فرهنگ بریده از علم، دانشگاه را تهدید می کند

آخرین به روز رسانی: 23/12/1402

خواندن این مطلب 4 دقیقه زمان میبرد

دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی:

دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: در وضعیتی که دچار هژمونی فرهنگی هستیم فاصله نسبتا زیادی هم بین علم و فرهنگ ایجاد شده است و گویا این دو با هم قهر کرده اند لذا فرهنگِ بریده از علم به صورت یک فرهنگ مهاجم، دانشگاه را تهدید می کند.

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری زندگی نیوز، نشست هم اندیشی اولین کنگره بین المللی «علم و قرآن»، امروز چهارشنبه 23 اسفند در دانشگاه تهران برگزار شد.

جمیله علم الهدی، دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی، در این نشست گفت: موضوع علم در ایران یکی از مباحث جدی رشته های مختلف است، اما معمولا دو مواجهه با آن وجود دارد که یکی علم به عنوان دستاورد است و نگاه دیگر نیز مواجهه نهادی با علم است. به نظرم در برخی از رشته ها همانند رشته های علوم اجتماعی این نوع مواجهه با علم کمتر وجود دارد. بنده به این نوع دوم از مواجهه می پردازم.

وی افزود: اگر مواجهه نهادی با علم داشته باشیم مخصوصا درباره مواجهه تمدنی با علم می توانیم به میزان زیادی صحبت کنیم. متاسفانه این نگاه در ایران چندان مورد استقبال نیست. اگر رویکرد انتقادی داشته باشیم به نظر می رسد ایران هیچ وقت در طول تاریخ مستعمره نبوده است ولی می توانیم بگوییم دچار استعمار معرفتی بوده ایم. در این دیدگاه، بین شرق شناسی و استعمار معرفتی رابطه مستقیم وجود دارد و با این نگاه، بررسی پیشرفت های علمی در ایران نشان می دهد ما سعی کرده ایم همواره خودمان را بر اساس استاندارد های غربی تعریف کنیم لذا نهاد علم در ایران همچنان خودش را تابع علم در جهان می داند.

علم الهدی تصریح کرد: دانشگاه جندی شاپور شاهد این است که تمدن ما تمدنی مبتنی بر عقلانیت و علم بوده است، اما در میان قشر تحصیل کرده افتخار به این تمدن را مشاهده نمی کنیم. در چنین وضعیتی که دچار هژمونی فرهنگی هستیم فاصله نسبتا زیادی هم بین علم و فرهنگ ایجاد شده است و گویا این دو با هم قهر کرده اند لذا فرهنگ بریده از علم به صورت یک فرهنگ مهاجم، دانشگاه را تهدید می کند. از سوی دیگر به صورت احساسی با سنت برخورد کرده ایم و این باعث شده غرب گرایی و غرب ستیزی به معنای سَلَفی آن در حال رشد هستند و این هم باعث تهدید علم و فرهنگ می شود.

اهمیت بازگشت به قرآن

دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: به نظر می رسد مواجهه فعال با سنت و تجدد و مخصوصاً در زمینه علمی اهمیت زیادی دارد. این هدف محقق نمی شود مگر اینکه به قرآن و منابع معصومان (ع) مراجعه کنیم چراکه ما نمی توانیم سنت و تجدد را بدون هیچ معیاری مورد بررسی قرار دهیم. مواجهه ما با قرآن نیز همواره به عنوان کتابی بوده که نوشته شده و الان باید با استفاده از روش شناسی هایی، آن را مورد بررسی قرار دهیم در حالی که قرآن یک معلم بزرگ است و بیشتر از اینکه با روش تحقیق دنبال بررسی قرآن باشیم باید آداب تحقیق در قرآن را یاد بگیرم در غیر این صورت قرآن با ما سخن نخواهد گفت.

وی گفت: آنچه در این شرایط موجود کشور ما به عنوان تنها کشوری که افتخار توجه به اسلام ناب محمدی و تبیین یک دیدگاه متفاوت در برابر هژمونی فرهنگی را دارد، دارای اهمیت است بازگشت به قرآن توسط اندیشمندان و دانشمندان است. سال هاست مباحث علم و دین در کشور ما رواج دارد و دستاورد های خوبی هم داشته است. از سال گذشته که رییس جمهور در سازمان ملل، قرآن را بر روی دست گرفتند بنا بر این شد که توجهی جدی تر به قرآن صورت گیرد. البته در جمهوری اسلامی ایران توجهات زیادی به تلاوت و قرایت قرآن شده است، اما این کنگره، اقدامی در راستای نشان دادن توجه جدی تر دانشگاه های ایران به قرآن کریم در عرصه بین المللی هستند. این کنگره شروع یک جریان در زمینه پژوهش علمی در حوزه قرآن است و ان شاءالله دستاورد های زیادی هم داشته باشد.

غفلت از قرآن

مهدی گلشنی، استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف به عنوان سخنران بعدی در این نشست گفت: قرآن در محیط ما و مخصوصا در چند دهه اخیر مورد غفلت قرار گرفته است در صورتی که سال های ابتدای انقلاب در سال 1363 در مالزی بودم و در کنفرانسی با عنوان نقش قرآن در علم سخنرانی کردم. قطعا استعمار نقش مهمی در این زمینه داشته تا مسلمانان از نوآوری در این زمینه غفلت کنند و صرفا دنبال اثبات اعجاز علمی قرآن باشند. به نظرم مهمترین نقش این کنگره این است که نقش صحیح علم در قرآن را بیان کند.

وی گفت: می توان کار های مهمی انجام داد و مخصوصا در زمینه فلسفه و متافیزیک تحولات مهمی رخ داده است چراکه قبلا فلسفه و متافیزیک متروک شده بودند. اگر این کنگره بتواند نقش دقیق قرآن در علم را روشن کند اقدامی ارزنده انجام داده است. نکته مهم دیگر این است که الان یک فرهنگ اسلامی در محیط ما حاکم نیست لذا باید از دوران دبیرستان و با در نظر گرفتن سطوح مختلف تالیف، سعی کنیم فرهنگ اسلامی را ترویج کنیم و نقش مهم قرآن در علم را روشن کنیم.

علی اکبر صالحی؛ عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوی اسلامی ایران نیز در این نشست گفت: هراسی نداشته باشیم از اینکه نقش قرآن در علم را بررسی کنیم و اگر گاهی شک و تردیدی وجود دارد، در دل ماست نه در قرآن؛ چراکه برخی قرآن را با تردید خوانده اند که می گویند آیا می توان به رابطه قرآن و علم پرداخت؟ نظریه تا زمانی که به محک تجربه نرسیده نمی توان با قطعیت در مورد آن نظر داد، اما وقتی به تجربه ثابت شد آن نظریه پایدار است می توان توجهی جدی به آن داشت. در قرآن آمده است «فَلَا اُقْسمُ بالْخُنَّس الْجَوَارِ الْکُنَّس؛ چنین نیست (که منکران قرآن پندارند) قسم یاد می کنم به ستارگان باز گردنده؛ که به گردش آیند و در مکان خود رخ پنهان کنند» (تکویر/ 15 و 16) بنابراین باید با شجاعت وارد پرسش علمی از قرآن شویم.

وی گفت: در آیه 35 سوره مبارکه نور آمده است: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْاَرْضِ» از اینجا می فهمیم نور امری مطلق است و نسبیت پذیر نیست. همین حرف را اینشتین زد و گفت نور امری مطلق است؛ لذا باید بدون واهمه و ترس، از قرآن سوال کنیم، چون هنوز در بسیاری از مسایل میتوان از قرآن سوال کرد.