پشت نکردن به دیگران

پشت نکردن به دیگران، فراتر از پرهیز از غیبت، به معنای تعهد عمیق به وفاداری، حمایت، صداقت، حفظ آبرو و اسرار، و پرهیز از هرگونه خیانت است. این مفهوم بیانگر یک ارزش بنیادین در اخلاق فردی و اجتماعی است که سلامت روانی افراد و استحکام پیوندهای جامعه را تضمین می کند و از ابعاد گوناگون دینی، روان شناختی و اخلاقی قابل بررسی و تعمق است.

این اصل اخلاقی، در واقع ستون فقرات روابط انسانی محسوب می شود؛ از دوستی های صمیمی گرفته تا تعاملات گسترده اجتماعی و حتی سعادت اخروی، نقش بی بدیلی ایفا می کند. پرداختن به این موضوع تنها به معنای رعایت یک قاعده خشک و انتزاعی نیست، بلکه درک عمیقی از تأثیرات متقابل رفتار انسان ها بر یکدیگر و بر کل ساختار جامعه را شامل می شود. هنگامی که افراد به یکدیگر پشت نمی کنند، شبکه ای از اعتماد و اطمینان شکل می گیرد که زمینه را برای همکاری، همدلی و پیشرفت جمعی فراهم می آورد.

در این مقاله، به بررسی جامع ابعاد مختلف این مفهوم خواهیم پرداخت و با تکیه بر دیدگاه های اخلاقی، روان شناختی و آموزه های عمیق دینی، جلوه های عملی آن را تبیین خواهیم کرد. همچنین، پیامدهای زیان بار عدم رعایت این اصل و راه های تقویت آن در شخصیت فردی و روابط اجتماعی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت تا گامی مؤثر در جهت ارتقاء فرهنگ وفاداری و مسئولیت پذیری برداشته شود.

ابعاد و جلوه های پشت نکردن به دیگران: تجلی این ارزش در عمل

مفهوم پشت نکردن به دیگران صرفاً یک توصیه اخلاقی ساده نیست، بلکه طیف وسیعی از رفتارها و نگرش ها را در بر می گیرد که در عمل و در بطن روابط انسانی خود را نشان می دهد. این ارزش بنیادین در ابعاد مختلفی از زندگی فردی و اجتماعی نمود پیدا می کند و هر یک از این ابعاد، نقش کلیدی در ساختن یک شخصیت اخلاقی و جامعه ای سالم ایفا می کند.

وفاداری و پایداری در روابط

وفاداری، سنگ بنای هر رابطه پایداری است. این ویژگی به معنای حفظ تعهد و وفای به عهد، حتی در شرایط دشوار و چالش برانگیز است. در دوستی ها، روابط خانوادگی و حرفه ای، وفاداری نه تنها حس امنیت و اطمینان را به ارمغان می آورد، بلکه به استحکام پیوندهای انسانی کمک شایانی می کند. یک فرد وفادار، در لحظات سخت زندگی دوستان و عزیزانش، حاضر و حامی آن هاست. او رفاقت را پایدار می داند و هرگز دوستانش را در بحران ها یا هنگام ضعف و آسیب پذیری رها نمی کند.

وفاداری به معنای پایداری در تصمیمات و وعده ها نیز هست. هنگامی که فردی قولی می دهد یا تعهدی می پذیرد، انتظار می رود که به آن پایبند بماند. این پایداری، از بروز احساس خیانت به دوست یا پیمان شکنی جلوگیری کرده و ارزش اعتماد را در روابط ارتقاء می بخشد. تقویت این جنبه از شخصیت نیازمند خودآگاهی و اراده قوی است تا در برابر وسوسه های لحظه ای یا فشارهای بیرونی، اصول وفاداری حفظ شود.

حفظ آبرو، حریم شخصی و اسرار دیگران

یکی از مهم ترین جلوه های پشت نکردن به دیگران، احترام به آبرو، حریم شخصی و اسرار آن هاست. این بعد، مستقیماً به سلامت روانی افراد و امنیت اجتماعی گره خورده است و شامل پرهیز از غیبت، تهمت، تجسس و افشای عیوب می شود.

پرهیز از غیبت و تهمت

غیبت به معنای سخن گفتن پشت سر کسی است که از شنیدن آن ناراحت می شود، حتی اگر آن صفت یا ویژگی در او وجود داشته باشد. تهمت اما اتهامی ناروا و بی اساس است که فردی را به کاری که نکرده، متهم می کند. هر دو عمل در آموزه های اخلاقی و دینی به شدت مذموم و از گناهان کبیره شمرده شده اند.

در قرآن کریم، در سوره حجرات آیه ۱۲، خداوند متعال به شدت از غیبت نهی کرده و آن را به خوردن گوشت برادر مرده تشبیه می کند: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیمٌ.» این تشبیه، عمق قبح و زشتی این عمل را به وضوح نشان می دهد؛ چرا که خوردن گوشت مرده، عملی نفرت انگیز است و غیبت نیز به همان میزان ناپسند و مخرب شناخته شده است.

«إنّ الغِيبةَ أشَدُّ مِنَ الزِّنا … أنّ الرجلَ يزنی فَيتوبُ وَ يتوبُ اللّهِ عليه و أنّ صاحِبَ الغيبةِ لا يُغفَرُ لَهُ حَتّى يَغفِرُ لَهُ صُاحِبُهُ.»

غیبت از زنا بدتر است… زیرا انسان زناکار اگر توبه کند، خدا توبه اش را می پذیرد، ولی شخص غیبت کننده، مورد بخشش قرار نمی گیرد، مگر آن کسی که غیبت او شده است، او را ببخشد.

این روایت پیامبر اکرم (ص) به وضوح نشان می دهد که غیبت، به دلیل جنبه «حق الناس» بودن، حتی از برخی گناهان بزرگ دیگر نیز دشوارتر است؛ چرا که بخشش آن منوط به رضایت کسی است که آبروی او هتک شده است. آثار و پیامدهای غیبت تنها به دنیای فردی محدود نمی شود، بلکه در سطح اجتماعی نیز به تضعیف اعتماد متقابل، ایجاد کینه و از بین رفتن همبستگی منجر می شود. از منظر اخروی نیز، غیبت کننده با عواقب سنگینی روبرو خواهد بود، از جمله از بین رفتن حسنات و عدم پذیرش عبادات. روایاتی همچون «مَنِ اغتَابَ مُسلِماً أو مُسلِمَةً لم يَقبلِ اللّهِ صَلاتَهُ وَ لا صيامَهُ أربَعينَ صَباحاً إلّا أن يَغفِرَ لَهُ صَاحِبُه» مؤید این مطلب است.

با این حال، برخی موارد خاص از تعریف غیبت مستثنی هستند و ایرادی بر آن ها وارد نیست. این موارد شامل مشورت کردن در اموری که نیاز به شناخت طرف مقابل دارد (مثلاً برای ازدواج یا شراکت)، دادخواهی و شکایت از ظالم به قاضی، بیان حقایق ضروری جهت پیشگیری از ضرر و زیان به دیگران، و یا معرفی فردی که به فسق و گناه مشهور است، می شود. در این موقعیت ها، هدف اصلاح، پیشگیری یا اجرای عدالت است و نه صرفاً آبروبری و تخریب شخصیت. جبران غیبت، در وهله اول با توبه و استغفار به درگاه الهی آغاز می شود. اما از آنجا که غیبت از جمله «حق الناس» است، رضایت فرد غیبت شونده نیز ضروری است. با این حال، فقها تأکید کرده اند که در صورتی که طلب حلالیت مستقیم از فرد غیبت شونده موجب ایجاد فتنه، خصومت یا افشای امری شود که پیش از آن نمی دانسته و ممکن است به او آسیب بیشتری بزند، لازم نیست حلالیت طلبیده شود. در این موارد، بهتر است برای فرد غیبت شونده طلب آمرزش شود، او را در عبادات شریک کرد و برایش دعا نمود تا حق او از بین نرود.

حفظ اسرار و حریم خصوصی:
حفظ اسرار دیگران، به ویژه رازهایی که با نیت اعتماد و اطمینان بیان شده اند، از پایه های اصلی پشت نکردن به افراد است. فاش کردن رازها نه تنها به اعتماد آسیب می زند، بلکه می تواند تبعات جبران ناپذیری برای فرد داشته باشد. این امر شامل پرهیز از تجسس در زندگی خصوصی مردم و دخالت بی جا در امور شخصی آن ها نیز می شود. احترام به حریم خصوصی، نشانه ای از بلوغ اخلاقی و مسئولیت اجتماعی است.

حمایت عملی و معنوی

حمایت از دیگران در زمان نیاز، یکی دیگر از جلوه های بارز پشت نکردن به آن هاست. این حمایت می تواند ابعاد مختلفی داشته باشد:

• یاری رساندن در نیازهای مادی: کمک مالی، فکری یا عملی در مواقعی که فردی با مشکلات اقتصادی، فکری یا نیازمندی های مادی روبرو است.
• تقویت روحی و عاطفی: ارائه پشتیبانی معنوی، همدلی و همدردی با مشکلات دیگران. این نوع حمایت به افراد حس امنیت و اطمینان می بخشد و آن ها را در غلبه بر چالش ها یاری می کند.
• عدم ترک و تنها گذاشتن: به ویژه در شرایط آسیب پذیری، ضعف یا بیماری، کنار گذاشتن فردی که به ما نیاز دارد، به معنای پشت کردن به اوست. حمایت به معنای همراهی پایدار و نشان دادن همبستگی در لحظات سخت است.

این جنبه از پشت نکردن به دیگران، به طور مستقیم بر سلامت روانی و اجتماعی افراد تأثیر می گذارد. فردی که می داند در زمان سختی تنها نخواهد ماند و حمایت دیگران را در کنار خود دارد، با اعتماد به نفس بیشتری با چالش های زندگی مواجه می شود و این حس، به نوبه خود، به تقویت پیوندهای اجتماعی و حس مسئولیت پذیری جمعی منجر می گردد.

صداقت و راستگویی

صداقت و راستگویی در گفتار و عمل، از دیگر ابعاد کلیدی پشت نکردن به دیگران است. روراستی به معنای پرهیز از فریبکاری، دروغ و پنهان کاری در تعاملات با دیگران است. این ارزش اخلاقی، بنیان اعتماد را در روابط می گذارد و به افراد اجازه می دهد تا با اطمینان خاطر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. صداقت تنها به معنای گفتن حقیقت نیست، بلکه شامل صداقت در نیت و برخورد با دیگران نیز می شود. یک فرد صادق، نیت های خیرخواهانه دارد و اعمالش نیز بازتاب دهنده همین نیت هاست، نه مقاصد پنهان و زیان بار. راستگویی در روابط، چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی، به شفافیت و وضوح منجر شده و از سوءتفاهم ها و اختلافات جلوگیری می کند.

جامعه ای که بر پایه صداقت بنا شده باشد، از سلامت بیشتری برخوردار است و افراد در آن با آرامش و اطمینان بیشتری به یکدیگر تکیه می کنند. این رویکرد، به ویژه در نقش های رهبری و مدیریتی، اهمیت مضاعفی پیدا می کند؛ زیرا صداقت و شفافیت در تصمیم گیری ها، اعتماد عمومی را جلب کرده و به مسئولیت اجتماعی و پایداری بلندمدت کمک می کند.

پیامدهای پشت کردن به دیگران: هزینه های فردی و اجتماعی بی وفایی

وقتی افراد به یکدیگر پشت می کنند و اصول اخلاقی وفاداری، حمایت، صداقت و حفظ آبرو را نادیده می گیرند، نه تنها به فرد آسیب دیده لطمه می زنند، بلکه خود و جامعه ای که در آن زندگی می کنند را نیز دچار هزینه های گزافی می کنند. این پیامدها، ابعاد فردی، روانی، اجتماعی و حتی اخروی گسترده ای دارند.

از بین رفتن اعتماد و سلب اطمینان در روابط

اعتماد، جوهر و روح هر رابطه ای است. هنگامی که فردی به دیگری پشت می کند، خواه با خیانت، غیبت یا نقض تعهد، این اعتماد خدشه دار شده و از بین می رود. سلب اطمینان، نه تنها در رابطه مستقیم آسیب دیده، بلکه در تعاملات آینده فرد خاطی با دیگران نیز تأثیر می گذارد. تجربه بی وفایی می تواند باعث شود که افراد نسبت به دیگران بدبین شده و در ایجاد روابط جدید محتاط تر عمل کنند.

انزوای فردی و تنهایی

پشت کردن به دیگران، اغلب به انزوای فردی برای هر دو طرف منجر می شود. فردی که مورد بی وفایی قرار گرفته، ممکن است احساس طردشدگی و تنهایی کند. از سوی دیگر، فردی که به دیگران پشت می کند، به تدریج اعتبار و آبروی خود را از دست می دهد و در نهایت ممکن است دوستان و حامیان خود را از دست بدهد و دچار تنهایی عمیق شود. این تنهایی، می تواند به مشکلات روانی جدی مانند افسردگی و اضطراب دامن بزند.

گسست پیوندهای اجتماعی و تضعیف سرمایه اجتماعی

در مقیاس بزرگتر، بی وفایی و پشت کردن به دیگران، به گسست پیوندهای اجتماعی منجر می شود. جامعه ای که در آن اعتماد متقابل پایین باشد، نمی تواند به طور مؤثر همکاری کند. سرمایه اجتماعی که شامل شبکه های روابط، اعتماد متقابل و هنجارهای همکاری است، تضعیف می شود. این تضعیف، پیامدهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی منفی به دنبال دارد و مانع از توسعه پایدار و پیشرفت اجتماعی می شود.

آسیب های روانی و عاطفی عمیق برای فردی که مورد بی وفایی قرار گرفته است

فردی که مورد خیانت به دوست، غیبت یا عدم حمایت قرار می گیرد، ممکن است دچار آسیب های روانی و عاطفی عمیقی شود. احساساتی مانند خشم، غم، ناامیدی، سرخوردگی و حتی ضربه های روحی (تروما) می تواند زندگی او را تحت الشعاع قرار دهد. این آسیب ها گاهی سال ها طول می کشد تا بهبود یابند و ممکن است به روابط آینده فرد نیز سرایت کند.

پیامدهای اخروی و دینی (تأکید بر حق الناس و دشواری جبران آن)

از منظر آموزه های دینی، پشت کردن به دیگران، به ویژه از طریق غیبت، تهمت و هتک حرمت، دارای پیامدهای اخروی سنگینی است. بسیاری از این گناهان در دسته «حق الناس» قرار می گیرند، به این معنا که علاوه بر توبه به درگاه الهی، نیاز به جلب رضایت و بخشش فرد آسیب دیده نیز دارند. همانطور که در روایات آمده است، غیبت می تواند حسنات فرد را از بین ببرد و حتی موجب عدم پذیرش عبادات او شود. این امر دشواری جبران حق الناس را نشان می دهد و تأکید می کند که آبروی مؤمن، از اهمیت والایی برخوردار است.

تضعیف شخصیت و ارزش های اخلاقی فرد پشت کننده

فردی که به دیگران پشت می کند، در واقع به ارزش های اخلاقی خود نیز پشت کرده است. این رفتار، به تدریج شخصیت او را تضعیف می کند و او را از مسیر فضایل اخلاقی دور می سازد. بی وفایی، عدم صداقت و عدم حمایت، نه تنها تأثیری منفی بر دیگران دارد، بلکه درونیات فرد را نیز دچار تباهی می کند. چنین فردی ممکن است به مرور زمان، از درون احساس پوچی و بی ارزشی کند؛ چرا که ارتباط او با اصول انسانی و اخلاقی از بین رفته است. این امر به تضعیف عزت نفس واقعی و در نهایت، رنج درونی او منجر خواهد شد.

راه های تقویت ویژگی پشت نکردن به دیگران: گام هایی برای ساختن یک شخصیت وفادار

تقویت ویژگی پشت نکردن به دیگران و نهادینه کردن آن در شخصیت، فرآیندی آگاهانه و مستمر است که نیازمند خودسازی و تهذیب نفس است. با توجه به اهمیت این ارزش در سعادت فردی و پایداری جامعه، می توان گام های عملی و مؤثری را در این راستا برداشت:

تقویت همدلی و خود را جای دیگری گذاشتن

یکی از مؤثرترین راه ها برای پرهیز از پشت کردن به دیگران، تقویت همدلی است. همدلی به معنای توانایی درک و همدردی با احساسات و تجربیات دیگران است. با تلاش آگاهانه برای قرار دادن خود در موقعیت فرد دیگر، می توانیم بهتر بفهمیم که گفتار یا رفتار ما چه تأثیری بر او خواهد گذاشت. این تمرین ذهنی، به ما کمک می کند تا از قضاوت های عجولانه پرهیز کنیم، در زمان نیاز حمایت لازم را ارائه دهیم و از انجام اعمالی که به حیثیت و آبروی دیگران لطمه می زند، دوری کنیم. مطالعه زندگی نامه ها، گوش دادن فعال به صحبت های دیگران و تلاش برای درک دیدگاه های متفاوت، می تواند در تقویت این ویژگی بسیار مؤثر باشد.

تأمل در آموزه های اخلاقی و دینی

آموزه های اخلاقی و دینی، به ویژه در اسلام، سرشار از تعالیم عمیقی در زمینه وفاداری، حمایت از مظلوم، حفظ آبرو و حرمت انسان است. مطالعه و تأمل در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) در خصوص مذمت غیبت، تهمت، خیانت و اهمیت حق الناس، می تواند بینش عمیقی نسبت به فلسفه وفاداری و حمایت در اسلام به ما بدهد. درک این آموزه ها نه تنها از بعد نظری، بلکه از جنبه عملی، فرد را به سمت رفتارهایی سوق می دهد که متضمن احترام به دیگران و تعهد به اصول انسانی است. شرکت در جلسات اخلاق و استفاده از نظرات علمای دین نیز می تواند در این مسیر راهگشا باشد.

مراقبت از گفتار و رفتار

زبان و رفتار انسان، ابزارهای قدرتمندی هستند که می توانند هم سازنده باشند و هم مخرب. مراقبت از گفتار به معنای کنترل زبان و پرهیز از بیان سخنان نسنجیده، تهمت، غیبت و شایعات است. پیش از هر سخنی، باید به پیامدهای آن اندیشید و از خود پرسید که آیا این سخن سازنده است یا مخرب؟ آیا آبروی کسی را به خطر می اندازد؟ همچنین، مراقبت از رفتار به معنای عمل کردن بر اساس اصول اخلاقی و پرهیز از هرگونه عمل خیانت آمیز یا بی وفایی است. زبان و نگاه ما می توانند پیام های قدرتمندی ارسال کنند؛ بنابراین، باید اطمینان حاصل کنیم که این پیام ها، مثبت، محترمانه و حمایت گرانه باشند.

تمرین صبوری، بخشش و چشم پوشی از خطاهای کوچک

هیچ انسانی بی عیب نیست. در روابط انسانی، بروز اشتباهات کوچک و ناخواسته امری طبیعی است. برای اینکه به دیگران پشت نکنیم و روابطمان را حفظ کنیم، نیاز به تمرین صبوری، بخشش و چشم پوشی از خطاهای کوچک داریم. گیر کردن در جزئیات و بزرگنمایی اشتباهات، می تواند به تدریج به از بین رفتن روابط و ایجاد کینه منجر شود. بخشش، نه تنها به فرد دیگر کمک می کند، بلکه به خود ما نیز آرامش می بخشد و از بار منفی کینه توزی رها می سازد. این رویکرد، پایه و اساس دوستی پایدار و مسئولیت اجتماعی عمیق تر را بنا می نهد.

ارزیابی دائمی روابط و تعهدات خود

یکی از راه های مهم برای حفظ وفاداری و عدم پشت کردن به دیگران، ارزیابی مستمر روابط و تعهدات خود است. باید به طور دوره ای به روابط خود بازنگری کنیم و از خود بپرسیم که آیا به تعهداتمان پایبند هستیم؟ آیا حمایت لازم را از اطرافیانمان داریم؟ آیا رفتار ما با ارزش هایی که به آن ها اعتقاد داریم، همخوانی دارد؟ این خودسنجی مداوم، به ما کمک می کند تا نقاط ضعف خود را شناسایی کرده و برای بهبود آن ها تلاش کنیم. همچنین، ارزیابی ارزش اعتماد در روابط، می تواند به شفافیت و تقویت پیوندهای انسانی منجر شود.

خودسازی و تهذیب نفس

در نهایت، تمامی این گام ها زیرمجموعه یک مفهوم بزرگتر به نام خودسازی و تهذیب نفس قرار می گیرند. ساختن یک شخصیت وفادار و متعهد، یک فرآیند مادام العمر است که نیازمند تلاش آگاهانه برای رشد معنوی و اخلاقی است. این شامل مقابله با خودخواهی، غرور، حسادت و سایر رذایل اخلاقی است که می توانند انسان را به سمت پشت کردن به دیگران سوق دهند. تمرین مدیتیشن، تفکر، عبادت و حضور در جمع های مثبت و سازنده، می تواند به تقویت این فرآیند کمک کند و فرد را در مسیر تبدیل شدن به انسانی که هرگز به دیگران پشت نمی کند، یاری رساند.

نتیجه گیری: پشت نکردن به دیگران؛ ستون فقرات سعادت فردی و پایداری جامعه

پشت نکردن به دیگران بیش از یک توصیه اخلاقی، یک فلسفه زندگی و راهی برای ساختن دنیایی بهتر است. این مفهوم جامع که ابعادی از وفاداری، صداقت، حفظ آبرو، حمایت و عدم خیانت را در بر می گیرد، به عنوان ستون فقرات سعادت فردی و پایداری جامعه عمل می کند. در طول این مقاله، به وضوح دیدیم که چگونه این ارزش در جنبه های مختلف حیات انسانی تجلی می یابد و عدم رعایت آن، چه پیامدهای مخرب و هزینه های گزافی را به بار می آورد.

از منظر فردی، رعایت اصل پشت نکردن به دیگران به تقویت اعتماد به نفس، حس ارزشمندی و آرامش درونی منجر می شود. فردی که به اصول وفاداری و صداقت پایبند است، از وجدان آسوده برخوردار بوده و روابطی عمیق تر و پایدارتر را تجربه می کند. این امر به نوبه خود، به سلامت روان و احساس رضایت از زندگی کمک شایانی می کند. در مقابل، پشت کردن به دیگران، راه را برای تنهایی، پشیمانی و گسست های عاطفی هموار می سازد.

در سطح اجتماعی، این ارزش به ایجاد شبکه های قوی تر از اعتماد و همکاری منجر می شود. جامعه ای که اعضای آن به یکدیگر پشت نمی کنند، از سرمایه اجتماعی بالایی برخوردار است که لازمه توسعه، پیشرفت و حل مؤثر چالش های جمعی است. در چنین فضایی، همدلی و همدردی تقویت می شود، حمایت از دیگران به یک هنجار تبدیل می گردد و مسئولیت اجتماعی در تمامی لایه ها به وضوح مشاهده می شود. این فرهنگ، در نهایت به ایجاد یک جامعه سالم تر، امن تر و عادلانه تر منجر خواهد شد.

آموزه های عمیق دینی و فلسفه های اخلاقی نیز به کرات بر اهمیت پشت نکردن به دیگران تأکید کرده اند. از مذمت شدید غیبت و تهمت در قرآن و روایات گرفته تا تأکید بر حق الناس و دشواری جبران آن، همگی نشان از جایگاه والای این ارزش در سعادت اخروی انسان دارند. این یک انتخاب آگاهانه است که به سعادت دنیا و آخرت گره خورده است.

برای نهادینه کردن این ارزش در وجود خود، باید گام های عملی همچون تقویت همدلی، تأمل در آموزه های اخلاقی، مراقبت از گفتار و رفتار، تمرین صبوری و بخشش، ارزیابی مداوم روابط و خودسازی مستمر را برداشت. هر یک از ما می توانیم با انتخاب آگاهانه و تلاش بی وقفه، به نمادی از این ارزش متعالی تبدیل شویم و با پشت نکردن به دیگران، نه تنها مسیر سعادت خود را هموار کنیم، بلکه در ساختن جامعه ای مبتنی بر اعتماد، احترام و همبستگی سهیم باشیم.