نمونه دادخواست مزاحمت و ممانعت از حق

نمونه دادخواست مزاحمت و ممانعت از حق، فرم های حقوقی مشخصی هستند که مالکان یا متصرفان قانونی املاک غیرمنقول از طریق آن ها می توانند در صورت اخلال در نحوه استفاده از ملک یا جلوگیری از بهره برداری از حقوق مرتبط با آن، به منظور اعاده وضعیت سابق و احقاق حقوق خود به مراجع قضایی مراجعه کنند. این دادخواست ها ابزارهای قانونی مهمی برای حمایت از مالکیت و حقوق وابسته به آن در برابر تعرضات غیرقانونی محسوب می شوند و فهم صحیح و تنظیم دقیق آن ها می تواند در موفقیت دعاوی ملکی نقشی کلیدی ایفا کند.

در نظام حقوقی ایران، حفظ آرامش و انتفاع کامل از اموال غیرمنقول، از جمله حقوق اساسی مالکین و متصرفین قانونی به شمار می رود. با این حال، در بسیاری از مواقع، افراد ممکن است با چالش هایی مواجه شوند که این حقوق را تحت الشعاع قرار می دهد. از جمله رایج ترین این چالش ها، دعاوی «مزاحمت از حق» و «ممانعت از حق» هستند که در صورت بروز، نیازمند اقدام قانونی به وسیله تقدیم دادخواست به محاکم قضایی است. درک صحیح تمایز بین این دو دعوا، ارکان تشکیل دهنده هر یک، و نحوه تنظیم دادخواست مربوطه، از اهمیت بالایی برخوردار است.

هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای تمامی کسانی است که به نحوی با دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق درگیر هستند یا قصد کسب دانش حقوقی در این زمینه را دارند. این راهنما شامل تعاریف دقیق قانونی، ارکان و شرایط طرح هر دعوا، تفاوت های کلیدی آن ها با یکدیگر و با سایر دعاوی ملکی، مدارک لازم، مراحل رسیدگی قانونی و به ویژه ارائه نمونه دادخواست های تفصیلی و گام به گام برای هر دو مورد است. با مطالعه این مقاله، مخاطبان قادر خواهند بود تا با آگاهی کامل تری نسبت به حقوق خود اقدام کرده و در صورت لزوم، فرآیند تنظیم دادخواست را با دقت بیشتری دنبال کنند.

دعوای مزاحمت از حق چیست؟ تعریف و ارکان

دعوای مزاحمت از حق، یکی از انواع دعاوی تصرف است که در قانون آیین دادرسی مدنی جمهوری اسلامی ایران، به منظور حمایت از متصرف مال غیرمنقول در برابر اخلال در انتفاع از متصرفاتش، پیش بینی شده است. این دعوا زمانی مطرح می شود که فردی بدون آنکه ملک را از تصرف متصرف خارج کند، با اعمال خود مانع استفاده کامل و عادی او از ملک یا حقوق مربوط به آن شود.

تعریف قانونی مزاحمت از حق

ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف دعوای مزاحمت بیان می دارد: «دعوای مزاحمت عبارت است از دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.» این ماده به وضوح نشان می دهد که در دعوای مزاحمت، هدف خواهان، صرفاً رفع اخلال و جلوگیری از ادامه اقدامات مزاحم است و نه بازپس گیری عین مال، چرا که عین مال همچنان در تصرف او قرار دارد.

ارکان دعوای مزاحمت از حق

برای آنکه یک دعوا تحت عنوان مزاحمت از حق در مراجع قضایی قابل استماع باشد، وجود ارکان و شرایط ذیل ضروری است:

1. غیرمنقول بودن موضوع دعوا: موضوع مزاحمت باید یک مال غیرمنقول باشد، مانند زمین، آپارتمان، مغازه، باغ یا هر قسمتی از آن ها. دعاوی مربوط به اموال منقول تحت این عنوان قابل طرح نیستند.
2. سابقه تصرف خواهان: خواهان دعوا (یا قائم مقام قانونی او) باید اثبات کند که قبل از وقوع مزاحمت، سابقه تصرف بلامنازع در مال غیرمنقول مورد بحث را داشته است. این سابقه تصرف باید به گونه ای باشد که نشان دهنده استفاده و بهره برداری خواهان از مال باشد. اثبات سابقه تصرف می تواند با ارائه سند مالکیت، اجاره نامه، قولنامه، استشهادیه محلی، یا گزارش تأمین دلیل صورت گیرد.
3. عدم خروج مال از تصرف خواهان: این یکی از مهم ترین تمایزات دعوای مزاحمت با دعوای تصرف عدوانی است. در مزاحمت، عین مال هنوز در تصرف خواهان است و خوانده صرفاً با اعمال خود، موجب اخلال در نحوه انتفاع خواهان از مال شده است.
4. ایجاد اخلال در انتفاع خواهان: خوانده باید با اقدامات خود، موجب اخلال در استفاده و بهره برداری خواهان از مال غیرمنقول شده باشد. این اخلال می تواند به اشکال مختلفی بروز کند.

مثال های کاربردی از مزاحمت از حق

برای درک بهتر مفهوم مزاحمت از حق، به چند مثال کاربردی توجه کنید:

• مسدود کردن درب پارکینگ یک آپارتمان با قرار دادن وسایل شخصی (مانند گلدان، موتورسیکلت یا خودرو) توسط همسایه، به نحوی که امکان تردد راحت از پارکینگ را سلب کند.
• ایجاد سر و صدای غیرمتعارف و مداوم در ساعات استراحت یا فعالیت، که باعث سلب آسایش و آرامش متصرف همسایه شود.
• ریختن نخاله، زباله یا سایر مصالح ساختمانی در مسیر تردد مشترک یا جلوی درب ورودی ملک شخص دیگر.
• نصب تابلو یا آگهی بزرگ و مزاحم در نمای ساختمان یا دیوارهای مشترک بدون اجازه، به نحوی که برای متصرف ایجاد اخلال کند.

در تمامی این موارد، ملک از تصرف خواهان خارج نشده است، اما اقدامات خوانده، مانع از انتفاع کامل و آرامش بخش خواهان از ملک خود می شود.

دعوای ممانعت از حق چیست؟ تعریف و ارکان

دعوای ممانعت از حق، نیز همچون مزاحمت از حق، از جمله دعاوی تصرف محسوب می شود که هدف آن، حمایت از حقوق ارتفاقی و انتفاعی اشخاص بر املاک غیرمنقول است. این دعوا زمانی مطرح می گردد که فردی، مانع از استفاده دیگری از حق خود بر ملک غیرمنقول شود.

تعریف قانونی ممانعت از حق

ماده ۱۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای ممانعت از حق را اینگونه تعریف می کند: «دعوای ممانعت از حق عبارت است از دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری یا در ملک خود از کسی می نماید که مانع استفاده او از حق ارتفاق یا انتفاع او شده است.» این تعریف نشان می دهد که موضوع دعوای ممانعت از حق، خودِ ملک نیست، بلکه یک «حق ارتفاق» یا «حق انتفاع» است که خواهان بر ملک دیگری یا حتی بر ملک مشترک خود با خوانده دارد و خوانده مانع از استفاده او از این حق می شود.

ارکان دعوای ممانعت از حق

برای اقامه دعوای ممانعت از حق، وجود شرایط و ارکان زیر لازم است:

1. وجود یک حق ارتفاق یا انتفاع: باید یک حق ارتفاق (مانند حق عبور، حق مجری آب، حق دید، حق حریم) یا یک حق انتفاع (مانند حق سکنی، حق عمری) وجود داشته باشد که خواهان مالک یا ذی حق آن باشد. این حقوق غالباً بر روی ملک دیگری یا در ملک مشاع اعمال می شوند.
2. سابقه استفاده خواهان از آن حق: خواهان باید اثبات کند که قبل از ایجاد ممانعت، سابقه استفاده بلامنازع و مشروع از این حق را داشته است. این سابقه می تواند برای اثبات مالکیت یا استفاده از حق کافی باشد و نیازی به اثبات مالکیت عین مال نیست.
3. ایجاد مانع و جلوگیری از استفاده توسط خوانده: خوانده با اعمال فیزیکی یا حقوقی خود، مانعی بر سر راه استفاده خواهان از حق مذکور ایجاد کرده و عملاً او را از بهره برداری از آن حق محروم ساخته است. در اینجا نیز همچون مزاحمت، عین مال از تصرف خواهان خارج نشده، بلکه حق او مورد تعرض قرار گرفته است.

مثال های کاربردی از ممانعت از حق

برای روشن شدن مفهوم ممانعت از حق، به مثال های زیر توجه کنید:

• بستن راه عبور همسایه که دارای حق ارتفاق عبور از ملک شماست، از طریق ساخت دیوار یا قرار دادن مانع فیزیکی.
• مسدود کردن مجرای آب کشاورزی که همسایه پایین دست دارای حق مجری آب از ملک شماست.
• تخریب یا مسدود کردن نورگیر مشترک در یک ساختمان که باعث ممانعت از حق نورگیری همسایه دیگر می شود.
• نصب یک دیش ماهواره در ملک مشاع (مانند پشت بام آپارتمان) به نحوی که مانع از نصب دیش یا بهره برداری سایر شرکا از فضای مشاع شود.
• ممانعت از استفاده مستأجر از بالکن یا حیاط مشترک که طبق قرارداد اجاره حق استفاده از آن را دارد.

در تمامی این موارد، خوانده با ایجاد مانع، استفاده خواهان را از حق قانونی خود سلب کرده است، اما عین مال تحت تصرف خواهان باقی مانده است.

تفاوت های کلیدی مزاحمت و ممانعت از حق

با وجود شباهت هایی که دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق به دلیل قرار گرفتن در دسته دعاوی تصرف دارند، تفاوت های بنیادینی میان آن ها وجود دارد که شناخت این تفاوت ها برای انتخاب صحیح عنوان دعوا و احقاق حقوق، حیاتی است. عدم تمایز قائل شدن بین این دو می تواند منجر به رد دعوا در دادگاه شود.

جدول مقایسه جامع

در جدول زیر، مهم ترین وجوه افتراق این دو دعوا به صورت مقایسه ای ارائه شده است:

ملاک مقایسه	دعوای مزاحمت از حق	دعوای ممانعت از حق
موضوع اخلال	اخلال در انتفاع و استفاده از عین مال غیرمنقول	ممانعت از استفاده از حق ارتفاق یا انتفاع بر مال غیرمنقول
نوع حق مورد تعرض	حق تصرف و بهره برداری از ملک (خودِ ملک)	یک حق تبعی (مانند حق عبور، حق مجری آب، حق سکنی)
نتیجه عمل خوانده	ایجاد مزاحمت و اخلال در استفاده عادی از ملک، بدون خروج کامل ملک از تصرف خواهان	جلوگیری کامل از استفاده خواهان از حق مشخص، بدون خروج عین مال از تصرف خواهان
مصادیق رایج	سد معبر در جلوی درب پارکینگ، ایجاد سر و صدای مداوم، ریختن نخاله در ملک	بستن راه عبور همسایه که حق عبور دارد، مسدود کردن مجرای آب، تخریب نورگیر مشترک
ماهیت خواسته	رفع اخلال و مزاحمت از تصرفات خواهان	رفع مانع از استفاده خواهان از حق خود

تمایز با دعوای تصرف عدوانی

یک نکته مهم در تمایز دعاوی تصرف، تفاوت مزاحمت و ممانعت از حق با دعوای تصرف عدوانی است.

در دعوای تصرف عدوانی، خوانده، ملک را به طور کامل از تصرف خواهان خارج کرده و خود متصرف آن می شود. در حالی که در دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق، ملک همچنان در تصرف خواهان باقی مانده و صرفاً نحوه انتفاع او از ملک یا حق مرتبط با آن مورد اخلال یا ممانعت قرار گرفته است.

به عبارت دیگر، در تصرف عدوانی، اصل تصرف خواهان مورد تعرض قرار گرفته و او دیگر به ملک دسترسی ندارد، اما در مزاحمت و ممانعت، تصرف او باقی است و فقط کیفیت استفاده او دچار مشکل شده است.

تمایز با دعوای خلع ید

تمایز دیگر، دعوای خلع ید است. در دعوای خلع ید، خواهان (مالک رسمی) از دادگاه می خواهد که خوانده ای را که بدون مجوز قانونی و بدون رضایت او، متصرف ملک وی شده است، از ملک خارج کند. در اینجا، اصل مالکیت خواهان و تصرف غیرقانونی خوانده، محور دعواست. این دعوا برخلاف دعاوی تصرف (مزاحمت، ممانعت و تصرف عدوانی) نیاز به اثبات مالکیت رسمی خواهان دارد و صرف سابقه تصرف کفایت نمی کند. در خلع ید، خوانده عین ملک را تصرف کرده و خواهان نه تنها قادر به انتفاع نیست، بلکه خود ملک نیز در اختیار او قرار ندارد.

شرایط عمومی و مدارک لازم برای طرح دادخواست

قبل از تنظیم و تقدیم دادخواست مزاحمت یا ممانعت از حق، شناخت شرایط عمومی خواهان و خوانده و همچنین جمع آوری مدارک و مستندات لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدامات می تواند به تسریع روند رسیدگی و افزایش شانس موفقیت در پرونده کمک شایانی کند.

شرایط خواهان و خوانده

خواهان در این دعاوی می تواند مالک، متصرف قانونی یا قائم مقام قانونی آن ها باشد. منظور از متصرف قانونی، کسی است که با سند عادی یا قرارداد اجاره، حق تصرف یا استفاده از ملک را دارد، مانند مستأجر. بنابراین، یک مستأجر نیز می تواند در صورت بروز مزاحمت یا ممانعت از حق، علیه مزاحم یا ممانعت کننده اقامه دعوا کند.

خوانده نیز فردی است که با اقدامات خود، موجب مزاحمت یا ممانعت از حق خواهان شده است. مشخصات کامل خوانده، از جمله نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی و آدرس دقیق محل سکونت او برای تنظیم دادخواست ضروری است.

مدارک اثبات مالکیت/تصرف خواهان

برای اثبات سابقه تصرف یا حق خواهان، ارائه مدارک زیر الزامی است:

• سند رسمی مالکیت: معتبرترین دلیل اثبات مالکیت و تصرف قانونی.
• اجاره نامه رسمی یا عادی: برای اثبات حق تصرف مستأجر.
• قولنامه یا مبایعه نامه: برای خریدارانی که هنوز سند رسمی به نامشان منتقل نشده است.
• استشهادیه محلی: در مواردی که سند رسمی یا عادی در دسترس نیست یا برای تقویت دلایل، گواهی کتبی شهود محلی که بر سابقه تصرف خواهان گواهی دهند، می تواند مفید باشد.
• برگه های عوارض و قبوض آب، برق، گاز و تلفن: به نام خواهان که نشان دهنده تصرف و بهره برداری او از ملک است.

مدارک اثبات مزاحمت/ممانعت

اثبات وقوع مزاحمت یا ممانعت از حق، بخش اساسی این دعاوی است. مدارک زیر در این زمینه کمک کننده خواهند بود:

• گزارش تأمین دلیل: این مهم ترین مدرک است. خواهان می تواند قبل از طرح دعوا، با مراجعه به شورای حل اختلاف یا دادگاه، درخواست تأمین دلیل نماید. در این فرآیند، کارشناس رسمی دادگستری (یا عضو شورای حل اختلاف) از محل بازدید کرده و با صورت برداری و تهیه گزارش دقیق، اقدامات مزاحم یا ممانعت کننده را مستند می کند. این گزارش اعتبار بالایی در دادگاه دارد.
• استشهادیه شهود: گواهی شفاهی یا کتبی شهود که از نزدیک شاهد اقدامات مزاحم یا ممانعت کننده بوده اند.
• عکس، فیلم و سایر مستندات: در صورت وجود، تصاویر و فیلم هایی که نشان دهنده اقدامات خوانده و اخلال ایجاد شده باشد، می تواند به عنوان دلیل ارائه گردد.
• اظهارنامه: در بسیاری از موارد، ارسال یک اظهارنامه قضایی به خوانده، پیش از طرح دادخواست، می تواند گامی مؤثر برای اتمام حجت و همچنین اثبات سوء نیت خوانده در صورت عدم تمکین باشد. کپی اظهارنامه و ابلاغ آن به خوانده، ضمیمه دادخواست می گردد.
• کپی کارت ملی و شناسنامه: خواهان و خوانده (در صورت اطلاع از مشخصات کامل خوانده).

جمع آوری دقیق و کامل این مدارک، فرآیند رسیدگی را تسهیل کرده و بنیه دفاعی خواهان را در دادگاه تقویت می نماید. در مواردی که مدارک کافی در دست نیست، مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند در جمع آوری مستندات صحیح، راهگشا باشد.

نحوه تنظیم نمونه دادخواست مزاحمت از حق (گام به گام + نمونه)

تنظیم دادخواست، اولین و یکی از مهم ترین گام ها در طرح هر دعوای حقوقی است. یک دادخواست دقیق و کامل، می تواند مسیر رسیدگی را هموار کرده و در نتیجه نهایی پرونده مؤثر باشد. در این بخش، به نحوه تنظیم نمونه دادخواست مزاحمت از حق به صورت گام به گام همراه با یک نمونه عملی می پردازیم.

اجزای دادخواست

هر دادخواست حقوقی شامل اجزای مشخصی است که باید به دقت تکمیل شوند. این اجزا عبارتند از:

1. مشخصات خواهان: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت (شهر، خیابان، کوچه، پلاک).
2. مشخصات خوانده: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت (در صورت اطلاع).
3. وکیل یا نماینده قانونی: در صورتی که دادخواست توسط وکیل یا نماینده قانونی تقدیم شود، مشخصات ایشان در این قسمت درج می گردد.
4. تعیین خواسته و بهای آن: خواسته در اینجا الزام به رفع مزاحمت از حق است و از آنجا که این دعوا غیرمالی است، بهای خواسته معمولاً غیرقابل تقویم یا طبق تعرفه قانونی است.
5. دلایل و منضمات دادخواست: فهرستی از تمامی مدارک و مستنداتی که برای اثبات ادعا ارائه می شود.
6. شرح دادخواست: مهم ترین بخش دادخواست که در آن خواهان به تشریح واقعه، ادله و درخواست خود می پردازد.

نکات مهم در نگارش شرح دادخواست مزاحمت

در نگارش بخش شرح دادخواست مزاحمت از حق، رعایت نکات زیر ضروری است:

• توضیح دقیق واقعه: به روشنی و وضوح، اقدامات مزاحمتی خوانده را شرح دهید.
• زمان و مکان: تاریخ و محل دقیق وقوع مزاحمت را ذکر کنید.
• نوع اخلال: به تفصیل توضیح دهید که چگونه اقدامات خوانده موجب اخلال در انتفاع شما از ملک شده است.
• اثبات سابقه تصرف: حتماً به سابقه تصرف خود در ملک قبل از وقوع مزاحمت اشاره کرده و مدارک اثبات آن را (مانند سند مالکیت یا اجاره نامه) به عنوان منضمات ذکر کنید.
• استناد به مواد قانونی: به ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی و سایر مواد مرتبط استناد کنید.
• درخواست های جانبی: در صورت لزوم، درخواست هایی مانند مطالبه خسارات دادرسی (هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و تأمین دلیل) را نیز مطرح کنید.

نمونه دادخواست کامل رفع مزاحمت از حق

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل وقوع ملک]

با سلام و احترام، به استحضار عالی می رساند:

مشخصات خواهان:
نام: [نام خواهان]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
شغل: [شغل خواهان]
محل اقامت: [آدرس کامل و دقیق خواهان (شهر، خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد)]

مشخصات خوانده:
نام: [نام خوانده]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
کد ملی: [کد ملی خوانده (در صورت اطلاع)]
شغل: [شغل خوانده (در صورت اطلاع)]
محل اقامت: [آدرس کامل و دقیق خوانده (شهر، خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد)]

وکیل یا نماینده قانونی: [در صورت وجود: نام، نام خانوادگی، آدرس وکیل]

تعیین خواسته و بهای آن:
۱. الزام خوانده به رفع مزاحمت از حق انتفاع اینجانب از ملک به نشانی [آدرس کامل ملک مورد مزاحمت (شهر، خیابان، کوچه، پلاک ثبتی، بخش ثبتی)]
۲. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، هزینه تأمین دلیل و کارشناسی.
نوع دعوا: غیرمالی

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. تصویر مصدق [سند مالکیت / اجاره نامه / مبایعه نامه] به شماره [شماره سند/اجاره نامه/مبایعه نامه] مورخ [تاریخ]
۲. تصویر مصدق [گزارش تأمین دلیل / نظریه کارشناسی رسمی دادگستری] شماره [شماره گزارش] مورخ [تاریخ] صادره از [شورای حل اختلاف / دادگاه]
۳. تصویر مصدق [استشهادیه محلی / شهادت شهود]
۴. تصویر مصدق [اظهارنامه ارسالی به خوانده] شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ] (در صورت وجود)
۵. تصویر [عکس / فیلم] (در صورت وجود)
۶. کارت ملی و شناسنامه خواهان.

شرح دادخواست:
۱. اینجانب خواهان به موجب [سند مالکیت / اجاره نامه / مبایعه نامه] پیوست، [مالک / مستأجر / متصرف قانونی] یک قطعه ملک [مسکونی / تجاری / اداری / زمین] به پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] واقع در بخش [شماره بخش ثبتی] شهرستان [نام شهرستان] به نشانی [آدرس دقیق ملک] می باشم و از سابقه تصرف بلامنازع در آن برخوردار بوده ام.
۲. خوانده محترم، جناب/سرکار خانم [نام خوانده]، از تاریخ [تاریخ شروع مزاحمت] با اقدامات [مانند: قرار دادن خودرو/مصالح ساختمانی/زباله/ایجاد سر و صدای غیرمتعارف و مداوم] در [محل دقیق مزاحمت، مثلاً جلوی درب ورودی پارکینگ / راه پله مشاع / حیاط مشترک]، موجبات اخلال و مزاحمت در حق انتفاع و استفاده کامل و عادی اینجانب از ملک مذکور را فراهم آورده است. این اقدامات موجب سلب آرامش و سلب امکان تردد/استفاده از [حق خاصی که دچار اخلال شده، مثلاً پارکینگ / راه پله / حیاط] گردیده است.
۳. علی رغم تذکرات شفاهی و [در صورت ارسال اظهارنامه: ارسال اظهارنامه قضایی به شماره فوق الذکر]، خوانده از رفع مزاحمت خودداری نموده است.
۴. وقوع مزاحمت و اخلال ایجاد شده توسط خوانده، به موجب [گزارش تأمین دلیل / نظریه کارشناسی / استشهادیه محلی] پیوست، به تأیید رسیده و محرز و مدلل می باشد.
۵. لذا با توجه به عدم رفع مزاحمت توسط خوانده و استناداً به ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و با ارائه دلایل و منضمات فوق الذکر، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر:
    الف) الزام خوانده به رفع کامل مزاحمت و جلوگیری از تکرار آن.
    ب) محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی، اعم از هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل، مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء

توضیح تک تک بخش های نمونه دادخواست:

• ریاست محترم دادگاه: نام مرجع قضایی صالح که دادخواست به آن تقدیم می شود.
• مشخصات خواهان و خوانده: اطلاعات شناسایی و تماس طرفین دعوا.
• وکیل یا نماینده قانونی: اگر از وکیل استفاده می کنید، اطلاعات او.
• تعیین خواسته: دقیقاً آنچه را که از دادگاه می خواهید، ذکر کنید. اینجا رفع مزاحمت و جبران خسارات است.
• دلایل و منضمات: لیستی از اسناد و مدارکی که برای اثبات ادعای خود ارائه می دهید. هر مدرک باید به صورت تصویر مصدق باشد.
• شرح دادخواست: روایت دقیق و مستند شما از ماجرا، که شامل سابقه تصرف، اقدامات مزاحمتی، تلاش های قبلی برای حل موضوع، و استناد به مواد قانونی است.
• امضاء: امضای خواهان یا وکیل او.

نحوه تنظیم نمونه دادخواست ممانعت از حق (گام به گام + نمونه)

تنظیم دادخواست ممانعت از حق نیز از اصول کلی مشابه با دادخواست مزاحمت پیروی می کند، اما با تمرکز بر روی حق مورد ممانعت و سابقه استفاده از آن. در این بخش، به نحوه تنظیم نمونه دادخواست ممانعت از حق به صورت گام به گام همراه با یک نمونه عملی می پردازیم.

اجزای دادخواست

اجزای دادخواست ممانعت از حق مشابه دادخواست مزاحمت است و شامل مشخصات خواهان، خوانده، وکیل، خواسته، دلایل و منضمات و شرح دادخواست می شود. تنها تفاوت عمده در محتوای خواسته و شرح دادخواست است که باید به طور خاص به حق مورد ممانعت اشاره کند.

نکات مهم در نگارش شرح دادخواست ممانعت از حق

در نگارش بخش شرح دادخواست ممانعت از حق، رعایت نکات زیر حائز اهمیت است:

• توضیح دقیق حق مورد ممانعت: به روشنی نوع حق ارتفاق یا انتفاع را که مورد ممانعت قرار گرفته است (مثلاً حق عبور از ملک همسایه، حق مجری آب از ملک پایین دست) مشخص کنید.
• سابقه استفاده خواهان: به تفصیل توضیح دهید که از چه زمانی و چگونه از این حق استفاده می کرده اید و این سابقه باید بلامنازع باشد.
• نحوه ایجاد مانع توسط خوانده: شرح دهید که خوانده با چه اقداماتی و از چه تاریخی مانع از استفاده شما از این حق شده است.
• استناد به مواد قانونی: به ماده ۱۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی و سایر مواد مرتبط استناد کنید.
• درخواست های جانبی: مانند مطالبه خسارات دادرسی، در صورت لزوم.

نمونه دادخواست کامل رفع ممانعت از حق

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل وقوع ملک]

با سلام و احترام، به استحضار عالی می رساند:

مشخصات خواهان:
نام: [نام خواهان]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
شغل: [شغل خواهان]
محل اقامت: [آدرس کامل و دقیق خواهان (شهر، خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد)]

مشخصات خوانده:
نام: [نام خوانده]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
کد ملی: [کد ملی خوانده (در صورت اطلاع)]
شغل: [شغل خوانده (در صورت اطلاع)]
محل اقامت: [آدرس کامل و دقیق خوانده (شهر، خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد)]

وکیل یا نماینده قانونی: [در صورت وجود: نام، نام خانوادگی، آدرس وکیل]

تعیین خواسته و بهای آن:
۱. الزام خوانده به رفع ممانعت از حق [حق ارتفاق/انتفاع مورد ممانعت، مثلاً حق عبور / حق مجری آب / حق نورگیری] اینجانب از ملک به نشانی [آدرس کامل ملک مورد ممانعت، مثلاً ملک خوانده به پلاک ثبتی...]
۲. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، هزینه تأمین دلیل و کارشناسی.
نوع دعوا: غیرمالی

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. تصویر مصدق [سند رسمی مالکیت / مدارک اثبات حق ارتفاق/انتفاع (مانند سند رسمی یا قرارداد)] به شماره [شماره سند/قرارداد] مورخ [تاریخ]
۲. تصویر مصدق [گزارش تأمین دلیل / نظریه کارشناسی رسمی دادگستری] شماره [شماره گزارش] مورخ [تاریخ] صادره از [شورای حل اختلاف / دادگاه]
۳. تصویر مصدق [استشهادیه محلی / شهادت شهود]
۴. تصویر مصدق [اظهارنامه ارسالی به خوانده] شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ] (در صورت وجود)
۵. تصویر [عکس / فیلم] (در صورت وجود)
۶. کارت ملی و شناسنامه خواهان.

شرح دادخواست:
۱. اینجانب خواهان به موجب [سند رسمی مالکیت / مدارک اثبات حق ارتفاق/انتفاع] پیوست، [مالک/ذی حق] [حق ارتفاق/انتفاع] [مثلاً: حق عبور پیاده و سواره] از ملک مجاور (ملک خوانده) به پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی ملک خوانده] واقع در بخش [شماره بخش ثبتی] شهرستان [نام شهرستان] به نشانی [آدرس دقیق ملک خوانده] می باشم.
۲. این حق [حق ارتفاق/انتفاع] از سابقه چندین ساله [مثلاً: بیش از ۱۵ سال / زمان مشخص] برخوردار بوده و اینجانب همواره به صورت بلامنازع از آن استفاده می نموده ام.
۳. خوانده محترم، جناب/سرکار خانم [نام خوانده]، از تاریخ [تاریخ شروع ممانعت] با اقدامات [مانند: ساخت دیوار / قرار دادن درب آهنی و قفل کردن آن / مسدود کردن مجرای آب / تخریب نورگیر] در [محل دقیق ایجاد مانع، مثلاً در مسیر عبور / در محل مجرای آب / در محل نورگیر]، به طور کلی و کامل مانع از استفاده اینجانب از حق [حق مورد ممانعت] گردیده است.
۴. علی رغم تذکرات شفاهی و [در صورت ارسال اظهارنامه: ارسال اظهارنامه قضایی به شماره فوق الذکر]، خوانده از رفع ممانعت خودداری نموده است.
۵. وقوع ممانعت از حق و اقدامات خوانده، به موجب [گزارش تأمین دلیل / نظریه کارشناسی / استشهادیه محلی] پیوست، به تأیید رسیده و محرز و مدلل می باشد.
۶. لذا با توجه به عدم رفع ممانعت توسط خوانده و استناداً به ماده ۱۶۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و با ارائه دلایل و منضمات فوق الذکر، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر:
    الف) الزام خوانده به رفع کامل ممانعت و امکان پذیر نمودن استفاده اینجانب از حق [حق مورد ممانعت] و جلوگیری از تکرار آن.
    ب) محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی، اعم از هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل، مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء

توضیح تک تک بخش های نمونه دادخواست:

• ریاست محترم دادگاه: نام مرجع قضایی صالح که دادخواست به آن تقدیم می شود.
• مشخصات خواهان و خوانده: اطلاعات شناسایی و تماس طرفین دعوا.
• وکیل یا نماینده قانونی: در صورت استفاده از وکیل، اطلاعات او.
• تعیین خواسته: دقیقاً آنچه را که از دادگاه می خواهید، ذکر کنید. اینجا رفع ممانعت از حق و جبران خسارات است.
• دلایل و منضمات: لیستی از اسناد و مدارکی که برای اثبات ادعای خود ارائه می دهید. هر مدرک باید به صورت تصویر مصدق باشد.
• شرح دادخواست: روایت دقیق و مستند شما از ماجرا، که شامل سابقه استفاده از حق، اقدامات ممانعت کننده، تلاش های قبلی برای حل موضوع، و استناد به مواد قانونی است.
• امضاء: امضای خواهان یا وکیل او.

مراحل قانونی و اجرایی رسیدگی به دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق

پس از تنظیم دقیق دادخواست، لازم است با مراحل قانونی و اجرایی رسیدگی به دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق آشنا شوید تا بتوانید به درستی پرونده خود را پیگیری کنید. این فرآیند از ثبت دادخواست آغاز شده و تا اجرای حکم ادامه می یابد.

مرجع صالح: دادگاه حقوقی و شورای حل اختلاف

مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق، دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک است. با این حال، در برخی موارد و با توجه به ارزش خواسته و نوع دعوا، شوراهای حل اختلاف نیز ممکن است صلاحیت رسیدگی داشته باشند:

• اگر خواسته دعوا صرفاً رفع مزاحمت یا ممانعت از حق باشد و جنبه مالی نداشته باشد، دادگاه حقوقی صالح است.
• در صورتی که همراه با رفع مزاحمت یا ممانعت، مطالبه خسارت مالی نیز مطرح شود و مبلغ خسارت در حد نصاب صلاحیت شورای حل اختلاف (معمولاً تا ۲۰ میلیون تومان) باشد، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به هر دو بخش را خواهد داشت. در غیر این صورت، دادگاه حقوقی مرجع صالح خواهد بود.
• خواهان می تواند در زمان تقدیم دادخواست، صریحاً اعلام کند که تمایل ندارد پرونده اش به شورای حل اختلاف ارجاع شود و اصرار بر رسیدگی در دادگاه حقوقی دارد.

آیا دعوا مالی است یا غیرمالی؟

دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق، ذاتاً غیرمالی محسوب می شوند. این بدان معناست که خواسته اصلی دعوا (رفع مزاحمت یا ممانعت) ارزش ریالی مستقیم ندارد، هرچند ممکن است آثار مالی بر آن مترتب شود. غیرمالی بودن این دعاوی، تأثیر مستقیمی بر هزینه دادرسی دارد.

هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی کمتر از دعاوی مالی است و بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضائیه محاسبه می شود. حتی اگر خواهان ضمن دادخواست، مطالبه خسارات مادی ناشی از مزاحمت یا ممانعت را نیز مطرح کند، بخش اصلی دعوا همچنان غیرمالی تلقی شده و فقط برای بخش مطالبه خسارت (در صورتی که از نصاب شورای حل اختلاف بیشتر باشد) بر اساس خواسته مالی، هزینه دادرسی مجزا محاسبه می گردد.

هزینه های مربوطه

علاوه بر هزینه دادرسی، خواهان باید هزینه های دیگری را نیز در نظر بگیرد:

• هزینه تأمین دلیل: در صورت درخواست تأمین دلیل از شورای حل اختلاف یا دادگاه، هزینه ای بابت صورت برداری و تهیه گزارش توسط کارشناس یا عضو شورا دریافت می شود.
• هزینه کارشناسی: اگر دادگاه جهت بررسی دقیق تر وضعیت ملک و تأیید مزاحمت یا ممانعت، اقدام به ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری کند، هزینه کارشناسی بر عهده خواهان خواهد بود که در نهایت می تواند از خوانده مطالبه شود.
• حق الوکاله وکیل: در صورت استفاده از وکیل، حق الوکاله ایشان طبق قرارداد و تعرفه های قانونی پرداخت می شود.

روند دادرسی

روند کلی دادرسی به شرح زیر است:

1. ثبت دادخواست: دادخواست تنظیم شده به همراه مدارک لازم، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صالح ارسال می شود.
2. ارجاع به شعبه: پس از ثبت، دادخواست به یکی از شعب دادگاه عمومی حقوقی ارجاع می گردد.
3. ابلاغ به خوانده: دادگاه، وقت رسیدگی را تعیین و دادخواست و ضمائم آن را به خوانده ابلاغ می کند تا برای دفاع در جلسه حاضر شود.
4. جلسه رسیدگی: طرفین در جلسه دادگاه حاضر شده و دفاعیات خود را مطرح می کنند. دادگاه ممکن است نیاز به تحقیقات محلی یا ارجاع به کارشناسی داشته باشد.
5. صدور رأی: پس از تکمیل تحقیقات و استماع دفاعیات، دادگاه اقدام به صدور رأی می کند. رأی ممکن است مبنی بر رد دعوا یا قبول آن باشد.

اجرای حکم

یکی از نکات مهم و مزیت های دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق، قابلیت اجرای حکم قبل از قطعیت آن است. طبق ماده ۱۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی، «رأی صادره در دعاوی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق، بلافاصله پس از صدور، قابل اجراست و تجدیدنظرخواهی مانع اجرای آن نمی باشد». این امر به خواهان امکان می دهد که بدون انتظار برای طی مراحل تجدیدنظر و قطعی شدن حکم، به سرعت به حق خود دست یابد.

پس از صدور رأی مبنی بر رفع مزاحمت یا ممانعت، خواهان می تواند درخواست صدور اجراییه نماید و واحد اجرای احکام دادگستری با همکاری نیروی انتظامی، اقدام به اجرای حکم و رفع مزاحمت یا ممانعت خواهد کرد.

مدت زمان تقریبی رسیدگی

مدت زمان رسیدگی به این دعاوی بسته به عوامل مختلفی از جمله حجم کاری دادگاه، نیاز به تأمین دلیل یا کارشناسی، و همکاری طرفین، متغیر است. اما با توجه به قابلیت اجرای فوری حکم، این دعاوی معمولاً نسبت به سایر پرونده های حقوقی با سرعت بیشتری به نتیجه می رسند و خواهان می تواند در زمان معقولی به مقصود خود دست یابد.

نکات مهم و توصیه های کاربردی

در کنار آشنایی با تعاریف و مراحل قانونی، آگاهی از برخی نکات و توصیه های کاربردی می تواند به شما در مدیریت بهتر پرونده های مزاحمت و ممانعت از حق یاری رساند و شانس موفقیت شما را افزایش دهد.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص

دعاوی ملکی، به ویژه آن دسته که با جزئیات حقوقی مانند مزاحمت و ممانعت از حق سر و کار دارند، نیازمند دقت و تخصص ویژه ای هستند. مشاوره با وکیل متخصص دعاوی ملکی نه تنها در تنظیم دقیق دادخواست و جمع آوری مدارک صحیح نقش کلیدی ایفا می کند، بلکه در پیگیری پرونده، حضور در جلسات دادرسی، و ارائه دفاعیات مستدل نیز بسیار حائز اهمیت است. وکیل با تجربه می تواند با توجه به جزئیات پرونده شما، بهترین مسیر قانونی را پیشنهاد دهد و از بروز خطاهای رایج جلوگیری کند.

ارسال اظهارنامه قضایی

قبل از طرح دادخواست، ارسال یک اظهارنامه قضایی به شخص مزاحم یا ممانعت کننده، اقدامی هوشمندانه است. اظهارنامه، به عنوان اتمام حجت قانونی عمل می کند و به خوانده فرصت می دهد تا پیش از ورود به فرآیند قضایی، از اقدامات خود دست بردارد. همچنین، در صورت عدم تمکین خوانده، اظهارنامه به عنوان مدرکی دال بر آگاهی او از تخلف و اصرار بر آن، در دادگاه قابل ارائه است و می تواند به تقویت پرونده شما کمک کند.

مزاحمت و ممانعت از حق در ملک مشاع

در املاک مشاع (املاکی که چندین نفر در آن شریک هستند)، شرایط ویژه ای برای دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق وجود دارد. هر یک از شرکا می تواند نسبت به سهم مشاع خود، دعوای رفع مزاحمت یا ممانعت از حق را مطرح کند، حتی اگر مزاحمت یا ممانعت توسط یکی دیگر از شرکا ایجاد شده باشد. نکته مهم این است که در ملک مشاع، هیچ شریکی نمی تواند بدون اجازه سایر شرکا، تصرفی خارج از حد متعارف در ملک داشته باشد یا مانع از استفاده سایرین از حقوق مشاع شود. در این موارد، اثبات اینکه اقدام خوانده، فراتر از حدود تصرف مجاز و موجب اخلال یا ممانعت شده است، اهمیت می یابد.

قابلیت طرح دعوای کیفری در کنار حقوقی

در برخی موارد، اقدامات مزاحمت آمیز یا ممانعت کننده ممکن است جنبه کیفری نیز داشته باشد. به عنوان مثال، اگر مزاحمت با تهدید، توهین، یا تخریب همراه باشد، علاوه بر طرح دعوای حقوقی رفع مزاحمت یا ممانعت، می توان شکایت کیفری نیز مطرح کرد. ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به موضوع تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق به صورت کیفری می پردازد و برای متخلفان مجازات حبس و جزای نقدی در نظر گرفته است. مشورت با وکیل برای تشخیص جنبه کیفری موضوع و طرح همزمان یا متوالی دعاوی حقوقی و کیفری، توصیه می شود.

حقوق ارتفاقی و انتفاعی

حقوق ارتفاقی و انتفاعی، دو مفهوم مهم در دعاوی ملکی هستند که در دعوای ممانعت از حق، نقش محوری دارند.

• حق ارتفاق: حقی است که به موجب آن، مالک ملکی به اعتبار ملک خود، می تواند از ملک دیگری عبور کند، آب ببرد، یا حق دید و نورگیری داشته باشد. این حق به نفع یک ملک و بر ضرر ملک دیگر است و معمولاً با انتقال ملک نیز منتقل می شود. مثال بارز آن، حق عبور از گذر همسایه است.
• حق انتفاع: حقی است که به موجب آن، شخص می تواند از منافع ملک دیگری استفاده کند، بدون آنکه مالک عین آن باشد. حق سکنی (حق زندگی در خانه دیگری)، حق عمری (حق انتفاع به مدت عمر مالک یا منتفع) و حق رقبی (حق انتفاع برای مدت معین) از انواع آن هستند. در اینجا، حق به نفع شخص است و نه ملک.

شناخت دقیق این حقوق و مستندات مربوط به آن ها، در اثبات دعوای ممانعت از حق و احقاق حق خواهان بسیار مهم است.

نتیجه گیری

دعاوی مزاحمت و ممانعت از حق، از جمله ابزارهای حقوقی حیاتی برای حفظ حقوق مالکان و متصرفان قانونی اموال غیرمنقول در برابر اخلال گری ها و موانع ایجاد شده توسط اشخاص ثالث هستند. همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، هرچند این دو دعوا در دسته دعاوی تصرف قرار می گیرند و شباهت هایی با یکدیگر دارند، اما از نظر موضوع و ارکان اساسی، تفاوت های کلیدی و مهمی دارند که درک صحیح آن ها برای طرح موفق دعوا ضروری است.

آشنایی با تعاریف قانونی، ارکان تشکیل دهنده هر یک، تمایز آن ها با سایر دعاوی ملکی مانند تصرف عدوانی و خلع ید، و آگاهی از مدارک لازم برای اثبات ادعا، گام های اولیه و مهم در این مسیر است. همچنین، تسلط بر نحوه تنظیم دادخواست های دقیق و مستدل، همراه با رعایت نکات حقوقی مربوط به شرح واقعه و استنادات قانونی، به طور چشمگیری در پیشبرد پرونده مؤثر خواهد بود.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و نیاز به رعایت جزئیات در تنظیم دادخواست و پیگیری مراحل دادرسی، اکیداً توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، از مشاوره و راهنمایی یک وکیل متخصص دعاوی ملکی بهره مند شوید. وکیل با تجربه می تواند با تحلیل دقیق وضعیت حقوقی شما و ارائه راهکارهای مناسب، شانس موفقیت شما را در محاکم قضایی افزایش داده و از اتلاف وقت و منابع جلوگیری نماید. اقدام به موقع و صحیح قانونی، کلید احقاق حقوق شماست.