت و پروتئین بالا

تفاوت اساسی ماست یونانی با ماست معمولی در مرحله صاف کردن (Straining) پس از فرآیند تخمیر است. مراحل تولید را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:

1. پاستوریزاسیون و همگن سازی شیر: ابتدا شیر پاستوریزه شده و سپس همگن سازی می شود تا چربی ها به طور یکنواخت در آن پخش شوند.
2. افزودن کشت های باکتریایی: شیر تا دمای مناسب خنک شده و سپس با کشت های زنده و فعال باکتریایی (معمولاً لاکتوباسیلوس بولگاریکوس و استرپتوکوکوس ترموفیلوس) تلقیح می شود. این باکتری ها مسئول تبدیل لاکتوز (قند شیر) به اسید لاکتیک هستند که باعث دلمه بستن و غلیظ شدن شیر می شود.
3. تخمیر (انکوباسیون): شیر تلقیح شده در دمای کنترل شده (معمولاً بین 40 تا 45 درجه سانتی گراد) برای چند ساعت نگهداری می شود تا باکتری ها فعال شده و فرآیند تخمیر انجام شود. نتیجه این مرحله، ماست معمولی است.
4. صاف کردن (Straining): این مرحله تعیین کننده است. ماست معمولی تولیدشده از فیلترها یا پارچه های مشبک عبور داده می شود. با گذر زمان و تحت نیروی گرانش یا فشار ملایم، آب پنیر، مقداری لاکتوز و مواد معدنی محلول در آب، از ماست جدا می شوند. این فرآیند می تواند چندین ساعت طول بکشد و بسته به میزان غلظت مورد نظر، تکرار شود.

تأثیر مستقیم این فرآیند بر مشخصات تغذیه ای ماست یونانی چشمگیر است. با حذف آب پنیر، میزان پروتئین در حجم مشابهی از ماست به شدت افزایش می یابد، در حالی که محتوای قند (لاکتوز) و کربوهیدرات آن کاهش می یابد. این ویژگی ها ماست یونانی را به یک منبع غنی از پروتئین با کربوهیدرات و قند کمتر تبدیل می کند که برای بسیاری از رژیم های غذایی و اهداف سلامتی مطلوب است.

ماست یونانی در ترازوی مقایسه: تفاوت های کلیدی با سایر ماست ها

در بازار لبنیات، انواع مختلفی از ماست ها با ویژگی های متفاوت موجود هستند. درک تمایزات ماست یونانی با سایر انواع، به ویژه ماست معمولی و ایسلندی، به مصرف کنندگان کمک می کند تا انتخاب آگاهانه تری داشته باشند.

ماست یونانی در برابر ماست معمولی (ساده)

ماست معمولی، که در ایران با عنوان ماست ساده شناخته می شود، پس از تخمیر شیر، بدون مرحله صاف کردن اضافی بسته بندی می شود. این تفاوت در فرآیند تولید، منجر به اختلافاتی اساسی در بافت، طعم و ارزش غذایی بین این دو نوع ماست می شود:

• بافت و قوام: ماست یونانی به دلیل حذف آب پنیر، بسیار غلیظ تر، خامه ای تر و متراکم تر است، در حالی که ماست معمولی بافت رقیق تر و آبکی تری دارد.
• طعم: ماست یونانی معمولاً طعمی ترش تر دارد، زیرا اسید لاکتیک در حجم کمتری از مایع متمرکز شده است. ماست معمولی طعمی ملایم تر دارد.
• محتوای لاکتوز: به دلیل صاف شدن و حذف بخشی از آب پنیر (که حاوی لاکتوز است)، ماست یونانی معمولاً لاکتوز کمتری نسبت به ماست معمولی دارد و برای افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، گزینه بهتری است.
• هزینه تولید و قیمت: تولید ماست یونانی نیازمند شیر بیشتری است (تقریباً سه تا چهار برابر شیر بیشتر نسبت به ماست معمولی برای تولید حجم مشابه) و فرآیند پیچیده تری دارد، که این موضوع به افزایش قیمت نهایی آن منجر می شود.

ویژگی	ماست معمولی (ساده)	ماست یونانی
کالری (در ۱۰۰ گرم)	حدود ۶۰-۸۰	حدود ۷۰-۱۰۰
پروتئین (در ۱۰۰ گرم)	۳-۵ گرم	۸-۱۲ گرم (تقریباً ۲ برابر)
کربوهیدرات (در ۱۰۰ گرم)	۵-۸ گرم	۳-۵ گرم
قند (لاکتوز) (در ۱۰۰ گرم)	۵-۸ گرم	۳-۵ گرم (کاهش یافته)
چربی (در ۱۰۰ گرم)	وابسته به نوع (۰ تا ۳.۵+ گرم)	وابسته به نوع (۰ تا ۱۰+ گرم)
کلسیم (در ۱۰۰ گرم)	حدود ۱۵۰-۲۰۰ میلی گرم	حدود ۱۰۰-۱۵۰ میلی گرم (ممکن است کمی کمتر باشد)
سدیم (در ۱۰۰ گرم)	حدود ۵۰-۷۰ میلی گرم	حدود ۳۰-۵۰ میلی گرم
ویتامین B12	وجود دارد	غنی تر
پروبیوتیک ها	وجود دارد	وجود دارد
بافت	رقیق تر، آبکی تر	غلیظ تر، خامه ای تر، متراکم تر
طعم	ملایم تر	ترش تر، غنی تر

توجه داشته باشید که مقادیر فوق میانگین هستند و بسته به برند و نوع (پرچرب، کم چرب، بدون چربی) ممکن است کمی متفاوت باشند.

ماست یونانی در برابر ماست ایسلندی (Skyr)

اسکایر (Skyr) یک فرآورده لبنی سنتی ایسلندی است که شباهت زیادی به ماست یونانی دارد، اما تفاوت های کلیدی نیز در فرآیند و ویژگی های آن وجود دارد:

• تعریف و خاستگاه: اسکایر از نظر فنی بیشتر شبیه به یک پنیر نرم و تازه است تا ماست. خاستگاه آن به بیش از هزار سال پیش در ایسلند بازمی گردد و بخشی جدایی ناپذیر از رژیم غذایی و فرهنگ ایسلندی است.
• فرآیند تولید: اسکایر نیز مانند ماست یونانی صاف می شود، اما معمولاً از شیر بدون چربی تهیه شده و با کشت های باکتریایی متفاوتی نسبت به ماست یونانی تخمیر می شود. فرآیند صاف کردن اسکایر حتی از ماست یونانی نیز طولانی تر است و این موضوع به بافت بسیار غلیظ تر و متراکم تر آن می انجامد.
• بافت و طعم: اسکایر معمولاً از ماست یونانی هم غلیظ تر و قوام دارتر است و بافتی بسیار نرم و ابریشمی دارد. طعم آن نیز می تواند کمی ملایم تر یا کمی ترش تر از ماست یونانی باشد، بستگی به کشت های مورد استفاده دارد.
• ارزش غذایی: هر دو ماست یونانی و اسکایر منابع عالی پروتئین هستند، اما اسکایر معمولاً پروتئین کمی بیشتری در هر وعده دارد و تقریباً بدون چربی است (در نوع سنتی).

تمایز با سایر انواع ماست و ماست سبک یونانی

علاوه بر ماست معمولی و ایسلندی، انواع دیگری از ماست ها نیز در نقاط مختلف جهان تولید می شوند، مانند ماست لبنانی (لبنه)، ماست بولگاری، و ماست چکیده سنتی ایرانی. هر یک از این ها ویژگی های منحصر به فرد خود را از نظر فرآیند تولید، بافت، و طعم دارند.

یک نکته بسیار مهم در هنگام خرید ماست یونانی، توجه به برچسب محصول است. بسیاری از تولیدکنندگان، ماستی را با عنوان ماست به سبک یونانی (Greek Style Yogurt) به بازار عرضه می کنند. این محصولات معمولاً ماست معمولی هستند که با افزودن غلیظ کننده ها (مانند نشاسته یا ژلاتین) و پروتئین های اضافی، به بافتی شبیه به ماست یونانی دست پیدا کرده اند. در حالی که ممکن است از نظر طعم و بافت شبیه باشند، اما از نظر ارزش غذایی و فرآیند تولید واقعی، با ماست یونانی اصیل (که از طریق صاف کردن آب پنیر به غلظت رسیده) متفاوت هستند و ممکن است مزایای سلامتی مشابهی نداشته باشند. همیشه به لیست ترکیبات نگاه کنید تا مطمئن شوید ماست یونانی صاف شده را خریداری می کنید.

گنجینه ارزش غذایی ماست یونانی: چرا باید آن را مصرف کنیم؟

ماست یونانی فراتر از یک میان وعده خوشمزه است؛ این یک منبع غنی از مواد مغذی است که می تواند فواید بسیاری برای سلامتی داشته باشد. ترکیب منحصر به فرد آن از درشت مغذی ها و ریزمغذی ها، آن را به انتخابی عالی برای گروه های مختلف افراد تبدیل کرده است.

پروتئین بالا: ستون اصلی قدرت و سیری

مهم ترین ویژگی تغذیه ای ماست یونانی، محتوای بسیار بالای پروتئین آن است. به دلیل فرآیند صاف کردن، که طی آن آب پنیر (بخش مایع شیر) جدا می شود، پروتئین های شیر در حجم کمتری متمرکز می شوند. یک وعده استاندارد ماست یونانی می تواند دو تا سه برابر پروتئین بیشتری نسبت به ماست معمولی داشته باشد.

پروتئین نه تنها برای ساخت و ترمیم بافت های بدن، از جمله عضلات، ضروری است، بلکه نقش کلیدی در تولید آنزیم ها و هورمون ها ایفا می کند. مصرف کافی پروتئین، به خصوص برای ورزشکاران، افراد در رژیم های کاهش وزن و سالمندان، حیاتی است.

پروتئین ها از آمینواسیدهای ضروری تشکیل شده اند که بدن قادر به ساخت آن ها نیست و باید از طریق رژیم غذایی تأمین شوند. ماست یونانی حاوی تمام آمینواسیدهای ضروری است و یک پروتئین کامل محسوب می شود. پروتئین به افزایش حس سیری کمک می کند و می تواند در کنترل اشتها و کاهش کالری دریافتی کلی در طول روز موثر باشد.

کلسیم و سلامت استخوان: بنیاد پایداری بدن

اگرچه فرآیند صاف کردن ماست یونانی ممکن است کمی از کلسیم آن را کاهش دهد (زیرا مقداری کلسیم در آب پنیر محلول است)، اما همچنان یک منبع خوب کلسیم محسوب می شود. کلسیم یک ماده معدنی حیاتی برای سلامت استخوان ها و دندان ها است و در حفظ تراکم استخوانی، به ویژه با افزایش سن، نقش اساسی دارد. همراهی کلسیم با ویتامین D (که اغلب به ماست های صنعتی افزوده می شود) برای جذب بهتر آن در بدن ضروری است.

پروبیوتیک ها و سلامت روده: کلید یک گوارش فعال

مانند سایر ماست ها، ماست یونانی نیز حاوی کشت های زنده و فعال باکتریایی است که به عنوان پروبیوتیک شناخته می شوند. این باکتری های مفید، از جمله لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتریوم و استرپتوکوکوس ترموفیلوس، نقش مهمی در حفظ تعادل فلور طبیعی روده دارند.

وجود پروبیوتیک ها در ماست یونانی به:

• بهبود هضم غذا و جذب مواد مغذی
• کاهش مشکلات گوارشی رایج مانند یبوست، نفخ و اسهال
• تقویت سیستم ایمنی بدن (بخش عمده سیستم ایمنی در روده قرار دارد)
• تولید برخی ویتامین ها مانند ویتامین K و B

کمک می کند. اطمینان حاصل کنید که ماست یونانی خریداری شده حاوی کشت های زنده و فعال (Live and Active Cultures) باشد.

ویتامین B12: پشتیبان سیستم عصبی و خون سازی

ماست یونانی منبع خوبی از ویتامین B12 است که برای عملکردهای حیاتی بدن ضروری است. ویتامین B12 نقش مهمی در تشکیل گلبول های قرمز خون، حفظ سلامت سیستم عصبی، و سنتز DNA ایفا می کند. این ویتامین به ویژه برای افراد گیاهخوار یا وگان (که عمدتاً منابع حیوانی را مصرف نمی کنند) اهمیت دارد، زیرا ماست یونانی یک گزینه غیرگوشتی مناسب برای تأمین این ویتامین است.

دیگر ویتامین ها و مواد معدنی مهم

علاوه بر موارد فوق، ماست یونانی حاوی مقادیر قابل توجهی از سایر ویتامین ها و مواد معدنی است که به سلامت کلی بدن کمک می کنند:

• پتاسیم: مهم برای تعادل مایعات بدن، عملکرد قلب و کنترل فشار خون.
• منیزیم: نقش در بیش از 300 واکنش آنزیمی در بدن، شامل تولید انرژی و عملکرد عضلات و اعصاب.
• زینک (روی): حیاتی برای عملکرد سیستم ایمنی، بهبود زخم و تقسیم سلولی.
• ریبوفلاوین (ویتامین B2): مهم برای تولید انرژی و متابولیسم سلولی.

مدیریت کالری: انتخاب هوشمندانه برای نیازهای مختلف

میزان کالری ماست یونانی بسته به محتوای چربی آن (پرچرب، کم چرب، بدون چربی) متفاوت است. انواع بدون چربی یا کم چرب، گزینه هایی با کالری کمتر هستند که برای افراد در رژیم های کاهش وزن یا مدیریت کالری مناسب اند. در مقابل، انواع پرچرب کالری و چربی بیشتری دارند، اما می توانند برای رژیم های خاص مانند کتوژنیک یا برای افزایش حس سیری طولانی مدت مفید باشند. انتخاب نوع مناسب ماست یونانی باید بر اساس نیازهای تغذیه ای و اهداف سلامتی فردی صورت گیرد.

خواص شگفت انگیز ماست یونانی برای سلامتی و رژیم غذایی

با توجه به ارزش غذایی بالای ماست یونانی، تعجب آور نیست که این محصول لبنی فواید سلامتی متعددی را نیز ارائه می دهد. از مدیریت وزن تا بهبود عملکرد ورزشی، ماست یونانی می تواند یک مکمل قدرتمند برای یک رژیم غذایی سالم و متعادل باشد.

ماست یونانی و کاهش وزن: راز سیری پایدار

یکی از مهمترین دلایل محبوبیت ماست یونانی در رژیم های کاهش وزن، محتوای پروتئین بالای آن است. پروتئین، سیرکننده ترین درشت مغذی است؛ به این معنی که مصرف آن به شما کمک می کند برای مدت طولانی تری احساس سیری کنید. این مکانیسم از طریق تحریک ترشح هورمون های سیری مانند پپتید YY و گلوکاگون-مانند پپتید-1 عمل می کند که سیگنال های سیری را به مغز ارسال می کنند.

با احساس سیری بیشتر، احتمال اینکه کمتر غذا بخورید و کالری دریافتی کلی شما کاهش یابد، بیشتر می شود. مطالعات نشان داده اند که افزایش مصرف پروتئین در رژیم غذایی می تواند به کاهش وزن، کاهش چربی بدن و حفظ توده عضلانی در طول فرآیند کاهش وزن کمک کند. از این رو، ماست یونانی می تواند یک میان وعده یا جزء وعده غذایی ایده آل برای افرادی باشد که به دنبال مدیریت وزن هستند.

نقش ماست یونانی در بدنسازی و رشد عضلات

برای ورزشکاران و بدنسازان، ماست یونانی یک غذای ریکاوری فوق العاده است. پروتئین بالای آن، به ویژه پروتئین کازئین و آب پنیر، برای رشد و ترمیم عضلات پس از تمرینات شدید ضروری است.

• پروتئین کازئین: به آرامی هضم می شود و آمینواسیدها را به تدریج آزاد می کند، که این امر برای ریکاوری عضلات در طولانی مدت (مانند مصرف قبل از خواب) مفید است.
• پروتئین آب پنیر: به سرعت هضم می شود و برای تأمین فوری آمینواسیدها پس از تمرین ایده آل است.

مصرف ماست یونانی پس از تمرین، به بدن کمک می کند تا ذخایر گلیکوژن را بازسازی کرده و پروتئین لازم برای سنتز پروتئین عضلانی را فراهم کند، که این امر به بهبود ریکاوری و افزایش توده عضلانی کمک می کند.

کنترل قند خون و مدیریت دیابت

به دلیل محتوای پروتئین بالا و کربوهیدرات و قند نسبتاً پایین (به ویژه در انواع بدون طعم و شکر افزوده)، ماست یونانی می تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. پروتئین به کند کردن جذب گلوکز در جریان خون کمک کرده و از افزایش ناگهانی قند خون پس از غذا جلوگیری می کند. این ویژگی ماست یونانی را به گزینه ای مناسب برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا کسانی که در معرض خطر هستند، تبدیل می کند. با این حال، همیشه توصیه می شود نوع ساده و بدون شیرین کننده را انتخاب کنید و در صورت لزوم، با متخصص تغذیه مشورت نمایید.

بهبود سلامت دستگاه گوارش و رفع مشکلات رایج

همان طور که پیش تر ذکر شد، پروبیوتیک های موجود در ماست یونانی نقش حیاتی در حفظ سلامت دستگاه گوارش ایفا می کنند. این باکتری های مفید با تقویت فلور روده، به بهبود فرآیندهای هضمی کمک کرده و می توانند علائمی مانند نفخ، یبوست، و اسهال را کاهش دهند. مصرف منظم ماست یونانی به ایجاد یک محیط باکتریایی سالم در روده کمک می کند که برای جذب موثر مواد مغذی و دفع سموم ضروری است.

تقویت سیستم ایمنی بدن

بخش قابل توجهی از سیستم ایمنی بدن در روده قرار دارد. پروبیوتیک ها با تقویت سلامت روده، به طور مستقیم به تقویت سیستم ایمنی کمک می کنند. یک میکروبیوم روده سالم می تواند بدن را در برابر عوامل بیماری زا مقاوم تر سازد و پاسخ ایمنی را در برابر عفونت ها بهبود بخشد.

سلامت قلب و عروق

مصرف ماست یونانی، به ویژه انواع کم چرب یا بدون چربی، می تواند به سلامت قلب و عروق کمک کند. پروتئین بالای آن به مدیریت وزن کمک می کند که خود یک عامل مهم در کاهش خطر بیماری های قلبی است. همچنین، برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف محصولات لبنی تخمیری می تواند به بهبود پروفایل چربی خون و کنترل فشار خون کمک کند.

ماست یونانی برای نوزادان بالای ۶ ماه: یک انتخاب مغذی

ماست یونانی ساده و پرچرب (تهیه شده از شیر کامل و پاستوریزه) می تواند یک غذای عالی برای معرفی به نوزادان بالای ۶ ماه باشد، به خصوص زمانی که آن ها آماده شروع غذاهای جامد هستند. پروتئین، چربی های سالم و کلسیم موجود در ماست یونانی برای رشد و تکامل نوزادان مفید است. قوام غلیظ آن نیز می تواند برای نوزادان در مراحل اولیه غذا خوردن آسان تر باشد. همیشه نوع ساده و بدون شکر را انتخاب کنید و از ماست های طعم دار پرهیز نمایید.

کمک به هضم لاکتوز: راهکاری برای افراد حساس

برای بسیاری از افراد که به لاکتوز حساسیت دارند، مصرف محصولات لبنی می تواند مشکل ساز باشد. اما ماست یونانی به دلیل فرآیند صاف کردن، لاکتوز کمتری نسبت به ماست معمولی دارد. علاوه بر این، باکتری های پروبیوتیک موجود در ماست، آنزیم لاکتاز را تولید می کنند که به تجزیه لاکتوز در روده کمک کرده و علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش می دهد. این ویژگی، ماست یونانی را به گزینه ای مطلوب برای این افراد تبدیل می کند.

کاربردهای خلاقانه ماست یونانی در آشپزی: فراتر از یک صبحانه ساده

ماست یونانی به دلیل بافت غلیظ، طعم ترش ملایم و محتوای مغذی بالا، یک ماده غذایی فوق العاده تطبیق پذیر در آشپزی است. از آن می توان در انواع غذاهای شیرین و شور، به عنوان جایگزینی سالم برای بسیاری از مواد پرچرب، استفاده کرد.

جایگزینی سالم و کم کالری برای چاشنی ها و سس ها

یکی از بهترین کاربردهای ماست یونانی، استفاده از آن به عنوان جایگزینی سالم تر و با پروتئین بالاتر برای مواد پرچرب است:

• به جای خامه ترش: روی سوپ، چیلی، تاکو، سیب زمینی پخته، یا هر غذایی که نیاز به خامه ترش دارد.
• به جای مایونز: در سالاد الویه، سالاد مرغ، سالاد تن ماهی، سس ساندویچ یا هر دستور پختی که از مایونز استفاده می کند.
• به جای کره: می توان مقدار کمی ماست یونانی ساده را روی نان تست مالید یا به پوره سیب زمینی اضافه کرد.
• به جای پنیر خامه ای: در دیپ ها یا حتی برای غلیظ کردن سس ها.

پایه ای ایده آل برای صبحانه و میان وعده

ماست یونانی یک گزینه عالی برای شروع روز یا یک میان وعده انرژی زا است:

• با میوه ها و گرانولا: یک کاسه ماست یونانی ساده با میوه های تازه (توت ها، موز، سیب) و کمی گرانولا یا مغزها یک صبحانه یا میان وعده کامل و سیرکننده است.
• در اسموتی های پروتئینی: برای افزایش محتوای پروتئین و غلظت اسموتی، می توانید یک یا دو قاشق ماست یونانی به آن اضافه کنید.
• به عنوان دیپ برای میوه ها: ماست یونانی را با کمی عسل یا شربت افرا شیرین کنید و میوه ها را در آن دیپ کنید.

افزودنی جادویی در سس ها و دیپ ها

بافت خامه ای ماست یونانی آن را برای تهیه انواع سس ها و دیپ ها ایده آل می کند:

• سس تزاتزیکی: معروف ترین کاربرد ماست یونانی، در تهیه سس سنتی یونانی تزاتزیکی (ترکیب ماست، خیار، سیر و شوید) است که کنار انواع کباب، مرغ و سالاد سرو می شود.
• سس پاستا خامه ای: برای تهیه سس های پاستا با بافتی خامه ای و در عین حال سالم تر، می توانید از ماست یونانی به جای خامه سنگین استفاده کنید.
• دیپ سبزیجات و چیپس: با افزودن سبزیجات خردشده (شوید، جعفری، پیازچه)، سیر، نمک و فلفل به ماست یونانی، یک دیپ سالم و خوشمزه برای سبزیجات تازه یا چیپس تهیه کنید.
• هوموس خامه ای تر: با افزودن یک قاشق ماست یونانی به هوموس، می توانید بافت آن را خامه ای تر و طعم آن را لذیذتر کنید.

ارتقای بافت و طعم در پخت و پز و شیرینی پزی

استفاده از ماست یونانی در پخت و پز و شیرینی پزی می تواند به بهبود بافت و رطوبت غذاها کمک کند:

• در خمیر کیک و مافین: افزودن ماست یونانی به خمیر کیک، مافین و نان، باعث ایجاد بافتی نرم تر، مرطوب تر و لطیف تر می شود. اسیدیته آن همچنین به فعال شدن جوش شیرین کمک می کند.
• در مرینیت مرغ و ماهی: اسیدیته ماست یونانی به لطیف شدن گوشت مرغ و ماهی کمک می کند و طعم دلپذیری به آن ها می بخشد.
• تهیه پنکیک و وافل: استفاده از ماست یونانی در خمیر پنکیک و وافل، آن ها را سبک تر، پفکی تر و خوش طعم تر می کند.

چاشنی و همراهی دلپذیر در کنار غذا

ماست یونانی می تواند به سادگی به عنوان یک چاشنی کنار غذاهای پروتئینی مانند مرغ گریل شده، ماهی، یا غذاهای گیاهی مانند عدسی و خورش ها سرو شود. این کار نه تنها طعم غذا را تکمیل می کند، بلکه به افزایش محتوای پروتئین و بهبود ارزش غذایی کلی وعده غذایی نیز کمک می کند.

گام به گام: طرز تهیه ماست یونانی خانگی (با نکات طلایی)

تهیه ماست یونانی در منزل، فرآیندی ساده و پاداش بخش است که به شما امکان می دهد کنترل کاملی بر کیفیت، مواد اولیه، و طعم محصول نهایی داشته باشید. این کار نه تنها مقرون به صرفه است، بلکه اطمینان خاطر از عدم وجود افزودنی های غیرضروری را نیز به همراه دارد.

چرا ماست یونانی خانگی؟ مزایای کنترل شده

دلایل متعددی برای ترجیح ماست یونانی خانگی بر انواع صنعتی وجود دارد:

• کنترل کیفیت: می توانید از شیر تازه و باکیفیت و مایه ماست سالم استفاده کنید.
• صرفه جویی در هزینه: تهیه ماست یونانی در خانه به طور قابل توجهی ارزان تر از خرید آن از فروشگاه است.
• طعم دلخواه: می توانید میزان ترشی و غلظت ماست را بر اساس سلیقه خود تنظیم کنید.
• عدم وجود افزودنی ها: خبری از قندهای افزودنی، نشاسته، ژلاتین یا سایر غلیظ کننده ها نیست.
• استفاده از آب پنیر: می توانید از آب پنیر باقیمانده که سرشار از پروتئین و مواد معدنی است، در کاربردهای دیگر استفاده کنید.

مواد لازم برای شروع

• شیر: ۱ لیتر (شیر پرچرب پاستوریزه بهترین نتیجه را می دهد، اما می توانید از شیر کم چرب یا حتی شیر گوسفند یا بز نیز استفاده کنید. شیر محلی را حتماً بجوشانید.)
• مایه ماست (کشت آغازگر): ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری ماست تازه، ساده، بدون طعم دهنده و با کشت های زنده و فعال. (بهترین گزینه، استفاده از ماست یونانی آماده یا ماست معمولی با کیفیت که مطمئن هستید تازگی و کشت فعال دارد.)

تجهیزات ضروری

• قابلمه تمیز: برای جوشاندن شیر.
• دماسنج آشپزی: برای کنترل دقیق دما (اختیاری اما توصیه می شود).
• پارچه تنظیف تمیز: یا فیلترهای قهوه کاغذی بزرگ، یا پارچه مشبک مخصوص تهیه ماست.
• آبکش: برای قرار دادن پارچه روی آن.
• کاسه عمیق: برای قرار دادن آبکش روی آن و جمع آوری آب پنیر.
• ظرف درب دار: برای نگهداری ماست نهایی.

مراحل تهیه ماست معمولی (پایه)

قبل از تهیه ماست یونانی، باید ماست معمولی را آماده کنید:

1. گرم کردن شیر: شیر را در قابلمه ریخته و روی حرارت متوسط قرار دهید. به آرامی هم بزنید تا شیر به دمای ۸۵-۹۰ درجه سانتی گراد (قبل از جوشیدن کامل) برسد. اگر دماسنج ندارید، صبر کنید تا حباب های کوچکی در اطراف لبه های قابلمه ظاهر شوند. این مرحله به از بین بردن باکتری های ناخواسته و تغییر ساختار پروتئین های شیر برای ایجاد ماستی غلیظ تر کمک می کند.
2. خنک کردن شیر: قابلمه را از روی حرارت برداشته و اجازه دهید شیر تا دمای ۴۰-۴۵ درجه سانتی گراد (معادل دمای انگشت) خنک شود. این دما برای فعالیت باکتری های مایه ماست ایده آل است. اگر شیر خیلی گرم باشد، باکتری ها از بین می روند و اگر خیلی سرد باشد، فعال نمی شوند.
3. اضافه کردن مایه ماست: در یک کاسه کوچک، مایه ماست را با چند قاشق از شیر گرم شده مخلوط کنید تا یکدست شود، سپس این مخلوط را به تدریج به باقی شیر اضافه کرده و به آرامی هم بزنید تا خوب ترکیب شود.
4. انکوباسیون (بستن ماست): شیر مایه زده را به ظرف های مورد نظر منتقل کنید. ظرف ها را در محیطی گرم و ثابت قرار دهید (مثلاً داخل فر خاموش با چراغ روشن، یا داخل یک حوله پیچیده شده) و برای ۶ تا ۱۲ ساعت یا تا زمانی که ماست به قوام دلخواه برسد، بدون تکان دادن، اجازه دهید بماند. هرچه زمان انکوباسیون بیشتر باشد، ماست ترش تر و سفت تر خواهد شد.
5. سرد کردن: پس از بستن ماست، آن را به یخچال منتقل کنید و حداقل ۴ ساعت قبل از صاف کردن، کاملاً خنک کنید.

مراحل صاف کردن و تبدیل به ماست یونانی

پس از آماده شدن ماست معمولی، نوبت به تبدیل آن به ماست یونانی می رسد:

1. آماده سازی تجهیزات صاف کردن: آبکش را روی یک کاسه عمیق قرار دهید (کاسه باید به اندازه ای بزرگ باشد که آبکش با کف آن تماس نداشته باشد). پارچه تنظیف تمیز را داخل آبکش پهن کنید، به طوری که از لبه های آبکش آویزان شود.
2. انتقال ماست: ماست معمولی سردشده را به آرامی و با احتیاط روی پارچه تنظیف بریزید.
3. روش های آبگیری:
   • آویزان کردن: لبه های پارچه را جمع کرده و با نخ محکم ببندید. سپس آن را از جایی آویزان کنید تا آب پنیر به تدریج چکه کند و داخل کاسه زیرین جمع شود.
   • قرار دادن وزنه: اگر امکان آویزان کردن ندارید، لبه های پارچه را روی ماست جمع کرده و یک بشقاب کوچک روی آن قرار دهید. سپس یک وزنه (مانند یک قوطی کنسرو یا یک شیشه آب) روی بشقاب بگذارید تا فشار ملایمی برای خروج آب پنیر ایجاد شود.
4. مدت زمان آبگیری: ماست را در یخچال قرار دهید و اجازه دهید آبگیری شود. مدت زمان آبگیری به غلظت دلخواه شما بستگی دارد:
   • ۴-۶ ساعت: برای ماستی کمی غلیظ تر از ماست معمولی.
   • ۸-۱۲ ساعت: برای ماست یونانی با قوام متوسط و خامه ای.
   • ۱۲-۲۴ ساعت: برای ماست یونانی بسیار غلیظ و سفت، شبیه لبنه.

   هرچه زمان بیشتری بگذرد، ماست غلیظ تر و ترش تر خواهد شد.

5. جمع آوری و نگهداری: پس از رسیدن به غلظت مطلوب، ماست یونانی را به آرامی از پارچه خارج کرده و به یک ظرف درب دار تمیز منتقل کنید. آب پنیر جمع آوری شده در کاسه زیرین را دور نریزید؛ می توانید از آن در موارد دیگر استفاده کنید.

نکات و ترفندهای حرفه ای برای تهیه ماست یونانی بی نظیر

• انتخاب مایه ماست با کیفیت: کیفیت و تازگی مایه ماست تأثیر مستقیمی بر موفقیت فرآیند تخمیر و طعم نهایی ماست دارد. از ماست های قدیمی یا حاوی مواد نگهدارنده استفاده نکنید.
• کنترل دقیق دما: استفاده از دماسنج برای گرم و خنک کردن شیر، کلید موفقیت در تهیه ماست است. دمای نامناسب می تواند باعث عدم بستن ماست یا ایجاد طعم ناخواسته شود.
• بهداشت ابزار و محیط: تمام ظروف و ابزارهایی که با شیر و ماست در تماس هستند، باید کاملاً تمیز و استریل باشند تا از رشد باکتری های مضر جلوگیری شود.
• استفاده از آب پنیر باقیمانده: آب پنیر سرشار از پروتئین آب پنیر (whey protein)، ویتامین های گروه B، و مواد معدنی است. آن را دور نریزید! می توانید از آن در اسموتی ها، پخت نان (به جای آب)، اضافه کردن به سوپ ها، یا حتی آبیاری گیاهان استفاده کنید.
• نحوه نگهداری ماست یونانی خانگی: ماست یونانی خانگی را در ظرف درب دار در یخچال نگهداری کنید. معمولاً تا یک هفته تازه می ماند. با گذشت زمان ممکن است کمی آب پنیر روی آن جمع شود که طبیعی است؛ کافیست آن را هم بزنید.
• طعم دهی: ماست یونانی ساده و بدون طعم دهنده بهترین گزینه است. برای افزودن طعم، می توانید هنگام مصرف، میوه تازه، عسل، گرانولا، یا شیرین کننده های طبیعی دیگر را اضافه کنید.

مضرات و موارد احتیاط در مصرف ماست یونانی: مصرف آگاهانه

ماست یونانی یک غذای سالم و مغذی است، اما مانند هر ماده غذایی دیگری، مصرف آن نیاز به آگاهی و رعایت برخی نکات احتیاطی دارد تا از حداکثر فواید آن بهره مند شویم و از عوارض احتمالی جلوگیری کنیم.

توجه به قند و شیرین کننده های افزودنی در محصولات صنعتی

بزرگترین نگرانی در مورد ماست یونانی (و سایر محصولات لبنی) موجود در بازار، محتوای قند و شیرین کننده های افزودنی در انواع طعم دار آن است. بسیاری از ماست های یونانی طعم دار با مقادیر زیادی شکر، شربت ذرت با فروکتوز بالا، یا شیرین کننده های مصنوعی غنی شده اند. این افزودنی ها می توانند مزایای سلامتی ماست را تحت الشعاع قرار دهند و به افزایش وزن، نوسانات قند خون و سایر مشکلات سلامتی کمک کنند.

توصیه می شود: همیشه ماست یونانی ساده و بدون طعم دهنده را انتخاب کنید و در صورت نیاز، خودتان با میوه های تازه، کمی عسل طبیعی، یا شیرین کننده های سالم دیگر آن را طعم دار کنید. برچسب تغذیه را با دقت مطالعه کنید و به مقدار قند افزوده (Added Sugars) توجه کنید.

حساسیت های فردی و مشکلات گوارشی جدی

در حالی که ماست یونانی به دلیل کاهش لاکتوز برای بسیاری از افراد با عدم تحمل لاکتوز مناسب است، اما همچنان حاوی مقادیر کمی لاکتوز و پروتئین های شیر است. افرادی که به لاکتوز حساسیت شدید دارند یا به پروتئین شیر (مانند کازئین یا آب پنیر) آلرژی دارند، ممکن است همچنان با مصرف آن دچار علائمی مانند نفخ، اسهال، درد شکم، یا واکنش های آلرژیک شوند. در چنین مواردی، مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه ضروری است.

همچنین، در برخی موارد نادر، پروبیوتیک ها می توانند در افراد با سیستم ایمنی بسیار ضعیف یا برخی شرایط خاص پزشکی، مشکل ساز باشند. اگر مشکلات گوارشی جدی یا بیماری های خاصی دارید، قبل از افزودن منظم ماست یونانی به رژیم غذایی خود، با یک متخصص مشورت کنید.

میزان مصرف روزانه و تعادل در رژیم غذایی

با وجود تمام فواید، ماست یونانی باید به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع مصرف شود. مصرف بیش از حد هر ماده غذایی، حتی سالم ترین آن ها، می تواند منجر به عدم تعادل تغذیه ای شود. به عنوان مثال، اگر تنها به ماست یونانی به عنوان منبع پروتئین خود بسنده کنید و از سایر منابع پروتئینی متنوع غافل شوید، ممکن است از طیف کاملی از آمینواسیدها و مواد مغذی محروم شوید.

میزان مصرف مناسب به نیازهای فردی، سطح فعالیت و اهداف سلامتی شما بستگی دارد. به طور کلی، یک تا دو وعده ماست یونانی در روز (معادل ۱۷۰ تا ۳۴۰ گرم) می تواند بخشی سالم از رژیم غذایی باشد.

انتخاب انواع پرچرب برای افراد دارای رژیم خاص

برای افرادی که در رژیم های کاهش وزن هستند، معمولاً انواع کم چرب یا بدون چربی ماست یونانی توصیه می شود. با این حال، برای افرادی که رژیم های خاصی مانند کتوژنیک را دنبال می کنند و نیاز به مصرف چربی بیشتری دارند، یا کسانی که از نظر کالری محدودیتی ندارند و می خواهند حس سیری بیشتری را تجربه کنند، انواع پرچرب ماست یونانی می تواند گزینه مناسب تری باشد.

آگاهی از این نکات احتیاطی به شما کمک می کند تا ماست یونانی را به شکل آگاهانه و متناسب با نیازهای بدنی خود مصرف کنید و از فواید بی نظیر آن به بهترین نحو بهره مند شوید.

نتیجه گیری

ماست یونانی، به عنوان یک فرآورده لبنی صاف شده، نه تنها به دلیل بافت خامه ای و غلیظ خود، بلکه به واسطه پروفایل تغذیه ای برجسته اش، جایگاه ویژه ای در میان غذاهای سالم و مغذی پیدا کرده است. غلظت بالای پروتئین، محتوای پایین تر قند و لاکتوز، و حضور پروبیوتیک های مفید، آن را به یک انتخاب عالی برای بهبود سلامت کلی، مدیریت وزن، تقویت عضلات و حمایت از سیستم گوارشی تبدیل کرده است.

در این مقاله، ما به تفصیل به تعریف ماست یونانی، فرآیند منحصر به فرد تولید آن که منجر به تفاوت های اساسی با ماست معمولی و سایر انواع می شود، پرداختیم. همچنین، ارزش غذایی بی نظیر آن شامل پروتئین بالا، کلسیم، ویتامین B12 و پروبیوتیک ها را مورد بررسی قرار دادیم. فواید گسترده آن برای سلامتی، از کمک به کاهش وزن و ریکاوری عضلات در ورزشکاران تا بهبود سلامت گوارش و سیستم ایمنی، به روشنی بیان شد. علاوه بر این، کاربردهای خلاقانه و متنوع ماست یونانی در آشپزی، از جایگزینی سالم برای چاشنی ها تا استفاده در شیرینی پزی، معرفی گردید.

یکی از مهمترین دستاوردهای این مقاله، ارائه یک راهنمای گام به گام برای تهیه ماست یونانی خانگی بود. با این دستورالعمل جامع و نکات طلایی، شما می توانید با اطمینان خاطر، ماست یونانی باکیفیت و بدون افزودنی های غیرضروری را در منزل خود تهیه کنید و از کنترل کامل بر مواد اولیه و طعم آن لذت ببرید. به یاد داشته باشید که انتخاب نوع ساده و بدون شیرین کننده، کلید بهره مندی حداکثری از فواید این محصول است.

در نهایت، ماست یونانی یک ابرغذای پرخاصیت و چندمنظوره است که می تواند به عنوان یک مکمل قدرتمند در یک رژیم غذایی سالم و سبک زندگی آگاهانه عمل کند. با درک دقیق ویژگی ها و فواید آن، قادر خواهید بود این محصول را هوشمندانه در رژیم غذایی خود بگنجانید. همین امروز ماست یونانی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید یا آن را در خانه تهیه کنید و از فواید بی نظیر آن بهره مند شوید!

سوالات متداول

آیا ماست یونانی همان ماست چکیده ایرانی است؟

ماست یونانی و ماست چکیده ایرانی از نظر فرآیند کلی صاف کردن (حذف آب پنیر) شباهت دارند و هر دو غلیظ تر از ماست معمولی هستند. با این حال، تفاوت های جزئی در نوع کشت باکتریایی، مدت زمان تخمیر، و روش صاف کردن می تواند منجر به تفاوت هایی در طعم، بافت نهایی، و میزان مواد مغذی شود. ماست یونانی معمولاً بافتی بسیار یکنواخت و خامه ای دارد، در حالی که ماست چکیده سنتی ایرانی ممکن است کمی بافت دانه دارتری داشته باشد. اما از نظر ماهیت، هر دو از خانواده ماست های غلیظ شده هستند.

آیا ماست یونانی پروبیوتیک دارد؟

بله، ماست یونانی حاوی کشت های زنده و فعال باکتریایی (پروبیوتیک ها) است که برای سلامت دستگاه گوارش و تقویت سیستم ایمنی بدن مفید هستند. این باکتری ها به حفظ تعادل میکروبیوم روده کمک کرده و می توانند در بهبود هضم و جذب مواد مغذی نقش داشته باشند.

میزان پروتئین ماست یونانی چقدر است؟

میزان پروتئین در ماست یونانی بسته به برند و محتوای چربی آن متفاوت است، اما به طور متوسط، هر ۱۰۰ گرم ماست یونانی ساده و بدون چربی می تواند حدود ۸ تا ۱۲ گرم پروتئین داشته باشد. این مقدار تقریباً دو تا سه برابر بیشتر از ماست معمولی است.

آیا مصرف ماست یونانی به لاغری کمک می کند؟ چگونه؟

بله، مصرف ماست یونانی می تواند به لاغری کمک کند. دلیل اصلی آن محتوای پروتئین بالای آن است. پروتئین باعث افزایش حس سیری شده و به کاهش اشتها کمک می کند، در نتیجه ممکن است منجر به کاهش کلی کالری دریافتی در طول روز شود. همچنین، پروتئین در حفظ توده عضلانی در طول کاهش وزن مؤثر است که این امر به حفظ متابولیسم بدن کمک می کند.

بهترین نوع ماست یونانی (پرچرب، کم چرب، بدون چربی) برای چه کسانی مناسب است؟

انتخاب بهترین نوع ماست یونانی به نیازهای رژیمی و اهداف سلامتی شما بستگی دارد:

• بدون چربی: برای افرادی که به دنبال کاهش کالری و چربی دریافتی هستند (مانند رژیم های کاهش وزن).
• کم چرب: یک گزینه متعادل برای بیشتر افراد که هم به دنبال کالری معقول هستند و هم کمی حس سیری بیشتر.
• پرچرب: برای افرادی که رژیم های خاصی مانند کتوژنیک را دنبال می کنند، نیاز به افزایش چربی سالم در رژیم غذایی خود دارند، یا به دنبال حس سیری طولانی مدت تر هستند.

آیا ماست یونانی برای افراد دیابتی مفید است؟

بله، ماست یونانی ساده و بدون شکر افزوده می تواند برای افراد دیابتی مفید باشد. پروتئین بالای آن به کند کردن جذب قند در خون کمک کرده و می تواند به کنترل سطح قند خون پس از غذا کمک کند. با این حال، افراد دیابتی باید از مصرف ماست یونانی طعم دار یا حاوی قندهای افزودنی به شدت پرهیز کنند.

آیا ماست یونانی می تواند باعث چاقی شود؟

مصرف هر ماده غذایی، حتی سالم ترین آن ها، در مقادیر بیش از نیاز کالری روزانه می تواند منجر به افزایش وزن شود. اگرچه ماست یونانی سالم است، اما مصرف انواع پرچرب آن به مقدار زیاد یا انواع طعم دار با قند بالا، می تواند به کالری دریافتی اضافه منجر شده و در صورت عدم تعادل با فعالیت بدنی، باعث چاقی شود. تعادل و آگاهی در انتخاب نوع و میزان مصرف، کلید اصلی است.

بهترین زمان مصرف ماست یونانی چه موقع است؟

ماست یونانی را می توان در هر زمانی از روز مصرف کرد. به عنوان مثال:

• صبحانه: برای شروع روز با پروتئین بالا و حس سیری.
• میان وعده: برای کنترل گرسنگی بین وعده های غذایی اصلی.
• پس از تمرین: برای ریکاوری عضلات و تأمین پروتئین لازم.
• قبل از خواب: پروتئین کازئین در آن به آهستگی هضم می شود و می تواند به ریکاوری عضلانی در طول شب کمک کند.

مهم تر از زمان، کیفیت و سادگی ماست یونانی است.

آیا ماست یونانی برای نوزادان حساسیت ایجاد می کند؟

مانند سایر محصولات لبنی، ماست یونانی نیز ممکن است در برخی نوزادان حساسیت ایجاد کند، به ویژه در نوزادانی که سابقه حساسیت به شیر گاو یا لاکتوز دارند. با این حال، به دلیل کاهش لاکتوز در فرآیند تهیه، ممکن است برای برخی نوزادان با حساسیت خفیف به لاکتوز قابل تحمل تر باشد. همیشه توصیه می شود قبل از معرفی هر غذای جدیدی به رژیم غذایی نوزاد، به ویژه محصولات لبنی، با پزشک متخصص اطفال مشورت شود.

تفاوت ماست یونانی و ایسلندی چیست؟

ماست یونانی و ماست ایسلندی (Skyr) هر دو غلیظ و سرشار از پروتئین هستند، اما تفاوت هایی دارند. Skyr معمولاً از شیر بدون چربی تهیه می شود و از نظر فنی بیشتر شبیه به یک پنیر نرم تازه است تا ماست. فرآیند صاف کردن Skyr اغلب طولانی تر است که منجر به بافتی حتی غلیظ تر و متراکم تر از ماست یونانی می شود. همچنین، کشت های باکتریایی مورد استفاده در تهیه Skyr ممکن است با ماست یونانی متفاوت باشد که بر طعم نهایی تأثیر می گذارد.

فواید آب پنیر ماست یونانی چیست؟

آب پنیر، مایع باقیمانده از فرآیند صاف کردن ماست یونانی، سرشار از مواد مغذی است. این مایع حاوی پروتئین آب پنیر (whey protein)، که یک پروتئین کامل و سریع الجذب است، ویتامین های گروه B (به ویژه ریبوفلاوین و B12)، و مواد معدنی مانند کلسیم و پتاسیم است. می توان از آن در اسموتی ها، به عنوان پایه مایعات در پخت نان یا سوپ، یا حتی به عنوان کود گیاهی استفاده کرد.