پوشش گیاهی و جانوری منطقه
پوشش گیاهی و جانوری هر منطقه شامل انواع رستنی ها و موجودات زنده بیانگر تنوع زیستی آن زیستگاه طبیعی یا مصنوعی است که نقش حیاتی در اکوسیستم ایفا می کند و معرف غنای محیط زیست آن ناحیه است. این اجزا در کنار هم شبکه پیچیده ای از حیات را شکل می دهند.
حیات بر روی کره زمین در اشکال و مظاهر گوناگونی خود را نمایان می سازد که پوشش گیاهی و جانوری هر ناحیه از برجسته ترین و قابل مشاهده ترین این مظاهر به شمار می روند. این دو عنصر اساسی نه تنها چشم انداز طبیعی را شکل می دهند بلکه زیربنای عملکردهای اکوسیستمی چرخه های بیوژئوشیمیایی و پایداری محیط زیست را فراهم می آورند. درک ماهیت و تنوع این عناصر در مناطق مختلف جغرافیایی کلید شناخت پیچیدگی های بوم شناختی و اهمیت حفاظت از منابع طبیعی است. پوشش گیاهی به مجموعه ای از گیاهان شامل درختان درختچه ها بوته ها علف ها و سایر رستنی ها اطلاق می شود که سطحی از زمین را می پوشانند و تحت تأثیر عواملی چون اقلیم خاک ارتفاع و فعالیت های انسانی قرار دارند. این پوشش خود بستری برای زندگی انواع جانوران فراهم می کند و روابط متقابلی بین گونه های گیاهی و جانوری در هر زیستگاه وجود دارد که پویایی اکوسیستم را تضمین می کند. بررسی پوشش گیاهی و جانوری در مناطق حفاظت شده مانند هزار جریب و قرخود نمونه های بارزی از اکوسیستم های ارزشمندی را به دست می دهد که حفاظت از آن ها برای نسل های آینده ضروری است.
پوشش گیاهی عبارت است از کلیه رستنی های سطح هر منطقه
پوشش گیاهی به مجموعه کلیه گونه های گیاهی اعم از گیاهان آوندی و غیرآوندی که در یک محدوده جغرافیایی مشخص رشد می کنند اطلاق می شود. این مجموعه شامل ساختارهای متفاوتی مانند درختان بلند قامت که تشکیل دهنده جنگل ها هستند درختچه ها و بوته ها که در مناطق نیمه خشک یا حاشیه جنگل ها دیده می شوند و همچنین گیاهان علفی و گرامینه ها که پهنه های مرتعی و استپی را می پوشانند است. خزه ها و گلسنگ ها نیز به عنوان بخش هایی از پوشش گیاهی در شرایط خاص محیطی حضور دارند. پوشش گیاهی نه تنها از نظر تنوع گونه ای اهمیت دارد بلکه ساختار فیزیکی آن مانند ارتفاع تراکم و طبقه بندی عمودی نیز نقش مهمی در تعیین ویژگی های زیستگاه و فراهم آوردن شرایط زیستی برای سایر موجودات ایفا می کند. این مجموعه از رستنی ها با جذب انرژی خورشید و انجام فتوسنتز تولیدکننده اولیه ماده آلی در اکوسیستم ها هستند و انرژی لازم برای بقای سایر سطوح trophic را فراهم می آورند. همچنین پوشش گیاهی در تنظیم چرخه های آب و هوا جلوگیری از فرسایش خاک و تعدیل دما نقش حیاتی دارد.
زیستگاه های طبیعی
زیستگاه های طبیعی به محیط هایی اطلاق می شود که بدون دخالت عمده انسانی شکل گرفته و حفظ شده اند. این زیستگاه ها شامل طیف وسیعی از اکوسیستم ها نظیر جنگل های بکر مراتع طبیعی کویرها تالاب ها رودخانه ها دریاچه ها و اکوسیستم های دریایی می شوند. در هر یک از این زیستگاه ها پوشش گیاهی خاصی متناسب با شرایط اقلیمی نوع خاک میزان دسترسی به آب و نور و ارتفاع از سطح دریا تکامل یافته است. به عنوان مثال جنگل های بارانی با تنوع بی نظیر گونه های درختی و گیاهان اپی فیت مشخص می شوند در حالی که در مراتع طبیعی گرامینه ها و گیاهان علفی غالب هستند. کویرها دارای پوشش گیاهی پراکنده و مقاوم به خشکی مانند کاکتوس ها و بوته های کوچک هستند. تالاب ها و اکوسیستم های آبی نیز میزبان گیاهان آبزی و کنارآبزی ویژه ای هستند. این زیستگاه های طبیعی نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی جهانی ارائه خدمات اکوسیستمی ضروری مانند تصفیه هوا و آب و همچنین به عنوان مخازن ژنتیکی ایفا می کنند و حفاظت از آن ها اولویتی اکولوژیکی محسوب می شود.
زیستگاه های مصنوعی
زیستگاه های مصنوعی یا انسان ساخت نتیجه مستقیم فعالیت ها و تغییرات ایجاد شده توسط انسان در محیط طبیعی هستند. این نوع زیستگاه ها شامل مزارع کشاورزی باغ ها فضاهای سبز شهری مانند پارک ها و بلوارها جنگل های دست کاشت کانال های آبیاری و حتی محیط های کاملاً شهری مانند پشت بام ها و دیوارهای سبز می شوند. پوشش گیاهی در این زیستگاه ها اغلب توسط انسان انتخاب کاشته و مدیریت می شود. در مزارع کشاورزی گونه های گیاهی محدود به گیاهان زراعی مورد نظر هستند در حالی که در باغ ها و پارک ها ممکن است ترکیبی از گونه های بومی و غیربومی برای اهداف زیبایی شناختی یا عملکردی کاشته شوند. جنگل های دست کاشت معمولاً از یک یا چند گونه درختی با هدف تولید چوب یا احیای اراضی تشکیل شده اند. اگرچه تنوع زیستی در زیستگاه های مصنوعی معمولاً کمتر از زیستگاه های طبیعی است اما آن ها نیز می توانند نقش مهمی در فراهم آوردن زیستگاه برای برخی گونه های جانوری بهبود کیفیت هوا و آب و ارائه خدمات تفریحی و زیبایی شناختی در محیط های انسانی ایفا کنند و بخشی از چشم انداز بوم شناختی مناطق مسکونی و کشاورزی را تشکیل می دهند.
گونه های گیاهی یک ناحیه
گونه های گیاهی یک ناحیه که با اصطلاح فلور نیز شناخته می شوند به مجموعه ای از تمامی انواع گیاهان (شامل درختان درختچه ها گیاهان علفی گرامینه ها خزه ها گلسنگ ها جلبک ها و قارچ ها) که به طور طبیعی در یک منطقه جغرافیایی خاص یافت می شوند اشاره دارد. ترکیب گونه ای پوشش گیاهی در هر ناحیه به شدت تحت تأثیر عوامل محیطی مانند اقلیم (دما بارش نور خورشید) ویژگی های خاک (بافت حاصلخیزی pH) توپوگرافی (ارتفاع شیب جهت دامنه) و همچنین تاریخچه زمین شناسی و بوم شناختی آن منطقه قرار دارد. علاوه بر این تعاملات بیولوژیکی بین گونه های گیاهی رقابت برای منابع و تأثیرات جانوران (مانند چرای دام یا پراکنش بذر) نیز در شکل گیری فلور یک منطقه نقش دارند. برخی مناطق ممکن است دارای گونه های گیاهی بومی باشند که تنها در آن ناحیه خاص یافت می شوند و از نظر حفاظتی اهمیت ویژه ای دارند. مطالعه فلور یک منطقه اطلاعات ارزشمندی در مورد شرایط محیطی گذشته و حال آن پتانسیل های اکولوژیکی و لزوم اقدامات حفاظتی فراهم می آورد و مبنایی برای مدیریت پایدار منابع طبیعی است.
پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفاظت شده هزار جریب
منطقه حفاظت شده هزار جریب واقع در استان مازندران و در دامنه کوه های البرز یکی از مناطق ارزشمند از نظر تنوع زیستی در شمال ایران محسوب می شود. این منطقه با بهره مندی از اقلیم معتدل و مرطوب خزری و همچنین وجود ارتفاعات و دره های متنوع زیستگاه مناسبی برای طیف وسیعی از گونه های گیاهی و جانوری فراهم کرده است. پوشش گیاهی غالب در هزار جریب از نوع جنگل های پهن برگ خزری است که به دلیل رطوبت بالا و خاک حاصلخیز از غنای گونه ای قابل توجهی برخوردار است. این جنگل ها نه تنها از نظر اکولوژیکی اهمیت دارند بلکه نقش مهمی در حفظ منابع آب و جلوگیری از فرسایش خاک در منطقه ایفا می کنند. تنوع زیستی جانوری در این منطقه نیز متناسب با پوشش گیاهی آن است. وجود جنگل های انبوه و زیستگاه های کوهستانی امکان زندگی را برای انواع پستانداران پرندگان خزندگان دوزیستان و بی مهرگان فراهم آورده است. حفاظت از منطقه هزار جریب به منظور حراست از این اکوسیستم های ارزشمند و گونه های گیاهی و جانوری منحصر به فرد آن صورت می گیرد و مدیریت منطقه با هدف حفظ تعادل طبیعی و جلوگیری از تخریب زیستگاه ها انجام می شود.
پوشش گیاهی در جنگل هزار جریب
جنگل های منطقه حفاظت شده هزار جریب نماینده ای از جنگل های هیرکانی یا خزری هستند که به دلیل قدمت و ویژگی های منحصر به فرد خود از ارزش حفاظتی بالایی در سطح جهانی برخوردارند. این جنگل ها عمدتاً از نوع پهن برگ خزان کننده هستند و ترکیب گونه ای آن ها بسته به ارتفاع شیب و جهت دامنه متفاوت است. در ارتفاعات پایین تر و دامنه های مرطوب تر گونه هایی مانند ممرز (Carpinus betulus) و شمشاد (Buxus hyrcana) که از گونه های شاخص و همیشه سبز این جنگل هاست فراوان ترند. با افزایش ارتفاع گونه هایی نظیر بلوط (Quercus spp.) راش (Fagus orientalis) و انجیلی (Parrotia persica) که در پاییز رنگ های زیبایی به جنگل می بخشند غالب می شوند. گونه های دیگری مانند افرا (Acer spp.) نمدار (Tilia spp.) و توسکا (Alnus glutinosa) نیز در بخش های مختلف جنگل دیده می شوند. در لایه های زیرین جنگل و حاشیه آن درختچه ها و بوته هایی نظیر ازگیل (Mespilus germanica) زرشک کوهی (Berberis vulgaris) سیب وحشی (Malus orientalis) آلوچه وحشی (Prunus spp.) و تمشک (Rubus spp.) رشد می کنند که علاوه بر ایجاد تنوع ساختاری منبع غذایی مهمی برای حیات وحش هستند. پوشش علفی کف جنگل نیز در فصول مختلف سال تنوع زیادی دارد و شامل گونه های دارویی و خوراکی متعددی است. این ترکیب غنی از گونه های درختی درختچه ای و علفی ساختار پیچیده ای به جنگل می بخشد که برای بقای بسیاری از گونه های جانوری ضروری است.
منطقه حفاظت شده قرخود
منطقه حفاظت شده قرخود در شمال شرق ایران در استان خراسان شمالی واقع شده است. این منطقه با وسعتی قابل توجه یکی از زیستگاه های مهم برای حیات وحش در این بخش از کشور به شمار می رود. ویژگی های جغرافیایی منطقه قرخود شامل ترکیبی از ارتفاعات کوهستانی تپه ماهورها و دشت ها است که تنوع اقلیمی و زیستگاهی را در این ناحیه سبب شده است. این تنوع محیطی بستر مناسبی برای شکل گیری اکوسیستم های مختلف از جمله جنگل های پراکنده مراتع و زیستگاه های کوهستانی فراهم آورده است. منطقه قرخود به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود در محل تلاقی دو زون رویشی ایرانی-تورانی و هیرکانی دارای تنوع زیستی منحصر به فردی است که شامل گونه های گیاهی و جانوری از هر دو ناحیه می شود. حفاظت از این منطقه با هدف صیانت از این تنوع زیستی ارزشمند و همچنین حفظ چشم اندازهای طبیعی آن صورت می گیرد. مدیریت منطقه حفاظت شده قرخود شامل اقداماتی برای جلوگیری از تخریب زیستگاه ها کنترل چرای دام مقابله با شکار غیرمجاز و ترویج آگاهی عمومی در مورد اهمیت حفاظت از محیط زیست است.
تنوع زیستی منطقه قرخود
منطقه حفاظت شده قرخود به عنوان یکی از مناطق با تنوع زیستی بالا در شمال شرق ایران شناخته می شود. این تنوع نه تنها شامل گونه های گیاهی متنوعی است که در بخش های قبلی به آن ها اشاره شد بلکه طیف وسیعی از گونه های جانوری را نیز در بر می گیرد. وجود زیستگاه های مختلف از جمله جنگل های پراکنده مراتع اراضی کشاورزی حاشیه منطقه و صخره های کوهستانی امکان زندگی را برای گونه های جانوری با نیازهای اکولوژیکی متفاوت فراهم آورده است. پستاندارانی نظیر پلنگ ایرانی (Panthera pardus tulliana) که گونه ای در معرض خطر انقراض است گربه وحشی (Felis silvestris) کفتار (Hyaena hyaena) گرگ (Canis lupus) شغال (Canis aureus) روباه قرمز (Vulpes vulpes) قوچ و میش (Ovis orientalis & O. ammon) کل و بز (Capra aegagrus & C. falconeri) آهو (Gazella subgutturosa) و انواع جوندگان در این منطقه زیست می کنند. تنوع پرندگان نیز در قرخود قابل توجه است و شامل پرندگان شکاری مانند عقاب طلایی (Aquila chrysaetos) سارگپه (Buteo spp.) و همچنین پرندگان خشکی زی مانند کبک (Alectoris chukar) و تیهو (Ammoperdix griseogularis) می شود. خزندگان دوزیستان و بی مهرگان نیز بخش مهمی از تنوع زیستی منطقه را تشکیل می دهند. این غنای گونه ای قرخود را به یک منطقه کلیدی برای حفاظت از حیات وحش در سطح ملی و منطقه ای تبدیل کرده است.
پوشش گیاهی منطقه قرخود
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده قرخود متأثر از شرایط اقلیمی نیمه خشک با تابستان های گرم و خشک و زمستان های نسبتاً سرد است. این منطقه در مرز بین دو ناحیه رویشی مهم قرار گرفته و به همین دلیل ترکیبی از گونه های مشخصه هر دو ناحیه را در خود جای داده است. به طور کلی پوشش گیاهی قرخود را می توان به دو تیپ اصلی جنگلی و مرتعی تقسیم کرد که هر یک ویژگی ها و گونه های غالب خود را دارند. علاوه بر این دو تیپ اصلی زیستگاه های دیگری مانند اراضی کشاورزی اراضی بایر و مناطق صخره ای نیز در منطقه وجود دارند که هر یک پوشش گیاهی خاص خود را دارند هرچند ممکن است از نظر تنوع یا تراکم کمتر باشند. پوشش گیاهی قرخود نقش حیاتی در حفظ اکوسیستم منطقه ایفا می کند؛ از جمله تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش تأمین غذا و پناهگاه برای حیات وحش و مشارکت در چرخه های بیوژئوشیمیایی. مطالعه پوشش گیاهی این منطقه به درک بهتر اکولوژی آن و برنامه ریزی برای مدیریت پایدار منابع کمک می کند. گونه های گیاهی منطقه قرخود شامل انواع درختان درختچه ها گیاهان علفی یک ساله و چندساله و گرامینه ها است که هر یک نقش خاصی در ساختار و عملکرد اکوسیستم دارند.
تیپ جنگلی منطقه قرخود
تیپ جنگلی در منطقه حفاظت شده قرخود عمدتاً به صورت جنگل های تُنُک و پراکنده بلوط (Quercus spp.) و در برخی نقاط ارس (Juniperus excelsa) دیده می شود. این جنگل ها بیشتر در ارتفاعات و دامنه های کوهستانی با شیب بیشتر و دسترسی بهتر به رطوبت یا خاک مناسب استقرار یافته اند. بلوط ایرانی (Quercus persica) یکی از گونه های غالب در این تیپ جنگلی است که به دلیل مقاومت به خشکی و سازگاری با شرایط منطقه قادر به رشد در این زیستگاه هاست. درختان ارس نیز که اغلب در مناطق کوهستانی و صخره ای با خاک کم عمق و شیب تند رشد می کنند بخش مهمی از پوشش درختی منطقه را تشکیل می دهند و از نظر حفاظتی اهمیت بالایی دارند. لایه درختچه ای در زیر اشکوب درختان جنگلی معمولاً شامل گونه هایی مانند پسته وحشی (Pistacia atlantica) بادام کوهی (Amygdalus scoparia) و زرشک است. پوشش علفی در این تیپ جنگلی بسته به تراکم درختان متفاوت است؛ در مناطق با سایه بیشتر گونه های سایه پسند و در مناطق بازتر گونه های مرتعی دیده می شوند. این جنگل های تُنُک نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش در دامنه ها و فراهم آوردن زیستگاه و غذا برای برخی گونه های جانوری دارند هرچند از نظر تراکم و ارتفاع با جنگل های هیرکانی شمال کشور متفاوت هستند.
تیپ مرتعی منطقه قرخود
تیپ مرتعی یکی از گسترده ترین انواع پوشش گیاهی در منطقه حفاظت شده قرخود است و بخش قابل توجهی از مساحت منطقه را شامل می شود. این مراتع عمدتاً در دشت ها تپه ماهورها و دامنه های با شیب کمتر و خاک عمیق تر استقرار یافته اند. پوشش گیاهی غالب در این تیپ شامل انواع گرامینه ها (خانواده Poaceae) و گیاهان علفی پهن برگ یک ساله و چندساله است. گونه های گرامینه نظیر پوآ (Poa spp.) فستوکا (Festuca spp.) اگروپایرون (Agropyron spp.) و استیپا (Stipa spp.) بخش عمده بیوماس مرتعی را تشکیل می دهند. گیاهان علفی پهن برگ نیز شامل گونه های متنوعی از خانواده های مختلف گیاهی مانند بقولات (Fabaceae) کاسنیان (Asteraceae) و نعناعیان (Lamiaceae) هستند که بسیاری از آن ها دارای ارزش چرایی یا دارویی هستند. ترکیب گونه ای مراتع به شدت تحت تأثیر میزان بارش نوع خاک و شدت چرای دام قرار دارد. مراتع قرخود نه تنها منبع اصلی تأمین علوفه برای دام های اهلی و حیات وحش نظیر قوچ و میش و آهو هستند بلکه نقش مهمی در حفظ ساختار خاک نفوذ آب در زمین و جلوگیری از رواناب سطحی ایفا می کنند. مدیریت صحیح مراتع برای جلوگیری از تخریب ناشی از چرای بی رویه و حفظ پایداری اکوسیستم ضروری است.
جانوران شاخص منطقه هزار جریب کدامند؟
جانوران شاخص هزار جریب شامل مرال شوکا پلنگ خرس قهوه ای گراز شغال روباه سمور جنگلی و انواع پرندگان جنگلی و شکاری مانند قرقاول و عقاب هستند.
دلایل حفاظت از مناطق طبیعی چیست؟
حفاظت از مناطق طبیعی برای حفظ تنوع زیستی جلوگیری از انقراض گونه ها پایداری اکوسیستم ها تامین خدمات حیاتی محیطی (هوا آب) و ارزش های علمی آموزشی و تفریحی انجام می شود.
تنوع زیستی چه اهمیتی دارد؟
تنوع زیستی اساس پایداری اکوسیستم هاست. این تنوع انعطاف پذیری در برابر تغییرات محیطی را افزایش داده خدمات اکوسیستمی حیاتی را تامین کرده و منابع ژنتیکی ارزشمندی برای انسان فراهم می آورد.
چه عواملی پوشش گیاهی و جانوری منطقه را تهدید می کنند؟
تهدیدات اصلی شامل تخریب زیستگاه (تغییر کاربری اراضی) چرای بی رویه دام شکار و صید غیرمجاز آتش سوزی گونه های مهاجم آلودگی و تغییرات اقلیمی هستند.
پوشش گیاهی مناطق کویری با مناطق جنگلی چه تفاوتی دارد؟
پوشش گیاهی کویری بسیار تُنُک و پراکنده است و از گونه های مقاوم به خشکی تشکیل شده در حالی که پوشش جنگلی متراکم با درختان بلند است و به رطوبت بیشتری نیاز دارد.
تعریف فلور و فون چیست؟
فلور به مجموع تمام گونه های گیاهی یک منطقه اطلاق می شود در حالی که فون به مجموع تمام گونه های جانوری (حیوانات) موجود در آن منطقه اشاره دارد.
چگونه می توان در حفظ پوشش گیاهی و جانوری مناطق کمک کرد؟
با کاهش مصرف منابع طبیعی حمایت از مناطق حفاظت شده مشارکت در برنامه های احیا جلوگیری از آلودگی عدم خرید محصولات حیات وحش غیرمجاز و افزایش آگاهی عمومی.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "پوشش گیاهی و جانوری منطقه" هستید؟ با کلیک بر روی گردشگری و اقامتی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "پوشش گیاهی و جانوری منطقه"، کلیک کنید.